- Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een effectieve behandeling voor sociale angststoornis. (B)
- Medicatie helpt ook patiënten met sociale angststoornis een functioneler leven te leiden. (B)
Sterkte van aanbeveling (SOR)
- Goede kwaliteit patiëntgericht bewijs
- Inconsistent of beperkte kwaliteit patiëntgericht bewijs
- Consensus, gebruikelijke praktijk, opinie, ziektegericht bewijs, case series
Janice L, 41, komt bij haar arts klagen dat ze zich “de hele tijd angstig voelt” op haar werk bij een plaatselijke bank. Ze vertelt hem dat ze in het verleden is behandeld voor depressie, maar dat ze momenteel geen antidepressiva slikt. Terwijl haar arts een grondiger anamnese afneemt, merkt hij op dat haar alcoholgebruik een beetje buitensporig lijkt. Haar houding, die hij eerder als “verlegenheid” had bestempeld, wordt duidelijker. Hij begint te vermoeden dat zijn patiënte meer is dan alleen maar “stil en bescheiden” en in feite zou kunnen lijden aan een sociale angststoornis.
Om zijn vermoedens te bevestigen, verontschuldigt hij zich om een artikel op te zoeken dat hij over het onderwerp had bewaard – een artikel waarin een snel screeningsinstrument voor sociale angststoornis wordt genoemd.1 Vervolgens vraagt hij zijn patiënt om de volgende uitspraken te beoordelen op een schaal van 0 tot 4, waarbij 0 staat voor “helemaal niet” en 4 voor “extreem aanwezig”:
- Bang voor verlegenheid zorgt ervoor dat ik dingen vermijd of met mensen spreek.
- Ik vermijd activiteiten waarbij ik in het middelpunt van de belangstelling sta.
- Geschaamd worden of er dom uitzien behoren tot mijn ergste angsten.
Zijn vermoedens worden bevestigd als ze een 10 scoort, ruim boven de 6 die sterk wijst op een sociale angststoornis.
Een slopende stoornis die maar al te vaak voorkomt
Sociale angst, ook bekend als sociale fobie, is de meest voorkomende angststoornis, en is de op twee na meest voorkomende psychiatrische stoornis na depressie en alcoholverslaving.2 Uit de Epidemiological Catchment Area Study bleek dat 2% tot 4% van de steekproef aan sociale angst leed, met een prevalentie over het hele leven van 2,8%. Andere studies hebben vastgesteld dat maar liefst 10% van de steekproef aan sociale angst lijdt wanneer een meer geschikt diagnostisch interview wordt gebruikt.3-5 Evenzo hebben Kessler et al. een onderzoek uitgevoerd naar de prevalentie van DSM-IV-stoornissen en geconcludeerd dat 6,8% van de gehele steekproef aan een sociale angststoornis leed.6
Het verschil tussen een sociale angststoornis en verlegenheid bij kinderen is dat sociale angst het vermogen van het kind om sociaal te groeien en zich op een passende manier te ontwikkelen, verzwakt. Terwijl kinderen met en zonder sociale angststoornis zich ongemakkelijk kunnen voelen in de buurt van onbekende volwassenen, zullen kinderen met deze stoornis zich ook ongemakkelijk voelen in een peer-setting met onbekende kinderen van hun eigen leeftijd. Kinderen met sociale angst kunnen hun ongemak uiten door te huilen, driftbuien te krijgen, of door te bevriezen uit de sociale situatie. Om het kind volledig te laten voldoen aan de criteria voor sociale angst, moeten de symptomen minstens 6 maanden duren.17
Sociale angststoornis wordt gekenmerkt als een aanhoudende en slopende angst voor sociale interactie waarbij patiënten bang zijn voor negatieve evaluaties door anderen. Als gevolg hiervan kunnen deze patiënten moeite hebben met het opbouwen en onderhouden van sociale relaties, wat kan resulteren in een bijzonder geïsoleerde en depressieve levensstijl.7
Er zijn 2 subtypen van sociale angststoornis:
- Gegeneraliseerde sociale angst is over het algemeen ernstiger en meer gegeneraliseerd en daarom meer invaliderend voor patiënten. De meerderheid van de patiënten die door de medische gemeenschap worden gezien, hebben de neiging dit subtype van de stoornis te vertonen.
- Niet-gegeneraliseerde angst (ook bekend als specifieke of discrete sociale fobie) komt minder vaak voor en omvat gewoonlijk een angst die wordt geassocieerd met 1 of enkele specifieke situaties.
Hoewel het minder waarschijnlijk is dat niet-gegeneraliseerde angst ernstige beperkingen in het leven van de patiënt veroorzaakt, kan het nog steeds leiden tot aanzienlijke onderprestaties op school of op het werk.8 Toch hebben patiënten met alleen sociale angst voor spreken in het openbaar meer kans om spontaan te herstellen, terwijl patiënten met gegeneraliseerde sociale angst zelden spontaan herstellen van de stoornis.
De 2 subtypen verschillen ook in hun oorsprong. Gegeneraliseerde sociale angst – de focus van dit artikel – komt significant vaker voor bij familieleden die ook aan de stoornis lijden, terwijl patiënten met niet-gegeneraliseerde sociale angststoornis niet noodzakelijk familieleden hebben met de aandoening.9
“Verlegenheid” in de kindertijd die vaak over het hoofd wordt gezien
Sociale angst is een levenslange stoornis die al in de kindertijd kan beginnen, maar vaak wordt beschreven als beginnend op 13-jarige leeftijd. Op deze leeftijd wordt de sociale angst echter vaak verward met extreme verlegenheid en blijft daarom onbehandeld.10 (Zie “Onderscheid maken tussen verlegenheid en sociale angst bij kinderen,”.)
Het over het hoofd zien van verlegenheid bij zo’n jonge patiënt is bijzonder problematisch, omdat de vermijding die de sociale angststoornis kenmerkt, kan resulteren in een gemiste kans om sociale vaardigheden te verwerven die nodig zijn om de overgang van adolescentie naar volwassenheid te vergemakkelijken. Dit relatieve verlies van sociale vaardigheden vergemakkelijkt vaak de ontwikkeling van sociale disfunctie die kenmerkend is voor deze ziekte.11 Na verloop van tijd raken patiënten gewend aan hun angsten en creëren een manier van leven die hen tegemoet komt.