Hebt u ooit vastgezeten in een afslankingsfase? Het lijkt een eeuwigheid geleden dat je de weegschaal hebt zien bewegen, maar op een noodlottige dag stap je op de weegschaal en op de een of andere manier ben je van de ene op de andere dag vijf kilo afgevallen! In eerste instantie ben je dolblij. Al je harde werk heeft eindelijk zijn vruchten afgeworpen! Maar dan begin je je af te vragen… is het mogelijk om zo snel zoveel vet te verliezen? Was het gewoon water gewicht? Is het een truc? Is je weegschaal kapot?
Het korte antwoord is nee, het is geen truc. Je hebt je vet flink aangepakt na dat gewichtsverliesplateau en je zou jezelf een schouderklopje moeten geven voor al je harde werk, je vastberadenheid en je vermogen om nee te zeggen tegen het stuk taart van je collega’s verjaardag vorige week.
Wat is er dan gebeurd? Het snelle gewichtsverlies na een plateau wordt vaak een “whoosh” of “het whoosh-effect” genoemd; maar het idee van wat de “whoosh” werkelijk is, is veel te simplistisch voorgesteld. Een eenvoudige zoektocht naar het whoosh-effect zal je leiden naar het idee dat vetcellen vet verliezen, zich vullen met water en uiteindelijk instorten. Dit concept is feitelijk onjuist en heeft geen wetenschappelijke onderbouwing, hoewel het whoosh-effect nog steeds door velen wordt ervaren.
Adipocyten, of vetcellen, zijn gevuld met triglyceriden. Deze noodzakelijke brandstofreserves houden je lichaam draaiende in tijden van hongersnood, maar in te grote hoeveelheden leiden ze ook tot de gevreesde muffin-top. Bij een tekort aan calorieën of een verhoogd energieverbruik zullen deze triglyceriden worden gebruikt voor energie, maar de cel zal zich vervolgens niet met water vullen en “instorten”. In feite is bewezen dat gewichtsverlies niet gecorreleerd is met het aantal adipocyten in het lichaam.
Het exacte mechanisme van de whoosh is nog steeds onbekend, maar er zijn verschillende geldige hypotheses gebaseerd op sterk onderzoek. De vermoedelijke boosdoener is het vasthouden van water, veroorzaakt door snelle veranderingen in voedingsgewoonten, lichaamsbeweging of waterinname, die optreden wanneer mensen besluiten “gezond te worden”. Bio-impedantie analyse meet lichaamsvet door middel van elektrische stroompjes die door het lichaamswater lopen. In verschillende gepubliceerde artikelen is een toename van de vetmassa geconstateerd vlak voor een drastische afname, wat kan duiden op een probleem met de waterbalans/waterretentie.
Jouw lichaam probeert voortdurend een toestand van homeostase te handhaven en drastische veranderingen zullen dat evenwicht verstoren. Er is verondersteld dat de whoosh ook het resultaat zou kunnen zijn van het beëindigen van homeostatische compensatiemechanismen. Andere theorieën zijn hormonale veranderingen, vooral bij vrouwen in de buurt van hun tijd van de maand, en veranderingen in het cortisolniveau als gevolg van meer lichaamsbeweging of stress.
“Gewichtsverlies leidt niet tot een waarneembare verandering in het aantal adipocyten in vetweefsel.”
– MacLean, 2015
Hoewel we wetenschappelijk gezien nog steeds niet weten wat de oorzaak is van de whoosh, komt het fenomeen vaak voor en het anekdotisch bewijs van duizenden is moeilijk te negeren. Dus de volgende keer dat je worstelt met een plateau op de weegschaal en het wilt opgeven, bedenk dan dat je het vet misschien al kwijt bent en dat een whoosh met een dalend getal om de hoek kan liggen.