Pani A, lat 29, choruje na depresję od 6 lat i przyjmowała leki przeciwdepresyjne z niespójną odpowiedzią. Od 3 tygodni, nie przyjmując żadnego leku przeciwdepresyjnego, zgłasza utratę energii, uczucie smutku, przygnębienia i płaczliwość, słabą koncentrację i zmniejszone zainteresowanie przyjemnymi czynnościami, w tym seksem, czyli te same objawy, które zgłaszała po raz pierwszy 6 lat temu. Nie ma apetytu, ale nie straciła na wadze.
Kilka razy w miesiącu Pani A „traci” krótkie okresy czasu. Na przykład mówi, że czasami nie pamięta, co się dzieje pomiędzy zaparkowaniem samochodu a siedzeniem przy biurku w pracy. Po tych epizodach, które zaczęły się 9 lat temu, jej mowa jest lekko zamazana, a współpracownicy dokuczają jej, że jest „na kacu”. Czuje się oszołomiona, ale po kilku godzinach jej mowa i myślenie stają się jasne. Czasami czuje zapach palonej gumy i ma wrażenie, że wszystko, co robi, powtarza to, co robiła już wcześniej. Czasami czuje się „poza ciałem” i może obserwować siebie z sufitu.
Objawy pani A sugerują zaburzenia napadowe. Cechy depresji pojawiły się u niej po rozpoczęciu epizodów napadowych 9 lat temu.
Rozpoznanie zaburzeń nastroju u pacjentów z padaczką jest ważne, ponieważ zaburzenia te można skutecznie leczyć w kontekście stanu chorobowego.
Wiele przypadków współistniejącej depresji w padaczce jest nierozpoznanych. W badaniu 100 chorych z oporną na leczenie padaczką i depresją o nasileniu wystarczającym do farmakoterapii stwierdzono, że skierowanie na leczenie psychiatryczne opóźniło się >o 1 rok u 75% chorych z samoistnymi zaburzeniami nastroju i u 89% chorych z depresją wtórną do stosowania leków przeciwpadaczkowych (AED).1
Psychiatrzy często są wzywani do oceny i leczenia depresji u chorych na padaczkę lub do oceny, czy nie stosują oni AED. Skuteczne leczenie tych pacjentów wymaga zrozumienia:
- zależności między padaczką a depresją
- etiologii depresji u pacjentów z zaburzeniami napadowymi
- jak leczyć depresję w tej populacji.
Wysoka współchorobowość
Częstość występowania depresji u pacjentów z padaczką jest większa niż w populacji ogólnej (1% do 3% mężczyzn, 2% do 9% kobiet).2 Depresję można rozpoznać u:
- 20% do 30% pacjentów z nawracającymi napadami
- 6% do 9% pacjentów w remisji
- 50% do 55% pacjentów uczęszczających do szpitalnych klinik padaczki i oddziałów wideotelemetrii.3
Wielkie zaburzenia depresyjne występują częściej i mają cięższy przebieg u pacjentów z zaburzeniami napadowymi niż u pacjentów z innymi schorzeniami neurologicznymi i przewlekłymi.4 Mężczyźni z padaczką mają większe ryzyko rozwoju depresji, podczas gdy w populacji ogólnej depresja częściej występuje u kobiet.5 Poważna depresja może występować częściej u pacjentów ze złożonymi napadami częściowymi, zwłaszcza z padaczką skroniową (TLE), która jest najczęstszą postacią padaczki u dorosłych.4 Szacuje się, że od 3% do 21% pacjentów z padaczką cierpi na zaburzenia dystymiczne.5 Częstość występowania zaburzeń dwubiegunowych w tej populacji nie jest znana.
Zależność czasowa. Depresja może mieć charakter przednapadowy, napadowy, pozapadowy lub międzynapadowy.4 Jedna trzecia pacjentów z napadami częściowymi zgłasza objawy przednapadowe, zwykle przed wtórnie uogólnionymi napadami toniczno-klonicznymi.5
- Depresja przednapadowa występuje od kilku godzin do kilku dni przed napadem i często jest łagodzona przez napad.
- Depresja pozapadowa – częstsza w TLE – występuje jako aura u około 1% pacjentów. Początek jest nagły i waha się od łagodnego smutku do głębokiej bezradności i rozpaczy. Leczenie napadów pozwala również leczyć depresję.
- Depresja ponapadowa u chorych na TLE trwa od kilku godzin do kilku dni po napadzie.
- Depresja międzynapadowa dotyczy do 2/3 chorych na padaczkę, zwłaszcza z ciężkimi lub częstymi napadami. Depresję międzynapadową należy leczyć oddzielnie od napadów.
Diagnoza różnicowa
Ocena i leczenie epizodu depresyjnego są podobne u pacjentów z padaczką i bez padaczki. U chorych z chorobą DSM-IVTR zaleca stosowanie kryteriów diagnostycznych dla dużej depresji i leczenie depresji niezależnie od jej przyczyny.
Szukanie przyczyny napadów. Chociaż 70% padaczek jest idiopatycznych, należy szukać przyczyny napadów u pacjenta. Badania neuroobrazowe pozwalają wykluczyć udar mózgu, guz mózgu lub urazowe uszkodzenie mózgu jako przyczyny zarówno depresji, jak i padaczki.4 Nawet po przeprowadzeniu wyczerpujących badań nie udaje się zidentyfikować 10% do 20% przypadków padaczki na podstawie elektroencefalografii (EEG).
Typ i lokalizacja napadów, ich nasilenie, boczność ogniska napadowego oraz częstość są ważnymi zmiennymi w etiologii depresji u chorych z padaczką.6 Podobne zmiany w neuroprzekaźnikach – serotoninie, noradrenalinie, dopaminie i kwasie gamma-aminomasłowym – obserwuje się zarówno w depresji, jak i w padaczce.5
Charakteryzuj objawy depresji. Należy rozważyć włączenie do rozmowy współmałżonka lub partnera pacjenta, aby potwierdzić i rozszerzyć jego relację. Często pacjenci opisują objawy depresji – takie jak problemy ze snem, zmiany apetytu, utrata libido i zaburzenia funkcji poznawczych – które mogą być skutkami ubocznymi stosowania AED lub objawami padaczki.
.