In de geest van een monster… Christian Longo

Op een winteravond in 2001 zat Penny Baker-Dupuie op de sofa van haar huis in Michigan. Haar twee kinderen, een pasgeborene en een driejarige, lagen boven in bed te slapen en Penny keek in stilte toe hoe haar man John, die tegenover haar zat, langzaam en nauwgezet uitlegde hoe je een jachtgeweer moest laden, legen en herladen.

Twee dagen eerder had Penny’s zwager, Christian Longo, zijn hele gezin vermoord: Penny’s zus, Mary Jane, was 34 jaar oud. Haar drie kleine kinderen, Zachery, Sadie en Madison, waren respectievelijk vier, drie en twee.

Als Longo dit zijn eigen vrouw en kinderen kon aandoen, zo redeneerde Penny, dan kon hij het iedereen aandoen. Nu was hij op de vlucht en Penny wilde weten hoe ze haar gezin kon beschermen.

Wat ze niet wist, was dat Longo al naar Mexico was gevlucht. En hoewel hij nog maar een paar dagen van zijn arrestatie door de politie verwijderd was, zou het trauma voor Penny’s eigen gezin nog jaren duren.

Naast het verwerken van de gewelddadige dood van haar zus en de kinderen van haar zus, moest ze Longo’s proces en het mediacircus dat er onvermijdelijk omheen hing, doorstaan.

Een paar jaar later werd er zelfs een boek over geschreven, door een voormalig journalist van de New York Times. Nu komt True Story, een Hollywood-film geregisseerd door de Britse theaterregisseur Rupert Goold, met in de hoofdrollen James Franco, Jonah Hill en Felicity Jones. Longo’s misdaden hebben een lange schaduw geworpen.

De kale feiten van de zaak zijn afschuwelijk. Gefrustreerd met zijn leven van huiselijkheid, en vechtend tegen ernstige financiële problemen, wurgde Longo MaryJane in de slaapkamer van het echtpaar, doodde zijn jongste dochter Madison op dezelfde manier, en stopte vervolgens hun lichamen in twee koffers.

Hij reed zijn andere twee, nog slapende kinderen naar een nabijgelegen brug over Lint Slough, een kustinham van Oregon’s Alsea River, bond kussenslopen met stenen aan hun enkels, en gooide ze over de zijkant van de brug.

De politie vond Zachery’s lichaam drijvend in het water enkele dagen later en vaardigde een arrestatiebevel voor Longo uit. Toen vonden politieduikers het opgeblazen lichaam van Sadie onder de brug. Er ging bijna een week voorbij voordat de grote groene koffers met de lichamen van Mary Jane en Madison werden ontdekt in een jachthaven niet ver van de flat die de familie huurde in de stad Waldport.

Met behulp van een gestolen creditcardnummer was Longo op het vliegtuig naar Mexico gestapt, en de daaropvolgende twee weken vertelde hij mensen die hij in het vakantieoord Cancún ontmoette (waaronder een vrouw met wie hij naar bed begon te gaan) dat hij een journalist van de New York Times was, Michael Finkel genaamd. Het is dit onwaarschijnlijke – bijna bijkomstige – detail in dit vreselijke verhaal dat de centrale pijler vormt van zowel het boek als de film.

In november 2001, een maand voordat Longo zijn familie vermoordde, was de echte Michael Finkel aan het werk als schrijver voor de New York Times magazine.

Het had net een artikel van Finkel gepubliceerd over de moderne slavenhandel in Mali. Maar terwijl Longo op de vlucht was in Mexico, werd Finkel ontmaskerd voor het verzinnen van de hoofdpersoon in zijn artikel. Als gevolg daarvan werd hij ontslagen bij de Times en publiekelijk in ongenade gevallen.

Pas in februari van het volgende jaar hoorde Finkel over de Longo-moorden. Een journalist in Oregon belde hem op om hem te vertellen over zijn zwakke verbinding met de zaak. Longo zat inmiddels in de gevangenis, in afwachting van zijn proces.

In de daaropvolgende jaren werd Finkel, in zijn eigen woorden, “geobsedeerd” door Longo’s verhaal. Aanvankelijk hoopte Longo dat de man wiens identiteit hij had aangenomen hem zou helpen vrijgesproken te worden (zijn aanvankelijke verdediging was dat MaryJane Zachery en Sadie had vermoord, en dat toen hij had ontdekt wat ze had gedaan, hij in woede was ontstoken en zowel haar als Madison had vermoord).

Later, nadat Longo zijn schuld had toegegeven, zei Finkel dat hij wilde begrijpen hoe een man zijn hele familie kon vermoorden.

Hij sprak urenlang met Longo aan de telefoon, bezocht hem 10 keer in de gevangenis, en huurde een huisje in de buurt van de rechtbank waar Longo’s proces werd gehouden, zodat hij elk woord kon horen. Toen begon hij te werken aan het boek waarvan hij hoopte dat het zijn reputatie als journalist zou herstellen.

Zoals de San Francisco Chronicle in 2005 opmerkte, was Finkels carrière een paar jaar eerder “zo dood als de krant van gisteren” geweest. Nu had hij “een voorschot van een half miljoen dollar op zijn eerste boek verdiend door de filmrechten ervan te verkopen aan de productiemaatschappij van Brad Pitt”.

Maar volgens Penny Baker-Dupuie profiteert Finkel alleen maar van de brute moord op haar familie. Voor Dupuie is Longo een monster dat nooit berouw heeft getoond voor zijn gruwelijke misdaden en dat nooit onderwerp van een boek of film had mogen worden.

Als ik Finkel telefonisch spreek, vertelt hij me dat het het verhaal was dat hem koos; een verhaal waar hij in was meegesleurd. “Het was een ongelooflijk vreemd verhaal,” zegt hij. “Griezelig. Ongemakkelijk. Chris Longo mag dan een monster zijn, maar ik zou zeggen dat als je je afwendt en iemand als Chris negeert, je misschien iets mist. Als we hem in de ogen kijken, leren we misschien iets.”

Finkel zei dat hij de man die hij goed had leren kennen – “de heldere en droogjes grappige persoon die ik… soms mijn vriend noemde”, zoals hij schreef in Esquire magazine – wilde verzoenen met de “man die was veroordeeld voor de meest onvoorstelbare misdaden”.

Dupuie vond het Esquire-artikel, gepubliceerd in 2009, een paar jaar nadat het boek van Finkel uitkwam, misselijkmakend. Het centrale thema was een plan dat Longo had bedacht om zijn organen te doneren nadat hij was geëxecuteerd.

Hij was, zei hij, geïnspireerd door de Will Smith-film Seven Pounds, waarin Smiths personage zeven mensen doodt in een auto-ongeluk en bij wijze van genoegdoening belooft om zijn organen te doneren, waardoor de levens van zeven anderen worden gered, nadat hij zelfmoord heeft gepleegd.

Longo wilde dat Finkel hem hielp bij het opzetten van een non-profit organisatie genaamd GAVE – Gifts of Anatomical Value from the Executed. Longo vertelde Finkel dat de dodelijke injectie organen onvruchtbaar maakte, maar dat een verandering in de executieprocedure daar verandering in kon brengen, en hij wilde de ethische kwesties aanpakken die in de weg stonden van veroordeelde mannen en vrouwen die hun organen na hun dood doneerden.

Als hij succes had, vertelde Longo aan Finkel, zou hij afzien van de rest van zijn juridische beroepen, waardoor hij zijn eigen reis naar de doodskamer zou versnellen.

Finkel stemde in met Longo’s verzoek op voorwaarde dat Longo hem het volledige verhaal zou vertellen van wat er die nacht in 2001 was gebeurd. Het resultaat was een hoofdartikel dat in forensisch detail ging over Longo’s leven in de dodencel: zijn pornografie collectie, gevangenis etiquette, zelfs de snacks die hij at.

Finkel schreef dat Longo’s verzonnen leven zich uitstrekte achter de gevangenismuren. Hij had blijkbaar aan medegevangenen verteld dat hij een beurswonderkind was, die nog steeds grof geld verdiende via een makelaar in de buitenwereld.

Longo vertelde Finkel dat hij te beschaamd was geweest om zijn vader om geld te vragen; dat hij een mislukkeling was die geen andere keuze had dan zijn familie te vermoorden. Het was de eerste keer dat hij alles toegaf – en Finkel op zijn beurt vertelde de ingewikkelde details van de moorden in zijn boek.

De vraag die Dupuie stelt is: waarom? Waarom, terwijl een jury er minder dan een dag over had gedaan om Longo schuldig te bevinden en ter dood te veroordelen, wilde Finkel hem zo gedetailleerd horen vertellen hoe hij vier leden van haar familie had vermoord? Was dit alleen maar om Finkel’s eigen rehabilitatie te verzekeren? En waarom, als Longo zich echt gedwongen voelde om zijn organen te doneren, moest hij dat dan zo publiekelijk doen? Tegen het einde van zijn Esquire artikel onthulde Finkel ook dat Longo “besloten had om zijn hoger beroep toch maar niet in te trekken”. (In ieder geval, er is momenteel een moratorium op executies in Oregon. De staat heeft de doodstraf sinds 1997 niet meer uitgevoerd.)

Voor Dupuie en de rest van Mary Jane’s familie is Longo altijd een leugenaar geweest. En Finkel is gewoon de laatste in een lange rij van mensen die hij heeft bedrogen: “Elke keer als Chris denkt dat hij vergeten is, doet hij iets anders om zichzelf weer in het nieuws te brengen,” zegt ze. “Maar hij heeft zijn geld verdiend aan de moord op mijn zus en daar heb ik een probleem mee.”

“Ze heeft gelijk,” vertelt Finkel me vanuit Frankrijk, waar hij werkt aan een nieuw boek. “Maar het is niet zo dat ik achter een ambulance aanging. Ik verdien mijn brood als schrijver, als journalist, dus… Ja, ze heeft gelijk. Ik ben zo schuldig als wat, ik verdien wat geld aan het lijden van haar familie… en daar voel ik me niet goed bij.”

Ik vraag hoeveel van True Story gaat over de rehabilitatie van Mike Finkel de in ongenade gevallen journalist. “Een enorm deel,” zegt hij. “Het verhaal is geen onderzoek naar een moordenaar. Het is geen whodunnit. We weten wie het gedaan heeft. Het gaat meer over de relatie tussen een moordenaar en één man die een moreel moeras in zijn leven had. Ik koos voor een zeer onorthodoxe vorm van therapie, maar daar heb je het.”

Maar misschien, vraagt Finkel zich af, is er een zilveren randje.

“Diep, weet ik dat Penny minder dan blij is met mijn bestaan. Ik neem het haar niet kwalijk. Maar misschien zal een toekomstige MaryJane – iemand anders in dezelfde situatie – zeggen: ‘Holy s***, ik ben getrouwd met een man als Chris. Ik heb bescherming nodig. Mensen trouwen met psychopaten die charmante, goed uitziende mannen zijn. Dus misschien is er iets goeds dat hier gedaan kan worden.”

Toen Longo in de gevangenis zat in afwachting van zijn proces, probeerden Penny en haar zus Sally hem persoonlijk te zien. “Uiteindelijk stemde hij toe om met ons te praten,” zegt ze. “En een van de dingen die ik hem vroeg was dit: op het moment dat je je handen om de nek van je kind legt… hoe doe je dat? Maar daar wilde hij met mij niet op ingaan. Toen eindigde het gesprek. Hij verontschuldigde zich in zekere zin bij Sally, maar hij beantwoordde haar vragen niet. Hij zei wel dat Zach wakker was geworden voordat hij hem van die brug gooide. Hoe kan dat je niet tegenhouden?”

Penny zegt dat de enige keer dat ze Longo heeft zien huilen tijdens het proces was toen hij werd veroordeeld. “Het enige berouw dat Chris heeft getoond is over wat dit met zijn eigen leven heeft gedaan.”

Ze zegt dat ze voor zijn proces een brief van Longo heeft ontvangen waarin hij haar vroeg om tegen de aanklagers te zeggen dat ze niet naar de doodstraf moesten zoeken.

“In plaats daarvan heb ik zijn brief gepubliceerd,” zegt ze. “Hoe durft hij mij te vragen om zijn leven te redden?” Hij nam opnieuw contact met haar op over zijn plan om zijn organen te doneren en een liefdadigheidsinstelling op te zetten. “Hij wilde dat mijn familie dat ook zou steunen. Ik zei hem dat hij vier levens had kunnen redden en dat hij ervoor koos dat niet te doen. Ik wist dat het een oplichting was, dat hij het voor de publiciteit deed.”

(In 2014 bood Longo zijn nieren aan een man uit Oregon aan die zo wanhopig op zoek was naar een transplantatie dat hij langs de kant van de weg had gestaan met een bord; de man weigerde.)

De acteur James Franco deed geen poging om Longo te ontmoeten voordat hij hem speelde in True Story: “Ik vind het niet nodig om hem te vermenselijken,” heeft hij gezegd. “Hij is de slechtste mens die ik ooit heb gespeeld. Ik haat die vent… Ik wil hem op geen enkele manier een positieve stimulans geven.”

Penny heeft de film gezien – ze ging op de dag dat hij in de VS in première ging, en koos voor een voorstelling om 13.00 uur, zodat de bioscoop leeg zou zijn. “Het maakte me erg boos,” zegt ze. “Er zou een disclaimer aan het begin moeten staan: het is een verhaal van Mike Finkel om de dingen die hij heeft gedaan op de een of andere manier goed te praten en geld te verdienen. Het gaat over een moordenaar en oplichter. Er is niet één ding aan deze film dat goed is voor de wereld. Niets.

“Als je Mary Jane zou kennen, was ze de liefste, aardigste, meest gevende persoon die ik kende. En dat is de enige reden waarom Chris in staat was te doen wat hij deed – omdat ze zoveel van hem hield, hoe vaak hij ook tegen haar loog. Ik wil dat mensen Mary Jane’s verhaal horen. Niet het verhaal van twee mensen die alles te winnen hebben. Dat is het echte ware verhaal.