Het betalen van 10.000 dollar aan levende nierdonoren om hun organen af te staan, zou geld besparen ten opzichte van het huidige systeem dat alleen op altruïsme is gebaseerd – zelfs als het de donaties slechts met een conservatieve 5 procent zou stimuleren.
Dat is volgens een nieuwe analyse door Canadese onderzoekers die het lopende debat opnieuw aanwakkert over de vraag of het praktisch – en ethisch – is om financiële prikkels te bieden voor menselijke lichaamsdelen.
“We hebben een probleem. We hebben niet genoeg orgaandonoren die zich melden,” zei Dr. Braden Manns, een universitair hoofddocent en klinisch professor in nefrologie aan de Universiteit van Calgary. Hij leidde de nieuwe studie die donderdag werd gepubliceerd in het Clinical Journal of the American Society of Nephrology.
“We moeten een manier vinden om dat probleem op te lossen. We moeten oplossingen die het aantal donaties kunnen verhogen, niet zomaar weggooien.”
Maar andere nierdeskundigen zeggen dat zelfs als het kosteneffectief is om mensen te betalen voor organen, de morele kwesties die de praktijk genereert, averechts kunnen werken.
“Soms hebben deze dingen onbedoelde gevolgen,” zei Dr. Stephen Pastan, een bestuurslid voor de National Kidney Foundation en een transplantatiechirurg aan de Emory University in Atlanta. “Als we $ 10.000 zouden betalen, zouden veel altruïstische donoren zeggen dat het gewoon een contante transactie is. Donaties zouden kunnen dalen.”
Op dit moment is de vraag theoretisch. In de VS, Canada en andere landen – behalve Iran – is het illegaal om mensen te betalen voor orgaandonatie.
Toch wilden Manns en zijn team erachter komen of het bieden van financiële prikkels geld zou besparen ten opzichte van het huidige systeem waarbij mensen jarenlang nierdialyse moeten ondergaan. Ze vergeleken kostengegevens van een cohort nierpatiënten die in 2004 waren geïdentificeerd en volgden hen gedurende drie jaar.
Zij stelden vast dat het betalen van levende nierdonoren van $ 10.000 per stuk ongeveer $ 340 per patiënt zou besparen, vergeleken met de lopende kosten van dialyse, en ook een bescheiden impuls van .11 zou geven in kwaliteit-aangepaste levensjaren, of QALY-scores, een maatstaf voor de kwaliteit en lengte van het leven. (Het geld zou komen van een onafhankelijke derde entiteit, zoals de Canadese bloeddiensten of misschien via OPTN in de VS, zei Manns.)
Deze cijfers zijn gebaseerd op wat Manns een “zeer conservatieve” aanname noemde dat financiële prikkels nierdonaties met 5 procent zouden stimuleren. Als de donaties daadwerkelijk met 10 procent of 20 procent zouden stijgen, zouden de kostenbesparingen oplopen tot respectievelijk $ 1.640 en $ 4.030 per patiënt.
“Het is een aanzienlijke winst voor de mensen die de individuele transplantatie krijgen,” zei Manns, en een systeembrede winst wanneer vermenigvuldigd met de duizenden mensen op wachtlijsten voor niertransplantatie.
In de VS wachten bijvoorbeeld meer dan 98.000 mensen op een nier, volgens het Organ Procurement and Transplantation Network, of OPTN. Vorig jaar stierven meer dan 4.500 mensen in de VS in afwachting van een nier. Ondertussen is het aantal nierdonoren de afgelopen jaren gestaag gedaald, tot 13.040 in 2012, ondanks de groeiende behoefte, laten cijfers zien.
In Canada is het probleem hetzelfde: wachtlijsten van twee tot drie jaar, en ongeveer 30 procent van de patiënten sterft tijdens het wachten, zei Manns.
“De voor de hand liggende vraag, de olifant in de kamer, is: ‘Waarom doneren niet meer mensen?'” aldus Manns.
Gerelateerd: Opinie: Waarom nieren verkopen niet werkt
Het nieuwe onderzoek volgt op een recente enquête onder 3.000 Canadezen door Manns en zijn collega’s. Daaruit bleek dat ongeveer 70 procent van het grote publiek dacht dat een vorm van compensatie voor orgaandonatie OK zou zijn, maar dat slechts 25 procent van de transplantatieartsen het daarmee eens was.
Uit dezelfde enquête bleek dat ongeveer de helft van de mensen die zeiden dat ze niet waarschijnlijk een orgaan zouden doneren, van gedachten veranderden als de deal een betaling van $ 10.000 omvatte.
Hoewel de studie van Manns zich richtte op het direct betalen van alle donoren, hebben anderen eerder voorgesteld om prikkels aan te bieden die een vergoeding voor ziektekosten, een pauze op levens- en ziektekostenverzekeringen of zelfs belastingvermindering voor nierdonoren zouden kunnen omvatten.
Het idee om mensen te compenseren voor hun organen zit niet goed bij Lora Wilson, 53, uit Pittsburgh, Pa., die in 2006 een nier doneerde aan een 71-jarige grootmoeder in New Jersey.
“Voor mij, ik hou gewoon niet van het idee dat lichaamsdelen te koop zijn,” zei Wilson, die directeur is van een orthopedische groep. “Je kunt beginnen met een stimulans van $ 10.000, maar wat is er om te zeggen dat iemand met middelen niet zou zeggen: ‘Ik zal $ 100.000 betalen?’ Ik voel me er niet erg comfortabel bij.”
Er zijn ook vragen over de vraag of financiële prikkels arme en kwetsbare mensen zouden dwingen om te doneren voor geld, ondanks medische risico’s, merkte Pastan op. Maar een studie uit 2010 van Scott Halpern, een bio-ethicus aan de Universiteit van Pennsylvania, wees uit dat veel van de angsten dat financiële prikkels iemands beslissing over donatie zouden kunnen vertroebelen, in feite niet waar waren.
Al deze kwesties maken deel uit van een decennialang debat over het betalen voor organen, een gesprek dat stagneert omdat niemand echt weet welk effect prikkels zouden hebben, zeggen deskundigen. In de V.S., verbiedt de National Organ Transplant Act van 1984 uitdrukkelijk de verkoop van organen en een begeleidend rapport van de Senaat waarschuwde dat “menselijke lichaamsdelen niet als handelswaar mogen worden beschouwd.”
In een redactioneel commentaar bij de studie van Manns, stellen twee onderzoekers van de Universiteit van Pennsylvania, dr. Peter Reese en medisch student Matthew Allen, dat “de tijd rijp is” om op zijn minst te overwegen om het werkelijke effect van stimulansen te bestuderen.
Zij stellen een onderzoeksagenda en een beperkte proef voor die eindelijk antwoord zou geven op de aanhoudende vragen over het betalen voor lichaamsdelen.
“We weten echt niet hoe groot de mogelijkheden hier zijn en we kennen de risico’s echt niet,” zei Reese.
JoNel Aleccia is een senior gezondheidsverslaggever bij NBC News. Bereik haar op Twitter op @JoNel_Aleccia of stuur haar een e-mail.