Styl cysterski, architektura zakonu cystersów w XII wieku. Zakon ten był surową wspólnotą, którą cechowało przywiązanie do pokory i surowej dyscypliny. W przeciwieństwie do większości zakonów tego okresu, w których sztuka kwitła, cystersi stosowali surowe ograniczenia w posługiwaniu się sztuką. W ciągu 12 wieku rzeźbiarska dekoracja kościołów, iluminacja manuskryptów, kamienne wieże na kościołach i witraże były sukcesywnie zakazane. Odzwierciedleniem tej surowości jest surowa, imponująca architektura ponad 700 klasztorów cysterskich, które rozprzestrzeniły się po Europie w XII wieku, z których większość zbudowano w odosobnionych miejscach.
Wiek XII był okresem przejściowym pomiędzy sztuką romańską, charakteryzującą się masywną, przedzieloną architekturą z zaokrąglonymi łukami i tunelowymi sklepieniami, a sztuką gotycką, z jej wyniosłą konstrukcją spiczastych łuków i sklepień, opartą na wrażeniach wizualnych w równym stopniu, co na konieczności konstrukcyjnej. Architektura cysterska wykazuje cechy obu trybów. Chociaż w większości późniejszych budowli cysterskich romański łuk zaokrąglony został zastąpiony przez gotycki łuk spiczasty, masywna konstrukcja tych kościołów nadal kojarzy się ściśle z romańską. Kościoły cysterskie budowane były na planie romańskim, który upiększał, poprzez sklepienia i mnożenie części, plan wczesnochrześcijańskiej bazyliki (podłużny z nawami bocznymi, podwyższoną nawą główną lub nawą środkową i absydą, czyli półkolistym występem ściany, na wschodnim, sanktuaryjnym końcu nawy). Kościoły cysterskie budowane w XII wieku były niezwykle proste, nie zdobione ani rzeźbą figuralną, ani dekoracyjną, i zazwyczaj bardzo eleganckie. Ich szeroki zasięg geograficzny był głównym środkiem do rozpowszechniania spiczastego łuku, w oczekiwaniu na pełnoprawne budownictwo gotyckie. Główne budowle cysterskie z XII wieku to Cîteaux (1125-93), opactwo Clairvaux (1133-74) i kościół opacki Fontenay (rozpoczęty 1139).
Prostota i surowość, które charakteryzowały wczesnych cystersów i ich produkcję artystyczną nie przetrwały. W XIII wieku ich architektura stała się o wiele bardziej podobna do katedr niemonastycznych, z typowym gotyckim sklepieniem żebrowym, strzelistymi przyporami i zespołem kaplic rozchodzących się promieniście od sanktuarium. Nawet tak, cystersów był ogólnie bardziej surowe, nieskazitelny wariant dominującego stylu gotyckiego.
.