Co to jest choroba Machado-Joseph?
Choroba Machado-Joseph (MJD)- zwana również ataksją spinocerebellarną typu 3 (SCA3)- jest jedną z około 30 rozpoznanych, dominująco dziedziczonych form ataksji. Ataksja jest ogólnym terminem oznaczającym brak kontroli lub koordynacji mięśni. MJD charakteryzuje się powoli postępującą niezdarnością rąk i nóg, zataczającym się, chwiejnym chodem, który można pomylić z pijackim, trudnościami w mówieniu i połykaniu, zaburzeniami ruchów gałek ocznych, którym czasami towarzyszy podwójne widzenie lub wybałuszanie oczu oraz spastycznością kończyn dolnych. U niektórych osób rozwija się dystonia (długotrwałe skurcze mięśni, które powodują skręty ciała i kończyn, powtarzające się ruchy i nieprawidłowe postawy) lub objawy podobne do tych występujących w chorobie Parkinsona. U innych mogą wystąpić powikłania (drgawki) twarzy lub języka, neuropatia lub problemy z oddawaniem moczu i autonomicznym układem nerwowym.
Kliniczne objawy MJD mogą być bardzo zmienne, nawet u osób dotkniętych tą chorobą w tej samej rodzinie. Ten szeroki zakres objawów odzwierciedla szczególny rodzaj mutacji, która powoduje MJD: powtarzające się rozszerzenie w kodzie DNA, które różni się wielkością u osób dotkniętych chorobą. Im dłuższe jest to rozszerzenie, tym cięższa jest zazwyczaj choroba. Innymi słowy, dłuższe powtórzenia powodują, że choroba zaczyna się wcześniej i daje szerszy zakres objawów neurologicznych. U większości osób z MJD objawy rozpoczynają się zwykle w trzeciej do piątej dekadzie życia, ale mogą wystąpić już w dzieciństwie lub dopiero po 70 roku życia.
MJD jest chorobą postępującą, co oznacza, że objawy pogarszają się z czasem. Średnia długość życia waha się od połowy lat 30. dla osób z najcięższymi postaciami MJD o wczesnym początku do prawie normalnej długości życia dla osób z łagodnymi postaciami o późnym początku. Przyczyną śmierci tych, którzy umierają wcześnie z powodu choroby jest często aspiracyjne zapalenie płuc.
Nazwa „Machado-Joseph” pochodzi od dwóch rodzin pochodzenia portugalsko-azorskiego, które były jednymi z pierwszych rodzin opisanych z unikalnymi objawami choroby w latach 70-tych. Częstość występowania choroby jest najwyższa wśród osób pochodzenia portugalsko-azorskiego. Na przykład, wśród imigrantów pochodzenia portugalskiego w Nowej Anglii, częstość występowania wynosi około 1 na 4000, a najwyższa częstość występowania na świecie, około 1 na 140, występuje na małej azorskiej wyspie Flores. Wkrótce po odkryciu defektu genu okazało się, że występująca w europejskich rodzinach dziedziczna ataksja znana jako SCA3 jest spowodowana dokładnie tą samą mutacją. Tak więc SCA3 i MJD są tym samym zaburzeniem.
top
Jakie są różne typy choroby Machado-Josepha?
Wszystkie osoby z MJD mają tę samą mutację genu choroby: ekspansję powtórzenia DNA w genie ATXN3. Szeroki zakres objawów wśród osób dotkniętych chorobą doprowadził badaczy do podzielenia choroby na odrębne typy, które są szeroko rozróżniane ze względu na wiek wystąpienia i zakres objawów. Typ I MJD charakteryzuje się początkiem pomiędzy około 10 a 30 rokiem życia, szybszą progresją oraz większą ilością dystonii i sztywności niż ataksji. Typ II, najczęstszy typ MJD, zazwyczaj rozpoczyna się między 20 a 50 rokiem życia, charakteryzuje się średnim tempem progresji i powoduje różne objawy, w tym wyraźną ataksję, chód spastyczny i wzmożone reakcje odruchowe. Osoby dotknięte MJD typu III mają najpóźniejszy początek choroby (rozpoczyna się między około 40 a 70 rokiem życia), która postępuje stosunkowo powoli i charakteryzuje się w równym stopniu zajęciem nerwowo-mięśni obwodowych (drgawki mięśniowe, osłabienie, zanik i nieprawidłowe odczucia, takie jak drętwienie, mrowienie, skurcze i ból w dłoniach i stopach), jak i ataksją. U większości osób z MJD, a zwłaszcza u osób z typem I i II, występuje jeden lub więcej problemów z widzeniem, w tym podwójne widzenie lub niewyraźne widzenie, utrata zdolności rozróżniania kolorów i/lub kontrastu oraz niemożność kontrolowania ruchów gałek ocznych. U niektórych osób występują również wyraźne objawy podobne do choroby Parkinsona, takie jak spowolnienie ruchów, sztywność kończyn i tułowia oraz drżenie rąk.
top
Co powoduje chorobę Machado-Josepha?
MJD jest klasyfikowana jako jedna z wielu dominująco dziedziczonych ataksji, a konkretnie ataksji spinocerebellarnych lub SCA. W SCAs, których prawie 30 odrębnych przyczyn genetycznych zostało zidentyfikowanych, degeneracja komórek w tylnej części mózgu prowadzi do upośledzenia koordynacji ruchów. Móżdżek obejmuje móżdżek (duży pęczek tkanki mózgowej przypominający buławę znajdujący się z tyłu głowy), pień mózgu oraz górną część rdzenia kręgowego. MJD dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że osoba dotknięta chorobą posiada jeden allel wywołujący MJD (allel jest połową pary genów znajdujących się w tej samej pozycji na chromosomach danej osoby) oraz normalny allel MJD i może przekazać oba allele następnemu pokoleniu. Każde dziecko dotkniętego chorobą rodzica ma 50 procent szans na odziedziczenie allelu choroby. Jeśli dziecko odziedziczy gen wywołujący chorobę, w końcu wystąpią u niego objawy choroby. Dziecko, które nie odziedziczy allelu choroby, nie rozwinie choroby i nie będzie mogło przekazać jej następnemu pokoleniu.
MJD należy do klasy zaburzeń genetycznych zwanych chorobami o rozszerzonym powtórzeniu. Mutacje w chorobach o rozszerzonym powtórzeniu są nienormalnie długimi powtórzeniami normalnego powtórzenia trzech liter kodu genetycznego DNA. W przypadku MJD, sekwencja kodu „CAG” powtarza się w genie ATXN3, który produkuje białko chorobowe zwane ataksyną-3. Białko to, gdy jest zmutowane, ma tendencję do nieprawidłowego składania się i gromadzenia w komórkach mózgu dotkniętych chorobą. Nagromadzone białko ataksyny-3 tworzy nieprawidłowe grudki zwane ciałkami wtrętowymi, które znajdują się w jądrze komórkowym. Podczas gdy grudki same w sobie mogą nie być toksyczne dla komórek mózgowych, odzwierciedlają one problem w składaniu białka, który prawdopodobnie wpływa na normalne właściwości białka ataksyny-3.
Jedną z niezwykłych cech MJD i wielu innych chorób o rozszerzonym powtórzeniu jest zjawisko zwane antycypacją. Antycypacja jest niezwykłym faktem, że dzieci dotkniętych rodziców mają tendencję do rozwijania objawów choroby wcześniej w życiu i mogą doświadczać cięższych objawów. Wynika to z tendencji mutacji o rozszerzonym powtórzeniu do dalszego rozszerzania się podczas przekazywania jej następnemu pokoleniu, zwłaszcza gdy jest przekazywana przez ojca. Ponieważ dłuższe ekspansje mają tendencję do powodowania wcześniejszej i cięższej choroby, ten molekularny wzrost z jednego pokolenia na drugie również powoduje, średnio, wcześniejszy wiek wystąpienia choroby w kolejnych pokoleniach. Chociaż dłuższe powtórzenia mają tendencję do powodowania wcześniejszego początku choroby, niemożliwe jest dokładne przewidzenie czasu i przebiegu choroby u danej osoby wyłącznie na podstawie długości powtórzenia.
Na całym świecie MJD lub SCA3 wydaje się być najczęstszą dziedziczoną autosomalnie dominującą formą ataksji.
top
Jak rozpoznaje się chorobę Machado-Josepha?
Lekarze rozpoznają MJD rozpoznając objawy choroby i przeprowadzając wywiad rodzinny. Zadają oni szczegółowe pytania dotyczące członków rodziny, którzy wykazują (lub wykazywali) objawy choroby, rodzaje objawów występujących u tych krewnych, wiek(y) rozpoczęcia choroby oraz progresję i nasilenie objawów. Ostateczną diagnozę MJD można postawić jedynie za pomocą testu genetycznego. Badanie genetyczne w kierunku MJD (SCA3) jest bardzo dokładne. Osoby, u których istnieje ryzyko wystąpienia MJD (tzn. mają dotkniętego chorobą rodzica), ale nie występują u nich żadne objawy, mogą poddać się badaniom przedobjawowym w celu ustalenia, czy są nosicielami allelu choroby (i czy w związku z tym choroba rozwinie się u nich później). Poddanie się badaniom przedobjawowym jest bardzo osobistą decyzją, którą osoby z grupy ryzyka powinny podjąć dopiero po rozważeniu wszystkich potencjalnych zalet i wad. Wiele osób z grupy ryzyka decyduje się nie poddawać tym badaniom z obawy przed dyskryminacją w pracy i trudnościami w uzyskaniu lub utrzymaniu ubezpieczenia, między innymi z tego powodu. Więcej informacji na temat badań genetycznych i doradztwa można uzyskać w organizacjach wymienionych w sekcji zatytułowanej „Gdzie mogę uzyskać więcej informacji?”
top
Jak leczy się chorobę Machado-Josepha?
MJD jest nieuleczalna, ale niektóre objawy choroby można leczyć. Terapia lewodopą (stosowana w leczeniu osób z chorobą Parkinsona) może złagodzić cechy parkinsonizmu (sztywność i powolność ruchów, często z towarzyszącym drżeniem) na wiele lat. Leki przeciwskurczowe, takie jak baklofen, mogą pomóc w zmniejszeniu spastyczności. Toksyna botulinowa może leczyć ciężką spastyczność i niektóre objawy dystonii, ale powinna być stosowana w ostateczności ze względu na możliwe działania niepożądane, takie jak problemy z przełykaniem (dysfagia). Problemy z mową (dyzartria) i dysfagia mogą być leczone za pomocą leków i terapii logopedycznej. Noszenie okularów pryzmatycznych może zmniejszyć niewyraźne lub podwójne widzenie, ale chirurgia oka przynosi jedynie krótkotrwałe korzyści ze względu na postępującą degenerację mięśni oka. Fizjoterapia może pomóc w radzeniu sobie z niepełnosprawnością związaną z zaburzeniami chodu, a pomoce fizyczne, takie jak chodziki i wózki inwalidzkie, mogą pomóc w wykonywaniu codziennych czynności. Senność w ciągu dnia, która jest częstym problemem w MJD (podobnie jak zaburzenia snu w ogóle), może być leczona modafanilem i powinna skłonić do przeprowadzenia formalnej oceny snu. Inne problemy, takie jak skurcze i zaburzenia oddawania moczu, mogą być leczone za pomocą leków i opieki medycznej.
top
Jakie badania są prowadzone?
Narodowy Instytut Zaburzeń Neurologicznych i Udaru (NINDS) wspiera badania nad MJD i innymi pokrewnymi chorobami neurodegeneracyjnymi w celu poznania sposobów lepszego leczenia, zapobiegania, a nawet wyleczenia tych chorób. Trwające badania obejmują wysiłki w celu lepszego zrozumienia genetycznych, molekularnych i komórkowych mechanizmów, które leżą u podstaw powtarzających się chorób związanych z MJD.
Badania wskazują obecnie, że nakładające się mechanizmy mogą być zaangażowane w zaburzenia związane z powtórzeniem tripletu, takie jak MJD, niezależnie od tego, czy powtórzenie znajduje się w regionie genu produkującym białko lub kodującym, czy też nie. Modyfikacje zmutowanego białka mogą wpływać na toksyczność, co może wyjaśniać, dlaczego niektóre choroby z powtórzeniem potrójnym mają początek w późniejszym okresie życia.
Inne obszary badań obejmują rozwój nowych terapii w celu leczenia objawów MJD, wysiłki w celu identyfikacji markerów diagnostycznych i poprawy obecnych procedur diagnostycznych dla tej choroby oraz badania populacyjne w celu identyfikacji dotkniętych rodzin.
top
Gdzie mogę uzyskać więcej informacji?
Aby uzyskać więcej informacji na temat zaburzeń neurologicznych lub programów badawczych finansowanych przez National Institute of Neurological Disorders and Stroke, skontaktuj się z Brain Resources and Information Network (BRAIN) Instytutu pod adresem:
BRAIN
P.O. Box 5801
Bethesda, MD 20824
800-352-9424
Informacje można również uzyskać od następujących organizacji:
National Ataxia Foundation (NAF)
2600 Fernbrook Lane North
Suite 119
Minneapolis, MN 55447-4752
[email protected]
Tel: 763-553-0020
Fax: 763-553-0167
National Organization for Rare Disorders (NORD)
55 Kenosia Avenue
Danbury, CT 06810
[email protected]
Tel: 203-744-0100; Voice Mail: 800-999-NORD (6673)
Fax: 203-798-2291
Dystonia Medical Research Foundation
1 East Wacker Drive
Suite 2810
Chicago, IL 60601-1905
[email protected]
Tel: 312-755-0198
Fax: 312-803-0138
National Aphasia Association
P.O. Box 87
Scarsdale, NY 10583
[email protected]
Tel: 212-267-2814; 800-922-4NAA (4622)
Fax: 212-267-2812
American Speech-Language-Hearing Association (ASHA)
2200 Research Boulevard
Rockville, MD 20850
[email protected]
Tel: 800-638-8255
Fax: 301-571-0457
Genetic Alliance
4301 Connecticut Avenue, N.W.
Suite 404
Washington, DC 20008-2369
[email protected]
Tel: 202-966-5557; 800-336-GENE (4363)
Fax: 202-966-8553
„Machado-Joseph Disease Fact Sheet”, NINDS, Publication date February 2010.
NIH Publication No. 10-2716
Powrót do strony informacyjnej o chorobie Machado-Josepha
Zobacz listę wszystkich zaburzeń NINDS
Publicaciones en Español
Enfermedad de Machado-Joseph
Przygotowane przez:
Office of Communications and Public Liaison
National Institute of Neurological Disorders and Stroke
National Institutes of Health
Bethesda, MD 20892
Materiały związane ze zdrowiem NINDS są dostarczane wyłącznie w celach informacyjnych i niekoniecznie stanowią poparcie lub oficjalne stanowisko National Institute of Neurological Disorders and Stroke lub jakiejkolwiek innej agencji federalnej. Porady dotyczące leczenia lub opieki nad indywidualnym pacjentem powinny być uzyskane poprzez konsultację z lekarzem, który zbadał tego pacjenta lub jest zaznajomiony z jego historią medyczną.
Wszystkie informacje przygotowane przez NINDS są w domenie publicznej i mogą być swobodnie kopiowane. Wskazanie NINDS lub NIH jest mile widziane.
.