- PochodzenieEdit
- Przed 1888Edit
- Naród i jego dążeniaEdit
- Īycie społeczne i polityczneEdit
- Duchowość i religiaEdit
- Ngai – Najwyższy StwórcaEdit
- Mount Kenya i religiaEdit
- Filozofia Tradycyjnej Religii KikuyuEdit
- Struktury polityczne i zmiana pokoleniowaEdit
- Upadek tradycyjnej struktury politycznejEdit
- 1888-1945Edit
- 1945-1963Edit
- 1963-obecnieEdit
PochodzenieEdit
Kikuyu należą do północno-wschodniej gałęzi Bantu. Ich język jest najbardziej zbliżony do języka Embu i Mbeere.Geograficznie, koncentrują się w okolicach Mount Kenya.
Dokładne miejsce, z którego migrowali mówcy północno-wschodniego Bantu po początkowej ekspansji Bantu jest niepewne. Niektóre władze sugerują, że Kikuyu przybyli do obecnego obszaru zamieszkiwania Mount Kenya z wcześniejszych osad położonych dalej na północ i wschód, podczas gdy inne twierdzą, że Kikuyu, wraz z ich blisko spokrewnionymi sąsiadami ze wschodniej części Bantu: Embu, Meru, Mbeere i Kamba, przybyli do Kenii z punktów położonych dalej na północ.
Z dowodów archeologicznych wynika, że ich przybycie na północną stronę Mt. Kenya datuje się na około III wiek, jako część większej grupy znanej jako Thagicu. Do 6 wieku, nie było społeczności Agikuyu nowo ustanowiony w Gatung’ang’a w Nyeri. Agikuyu osiedlili się w swojej obecnej ojczyźnie w regionie Mt. Kenya w XIII wieku.
Przed 1888Edit
Naród i jego dążeniaEdit
Przed utworzeniem Protektoratu Afryki Wschodniej w 1895 roku, Agĩkũyũ zachowali geograficzną i polityczną władzę od prawie wszystkich wpływów zewnętrznych przez wiele pokoleń; nigdy nie zostali ujarzmieni. Przed przybyciem Brytyjczyków Arabowie zajmujący siĊ handlem niewolnikami i ich karawany przejeĪdĪali na poáudniowych kraĔcach narodu Agĩkũyũ. Niewolnictwo jako instytucja nie istniaáo wĞród Agĩkũyũów, ani nie dokonywali oni najazdów w celu zdobycia niewolników. Arabowie, którzy próbowali zapuszczać się na ziemie Agĩkũyũ, spotykali się z natychmiastową śmiercią. Polegając na kombinacji zakupów ziemi, braterstwa krwi (partnerstwa), intermariażu z innymi ludźmi oraz ich adopcji i absorpcji, Agĩkũyũ byli w ciągłym stanie ekspansji terytorialnej. Z ekonomicznego punktu widzenia Agĩkũyũ byli wielkimi rolnikami i sprytnymi biznesmenami. Poza rolnictwem i biznesem Agĩkũyũ zajmowali siĊ takĪe przemysłem na niewielką skalĊ, wykonując takie zawody jak budowa mostów, robienie sznurków, ciągnienie drutu i robienie áaĔcuchów z Īelaza. Agĩkũyũ mieli wielkie poczucie sprawiedliwoĞci (kĩhooto).
Īycie społeczne i polityczneEdit
Naród Agĩkũyũ podzielony był na dziewiĊü klanów. KaĪdy klan wywodzi siĊ od jednej przodkini i córki Mumbi. Klany nie byáy ograniczone do Īadnego konkretnego obszaru geograficznego, Īyáy obok siebie. Niektóre klany miały uznanego przywódcę, inne nie. Jednak w obu przypadkach rzeczywistą władzę polityczną sprawowała rządząca każdym klanem rada starszych. Każdy klan następnie przekazywał przywódcę swojej rady do najwyższej rady starszych całej społeczności. Ogólna rada starszych reprezentująca wszystkie klany była następnie kierowana przez naczelnika lub rzecznika narodu.
Duchowość i religiaEdit
Ngai – Najwyższy StwórcaEdit
Gĩkũyũ byli – i nadal są – monoteistami wierzącymi we wszechmocnego Boga, którego nazywają Ngai. Wszyscy Gĩkũyũ, Embu i Kamba uĪywają tego imienia. Ngai był równieĪ znany jako Mũrungu przez plemiona Meru i Embu, lub Mũlungu (wariant słowa oznaczającego Boga). Tytuł Mwathani lub Mwathi (największy władca) pochodzi od słowa gwatha oznaczającego rządzenie lub panowanie z autorytetem, był i jest nadal używany. Wszystkie ofiary dla Ngai były składane pod drzewem jaworowym (Mũkũyũ), a jeśli takie nie było dostępne, używano drzewa figowego (Mũgumo). Drzewo oliwne (Mũtamaiyũ) było świętym drzewem dla kobiet.
Mount Kenya i religiaEdit
Ngai lub Mwene-Nyaga jest Najwyższym Stwórcą i dawcą wszystkich rzeczy. Stworzył on pierwsze społeczności Gĩkũyũ i zapewnił im wszystkie zasoby niezbędne do życia: ziemię, deszcz, rośliny i zwierzęta. Ngai nie moĪna zobaczyü, ale przejawia siĊ w sáoĔcu, ksiĊĪycu, gwiazdach, kometach i meteorach, grzmotach i błyskawicach, deszczu, tęczy i w wielkich drzewach figowych (Mugumo). Drzewa te służyły jako miejsca kultu i składania ofiar oraz wyznaczały miejsce w Mũkũrũe wa Gathanga, gdzie po raz pierwszy osiedlili się Gĩkũyũ i Mũmbi – przodkowie Gĩkũyũ w ustnej legendzie. Ngai ma cechy ludzkie i chociaĪ niektórzy twierdzą, Īe mieszka na niebie lub w chmurach, Gĩkũyũ lore mówi równieĪ, Īe Ngai od czasu do czasu przychodzi na ziemi, aby ją skontrolowaü, obdarzyü báogactwem i wymierzyü karĊ. Kiedy przybywa, Ngai spoczywa na górze Kenia (Kīrīnyaga) i Kilimambogo (kĩrĩma kĩa njahĩ). Grzmot jest interpretowany jako ruch Ngai, a błyskawica jest bronią używaną przez Ngai do oczyszczenia drogi podczas przemieszczania się z jednego świętego miejsca do drugiego. Niektórzy wierzą, że siedziba Ngai znajduje się na górze Kenia. Według jednej z legend, Ngai uczynił tę górę miejscem swojego spoczynku podczas inspekcji ziemi. Ngai zabrał pierwszego człowieka, Gikuyu, na szczyt, aby pokazać mu piękno ziemi, którą mu podarował.
Filozofia Tradycyjnej Religii KikuyuEdit
Kardynalne punkty w tej Tradycyjnej Filozofii Religii Gĩkũyũ były oparte na ogólnej myśli ludów Bantu, jak następuje:
- Wszechświat składa się z oddziałujących i połączonych sił, których manifestacją są fizyczne rzeczy, które widzimy, włączając w to nas samych i tych, których nie widzimy.
- Wszystkie te siły (rzeczy) we wszechświecie pochodzą od Boga, który od początku czasu miał w sobie witalną boską siłę tworzenia.
- Wszystko stworzone przez Boga zachowuje więź od Boga (Stwórcy) do stworzonego.
- Pierwsi ludzie, którzy zostali stworzeni przez Boga mają najsilniejszą siłę witalną, ponieważ otrzymali ją bezpośrednio od Boga.
- Ponieważ ci pierwsi ludzie siedzą tuż pod Bogiem w mocy, są prawie jak Bogowie lub nawet mogą być Bogami.
- Obecny rodzic jednostki jest łącznikiem z Bogiem poprzez bezpośrednich zmarłych i poprzez przodków.
- Na Ziemi, ludzie mają największą ilość siły witalnej.
- Wszystkie inne rzeczy (siły) na Ziemi zostały stworzone aby umożliwić ludzkiej sile witalnej (istocie) stać się silniejszą.
- Wszystkie rzeczy mają siłę witalną, ale niektóre obiekty, rośliny i zwierzęta mają wyższą siłę witalną niż inne.
- Człowiek może użyć zwierzęcia do symbolizowania poziomu jego siły witalnej w porównaniu z innymi ludźmi.
- Wewnątrz każdej fizycznej manifestacji (rzeczy) siły witalnej istnieje specyficzny punkt, w którym większość tej siły jest skoncentrowana.
- Człowiek może łatwo manipulować rzeczami na swoją korzyść lub na ich niekorzyść poprzez identyfikację tego punktu koncentracji siły witalnej. Istnieją istoty ludzkie, które posiadają większą wiedzę o tych siłach i mogą nimi manipulować do woli, zazwyczaj poprzez przywoływanie wyższych sił do pomocy.
- Wyższe siły są przywoływane przez ludzi używających niższych sił (ofiara zwierzęca lub roślinna) jako pośredników. Zbliżanie się bezpośrednio do sił wyższych jest thahu (obrzydliwość, która prowadzi do przekleństwa).
- Społeczeństwo ludzkie ma kilka elitarnych osób bardzo uzdolnionych w sztuce manipulowania siłami, aby wzmocnić ludzką siłę lub ją zmniejszyć, wzmocnić jakąkolwiek siłę poniżej ludzkiej siły lub ją zmniejszyć.
- Przywódcą ludzkiego społeczeństwa jest ten, kto posiada najwyższą siłę życiową w tym czasie lub ten, kto jest najbliżej Boga lub oba. Ponieważ przywódca tej społeczności ludzkiej posiada najwyższą siłę życiową i stąd jest bliżej Boga niż jakakolwiek inna osoba, powinien on być w stanie odżywiać resztę ludzi poprzez łączenie ich z ostatecznym Bogiem i poprzez możliwość nakazania niższym siłom aby działały w taki sposób aby wzmocnić siłę życiową innych ludzi.
- Siła Īyciowa zmaráego przodka moĪe powróciü do Īycia poprzez akt narodzin nowego dziecka, zwáaszcza gdy dziecko nosi imiĊ zmaráego przodka i wszystko jest postrzegane jako dobre.
Gĩkũyũ utrzymywali wiarĊ we wzajemne poáączenia wszystkiego we wszechĞwiecie. Dla ludzi Gĩkũyũ wszystko, co widzimy, ma wewnĊtrzną duchową siłĊ, a najĞwiĊtszą, choć niewypowiedzianą ontologią bytu była siła. Ta duchowa siła witalna pochodziła od Boga, który miał moc tworzenia lub niszczenia tej siły życiowej. Dla ludów Gĩkũyũ Bóg był najwyĪszą istotą we wszechĞwiecie i dawcą (Mũgai/Ngai) tej siły Īyciowej dla wszystkiego, co istnieje. Gĩkũyũ ludzie wierzyli takĪe, Īe wszystko, co Bóg stworzył, posiada wĪywotną siáĊ wewnĊtrzną i więĨ z Nim przez sam fakt, Īe stworzyá tĊ rzecz i nadaá jej tĊ wewnĊtrzną siáĊ, która sprawia, Īe ona jest i przejawia siĊ fizycznie. Dla Agĩkũyũ, Bóg posiadał w sobie tĊ siáĊ Īyciową, stąd byá ostatecznym wáaĞcicielem i wáadcą wszystkiego we wszechĞwiecie. To ostatnie było ostateczną koncepcją Boga wśród ludu Gĩkũyũ, stąd nazwa Mũgai/Ngai. Dla Gĩkũyũów ci, którzy posiadali najwiĊkszą siłĊ Īyciową, ci, którzy byli najbliĪej Boga, byli pierwszymi rodzicami stworzonymi przez Boga, poniewaĪ Bóg bezpoĞrednio dał im witalną siłĊ Īyciową. Ci pierwsi rodzice byli tak szanowani, Īe traktowano ich niemal jak samego Boga. Po nich następowali przodkowie ludzi, którzy odziedziczyli siłę życiową po pierwszych rodzicach, potem następowali najbliżsi zmarli i wreszcie najstarsi w społeczności. Stąd, gdy ludzie chcieli składać ofiary, obrzędy odprawiali najstarsi w społeczności. Dzieci we wspólnocie miały połączenie z Bogiem poprzez swoich rodziców i ten łańcuch przesuwał siĊ w górĊ do rodziców, przodków, pierwszych stworzonych rodziców, aĪ do samego Boga. Ludzie Gĩkũyũ wierzyli, Īe duchy przodków, które odeszły, mogą odrodziü siĊ ponownie na tym Ğwiecie, kiedy rodzą siĊ dzieci, stąd rytuały odprawiane podczas ceremonii nadawania imion dzieciom. Ludzie Gĩkũyũ wierzyli, Īe wáaĞciwa siła Īyciowa lub dusza osoby moĪe siĊ zwiĊkszyü lub zmniejszyü, co wpáywa na jej zdrowie. Wierzyli takĪe, Īe niektórzy ludzie posiadają moc manipulowania tą wewnĊtrzną siłą we wszystkich rzeczach. Ci ludzie, którzy zwiększali dobre samopoczucie osoby duchowej, byli nazywani medykami (Mũgo), podczas gdy ci, którzy zmniejszali siłę życiową osoby, byli nazywani czarownikami (Mũrogi). Wierzyli też, że zwykłe przedmioty mogą mieć zwiększoną moc duchową, która chroni człowieka przed tymi, którzy chcą go pozbawić sił życiowych. Taki przedmiot z takimi mocami nazywany był gĩthitũ. Tak wiĊc filozofia religii Gĩkũyũ i Īycia w ogóle zakotwiczona byáa na zrozumieniu, Īe wszystko we wszechĞwiecie posiada wewnĊtrzną, wzajemnie powiązaną siáĊ, której nie widzimy. Bóg wĞród ludów Gĩkũyũ był zatem pojmowany jako wáaĞciciel i dystrybutor (Mũgai) tej wewnĊtrznej siáy Īyciowej we wszystkich rzeczach i czczono go i wychwalano, aby albo zwiĊkszyü siáĊ siłĊ Īyciową wszystkich rzeczy (płodów rolnych, bydáa, dzieci), które ludy Gĩkũyũ posiadaáy, albo zminimalizowaü wydarzenia, które prowadziáy do katastrof, które pomniejszyáyby siáĊ w siłę Īyciową ludzi lub prowadziáy do Ğmierci. Przywódcą ludu Gĩkũyũ byáa osoba, o której myĞlano, Īe posiada najwiĊkszą siłĊ Īyciową wĞród ludu lub osoba, która wykazaáa siĊ najwiĊkszą siáą Īyciową w opiece nad ludem, jego rodzinami, produktami rolnymi, bydáem i ziemią. Ta osoba była więc uważana za bliższą Bogu niż ktokolwiek inny żyjący w tym narodzie. Ta osoba musiała także demonstrować i praktykować najwyższe poziomy prawdy (maa) i sprawiedliwości (kihooto), tak jak czyniłby to najwyższy Bóg ludu Gĩkũyũ.
Struktury polityczne i zmiana pokoleniowaEdit
The Agĩkũyũ mieli cztery pory roku i dwa zbiory w jednym roku.
- Mbura ya njahĩ (sezon wielkich deszczów) od marca do lipca,
- Magetha ma njahĩ (njahĩ to Lablab purpureus) (sezon zbiorów czarnej fasoli) od lipca do początku października,
- Mbura ya Mwere (pora krótkich deszczów) od października do stycznia,
- Magetha ma Mwere (pora zbiorów) prosa,
- Mbura ya Kĩmera.
Dalej, czas był rejestrowany poprzez inicjację przez obrzezanie. KaĪda grupa inicjacyjna otrzymaáa specjalną nazwĊ. Według profesora Godfreya Mũriũki, poszczególne zestawy inicjacyjne są następnie grupowane w regiment co dziewięć lat kalendarzowych. Przed utworzeniem pułku lub armii istniał okres, w którym nie odbywała się inicjacja chłopców. Okres ten trwaá áącznie cztery i póá roku kalendarzowego (dziewiĊü sezonów w krainie Gĩkũyũ, kaĪdy sezon nazywany jest imera) i nazywany jest mũhingo, przy czym inicjacja odbywaáa siĊ na początku piątego roku i trwaáa corocznie przez kolejnych dziewiĊü lat kalendarzowych. Taki system został przyjęty w Metumi Murang’a. Zestawy regimentu lub armii otrzymują również specjalne nazwy, z których niektóre, jak się wydaje, skończyły jako popularne imiona męskie. W Gaki Nyeri system ten został odwrócony i inicjacja odbywała się corocznie przez cztery lata kalendarzowe, po czym następował okres dziewięciu lat kalendarzowych, w których nie odbywała się inicjacja chłopców (mũhingo). Dziewczęta natomiast były inicjowane co roku. Kilka regimentów tworzyło wtedy pokolenie panujące. Szacuje się, że pokolenia panujące trwały średnio 35 lat. Nazwy inicjacji i regimentów są róĪne w obrębie ziemi Gĩkũyũ. Pokolenia panujące są jednak jednolite i dostarczają bardzo waĪnych danych chronologicznych. Ponadto zestawy inicjacyjne byáy sposobem dokumentowania wydarzeĔ w narodzie Gĩkũyũ, tak wiĊc na przykáad odnotowywano wystąpienie ospy i syfilisu. Specjalne nazwy nadawano równieĪ zestawom inicjacyjnym dziewcząt, aczkolwiek badania w tym zakresie nie są zbyt liczne. Mũriũki odkopały tylko trzy zestawy, których nazwy brzmią: Rũharo , Kibiri/Ndũrĩrĩ , Kagica , Ndutu/Nuthi . Wszystkie te nazwy pochodzą od Metumi (Mũrang’a) i Kabete Kĩambu.
- Manjiri 1512 – 1546 ± 55
- Mamba 1547 – 1581 ± 50
- Tene 1582 – 1616 ± 45
- Aagu 1617 – 1651 ± 40
- Manduti 1652 – 1686 ± 40
- Cuma 1687 -… 1721 ± 30
- Ciira 1722 – 1756 ± 25
- Mathathi 1757 – 1791 ± 20
- Ndemi 1792 – 1826 ± 15
- Iregi 1827 – 1861 ± 10
- Maina 1862 – 1897 ± 5
- Mwangi 1898?
Mathew Njoroge Kabetũs list reads, Tene, Kĩyĩ, Aagu, Ciĩra, Mathathi, Ndemi, Iregi, Maina (Ngotho), Mwangi. Lista Gakaara wa Wanjaũs brzmi: Tene, Nema Thĩ, Kariraũ, Aagu, Tiru, Cuma, Ciira, Ndemi, Mathathi, Iregi, Maina, Mwangi, Irũngũ, Mwangi wa Mandũti. Ostatnie dwa pokolenia pojawiły się po 1900 roku. Jedna z najwcześniejszych zarejestrowanych list przez McGregora brzmi (lista wzięta z historii bez zmian) Manjiri, Mandũti, Chiera, Masai, Mathathi, Ndemi, Iregi, Maina, Mwangi, Mũirũngũ. Według Hobleya (historyka) każde pokolenie inicjacyjne, riika, rozciągało się na dwa lata. Pokolenie rządzące w momencie przybycia Europejczyków nazywało się Maina. Mówi się, że Maina przekazał władzę Mwangi w 1898 roku. Hobley zapewnia, Īe pod Mainą zgrupowane byáy nastĊpujące zestawy – Kĩnũthia, Karanja, Njũgũna, Kĩnyanjui, Gathuru i Ng’ang’a. Profesor Mũriũki jednak umieszcza te zbiory znacznie wcześniej, mianowicie Karanja i Kĩnũthia należą do pokolenia rządzącego Ciira, które panowało od roku 1722 do 1756, plus minus 25 lat, według Mũriũki. Njũgũna, Kĩnyanjui, Ng’ang’a naleĪą do pokolenia rządzącego Mathathi, które panowało od roku 1757 do 1791, czyli 20 lat lub wiĊcej, według Mũriũki.
Profesor Mũriũkis lista musi mieć pierwszeństwo w tej dziedzinie, jako że prowadził szeroko zakrojone badania w tym obszarze począwszy od 1969 roku, i miał korzyści z całej wcześniejszej literatury na ten temat, jak również wykonał rozległe prace terenowe w obszarach Gaki (Nyeri), Metumi (Mũrang’a) i Kabete (Kĩambu). Oprócz pokoleń panujących podaje on równieĪ nazwy regimentów lub zestawów wojskowych z 1659 roku oraz nazwy rocznych zestawów inicjacyjnych począwszy od 1864 roku. Lista z Metumi (Mũrang’a) jest najbardziej kompletna i zróżnicowana.
Mũriũkis jest też najbardziej systematycznie zdefiniowaną listą, jak dotąd. Dość powiedzieć, że większość najpopularniejszych imion męskich w krainie Gĩkũyũ to imiona riikas (zestawów inicjacyjnych).
Oto Mũriũkis lista nazw zestawów pułkowych w Metumi (Mũrang’a).
NaleĪą do nich Kiariĩ (1665-1673), Cege (1678-1678), Kamau (1704-1712), Kĩmani (1717-1725), Karanja (1730-1738), Kĩnũthia (1743-1751), Njũgũna (1756-1764), Kĩnyanjui (1769-1777), Ng’ang’a (1781-1789), Njoroge (1794-1802), Wainaina (1807-1815), Kang’ethe (1820-1828) Mbũgua (1859-1867), Njenga lub Mbĩra Itimũ (1872-1880), Mũtũng’ũ lub Mbũrũ (1885-1893).
H.E. Lambert, który szeroko zajmował się riikami, ma następującą listę zestawów pułkowych z Gichũgũ i Ndia. NaleĪy pamiĊtaü, Īe nazwy te w odróĪnieniu od pokoleĔ panujących nie były jednolite na ziemiach Gĩkũyũ. NaleĪy równieĪ zauwaĪyü, Īe Ndia i Gachũgũ stosowali system, w którym inicjacja odbywała siĊ co roku przez cztery lata, a nastĊpnie nastĊpował okres dziewięciu lat kalendarzowych, w którym nie odbywała siĊ inicjacja cháopców. Okres ten był określany jako mũhingo.
Karanja (1759-1762), Kĩnũthia (1772-1775), Ndũrĩrĩ (1785-1788), Mũgacho (1798-1801), Njoroge (1811-1814), Kang’ethe (1824-1827), Gitaũ (1837-1840), Manyaki (1850-1853), Kiambũthi (1863-1866), Watuke (1876-1879), Ngũgĩ (1889-1892), Wakanene (1902-1905).
Niezwykłą rzeczą w tej liście w porównaniu do listy Metumi jest to, jak niektóre z tych samych nazw są używane, jeśli nieco przesunięte. Ndia i Gachũgũ są bardzo daleko od Metumi. Z drugiej strony Gaki, zgodnie z moim geograficznym pojĊciem ziemi Gĩkũyũ, powinno byü znacznie bliĪej Metumi, a jednak praktycznie nie ma wspólnych nazw zestawów regimentowych. NaleĪy jednak zauwaĪyü, Īe Gaki miał silny związek z mieszkającymi w pobliĪu Maasai.
Nazwy pokolenia rządzącego Maina i Mwangi są równieĪ bardzo popularnymi imionami męskimi Gĩkũyũ. Teoria głosi równieĪ, Īe Waciira pochodzi równieĪ od ciira (przypadek), które jest równieĪ bardzo popularnym imieniem męskim wĞród Agĩkũyũ. To stawia pod znakiem zapytania, kiedy to dokładnie dzieci zaczęto nazywać po rodzicach swoich rodziców. Gdyby ten system nadawania dzieciom imion po rodzicach istniał od początku, w obiegu byłoby bardzo mało imion męskich. Tak jednak nie jest, jest bardzo wiele męskich imion Gĩkũyũ. Jedna z teorii głosi, Īe imion kobiecych jest znacznie mniej, przy czym najbardziej rozpowszechnione są imiona dziewiĊciu pełnych córek Mũmbi.
Gakaara wa Wanjaũ popiera ten pogląd, gdy pisze w swojej książce, Mĩhĩrĩga ya Aagĩkũyũ.
Hingo ĩyo ciana cia arũme ciatuagwo marĩtwa ma mariika ta Watene, Cuma, Iregi kana Ciira. Nao airĩtu magatuuo marĩĩtwa ma mĩhĩrĩga tauria hagwetetwo nah au kabere, o nginya hingo iria maundu maatabariirwo thuuthaini ati ciana ituagwo aciari a mwanake na a muirĩĩtu.
W wolnym tłumaczeniu oznacza to „W tamtych czasach dzieci płci męskiej otrzymywały imiona riika (zestaw inicjacyjny), takie jak Watene, Cuma, Iregi lub Ciira. Dziewczynki natomiast nosiły imiona klanów, które zostały nazwane wcześniej, aż do czasu, gdy postanowiono nadać dzieciom imiona rodziców mężczyzny i kobiety.” Z tej wypowiedzi nie wynika jasno, czy dziewczynki były nazywane ad hoc po jakimkolwiek klanie, bez względu na to, do jakiego klanu należeli rodzice. Nadawanie im imion po konkretnym klanie, do którego należeli rodzice, mocno ograniczyłoby możliwości nadawania imion.
To by dziwnie oznaczało, że imiona żeńskie są najstarsze na ziemi Gĩkũyũ, co jeszcze bardziej potwierdza jej matrylinearne pochodzenie. Jeśli chodzi o imiona męskie, istnieje oczywiście kwestia kury i jaja, kiedy imię konkretnie się pojawiło, ale niektóre imiona są związane z wydarzeniami, które miały miejsce podczas inicjacji. Na przykład, Wainaina odnosi się do tych, którzy drżeli podczas obrzezania. Kũinaina (potrząsać lub drżeć).
Była bardzo waĪna ceremonia znana jako Ituĩka, w której stara gwardia przekazywała rządy następnemu pokoleniu. Miało to na celu unikniĊcie dyktatury. Kenyatta opowiadał, jak kiedyś w krainie Agĩkũyũ panował despotyczny król o imieniu Gĩkũyũ, wnuk starszej córki (Wanjirũ według Leakeya) oryginalnego Gĩkũyũ o sławie Gĩkũyũ i Mũmbi. Po jego obaleniu postanowiono, Īe rząd powinien byü demokratyczny i tak powstaáa Ituĩka. Legenda ta stawia oczywiście pod znakiem zapytania, kiedy dokładnie nastały rządy matrylinearne. Ostatnia ceremonia Ituĩka, podczas której riika z Maina przekazali władzę pokoleniu Mwangi, miała miejsce w latach 1898-9. Kolejna miała odbyü siĊ w latach 1925-1928, ale została udaremniona przez kolonialny rząd imperialistyczny i jedna po drugiej instytucje Gĩkũyũ rozpadáy siĊ.
Upadek tradycyjnej struktury politycznejEdit
Pokolenia rządzące, czyli system rĩka, moĪna prześledziü do roku 1500 n.e. lub póĨniej. Byli to:
- Manjiri 1512 do 1546
- Mamba 1547 do 1581
- Tene 1582 do 1616
- Agu 1617r. do 1652
- Manduti 1652 do 1686
- Cuma 1687 do 1721
- Ciira 1722 do 1756
- Mathathi 1757 do 1791
- Ndemi 1792 do 1826
- Iregi 1827 do 1861
- Maina 1862 do 1897
- Mwangi 1898
Ostatnia ceremonia Ituĩka, podczas której rĩka z Mainy przekazała władzĊ pokoleniu Mwangi, miała miejsce w latach 1898-1899. Kolejna miała odbyü siĊ w latach 1925-1928, ale zostaáa udaremniona przez rząd kolonialny. Tradycyjnymi symbolami władzy wśród narodu Agikuyu są Muthĩgi (Kij) oznaczający władzę do przewodzenia oraz Itimũ (Włócznia) oznaczający władzę do wzywania ludzi na wojnę.
1888-1945Edit
Tradycyjny sposób życia Agikuyu został zakłócony, gdy zetknęli się z Brytyjczykami około 1888 roku. Brytyjscy odkrywcy odwiedzili ten region przed „bitwą o Afrykę”, a teraz różne osoby postanowiły założyć w nim kolonię, zwracając uwagę na obfite i żyzne ziemie uprawne. Choć początkowo nie były one wrogie, stosunki między Agikuyu a Europejczykami wkrótce stały się gwałtowne: Waiyaki Wa Hinga, przywódca południowych Agikuyu, władający Dagoretti, który podpisał traktat z Frederickiem Lugardem z Brytyjskiej Kompanii Wschodnioafrykańskiej (BEAC), spalił fort Lugarda w 1890 roku. Waiyaki został schwytany dwa lata później przez firmę i pogrzebany żywcem w odwecie.
W następstwie poważnych trudności finansowych British East Africa Company, rząd brytyjski w dniu 1 lipca 1895 ustanowił bezpośrednie rządy Korony poprzez Protektorat Afryki Wschodniej, a następnie otwarcie w 1902 żyzne wyżyny do europejskich emigrantów. Agikuyu, zdenerwowani falą emigrantów, wprowadzili politykę zabijania wszystkich swoich, którzy współpracowali z rządem kolonialnym. Kiedy spory z białymi osadnikami i Agikuyu stawały się gwałtowne (zwykle o ziemię), osadnicy zatrudniali masajskich współplemieńców wraz z oddziałami kolonialnymi, by prowadzili dla nich walki. Masajowie mieli historycznie negatywne stosunki z Agikuyu i dlatego byli gotowi wystąpić przeciwko nim zbrojnie. Różne konflikty pomiędzy osadnikami a Agikuyu często kończyły się porażką tych drugich, dzięki ich gorszemu uzbrojeniu. Agikuyu, nie odnosząc sukcesów w konfliktach z europejskimi osadnikami i rządem kolonialnym, zwrócili się ku środkom politycznym jako metodzie rozwiązywania swoich problemów.
Kenia służyła Brytyjczykom jako baza wypadowa podczas pierwszej wojny światowej w ramach ich starań o przejęcie niemieckich kolonii na południu, które początkowo nie powiodły się. W momencie wybuchu wojny w sierpniu 1914 roku, gubernatorzy Brytyjskiej Afryki Wschodniej (jako Protektorat był ogólnie znany) i Niemieckiej Afryki Wschodniej zgodzili się na rozejm, próbując utrzymać młode kolonie z dala od bezpośrednich działań wojennych. Jednak ppłk Paul von Lettow-Vorbeck przejął dowództwo nad niemieckimi siłami zbrojnymi, zdeterminowany, by związać jak najwięcej brytyjskich zasobów. Całkowicie odcięty od Niemiec, von Lettow prowadził skuteczną kampanię partyzancką, żyjąc z uprawy ziemi, przechwytując brytyjskie zapasy i pozostając niepokonanym. Ostatecznie poddał się w Zambii jedenaście dni po podpisaniu rozejmu w 1918 roku. Aby ścigać von Lettow-Vorbecka, Brytyjczycy wysłali z Indii oddziały Armii Indyjskiej, a następnie potrzebowali dużej liczby tragarzy, aby pokonać ogromne trudności logistyczne związane z pieszym transportem zaopatrzenia w głąb kraju. Carrier Corps został utworzony i ostatecznie zmobilizował ponad 400.000 Afrykanów, przyczyniając się do ich długoterminowego upolitycznienia.
Doświadczenia zdobyte przez Afrykanów w wojnie, w połączeniu z utworzeniem białej zdominowanej Kolonii Korony Kenii, dały początek znacznej aktywności politycznej w latach 20-tych, które osiągnęły kulminację w „Piny Owacho” Archdeacon Owena (Głos Ludu) ruchu i „Young Kikuyu Association” (przemianowany na „East African Association”) rozpoczęła się w 1921 roku przez Harry Thuku (1895-1970), który dał poczucie nacjonalizmu do wielu Kikuyu i opowiedział się za obywatelskiego nieposłuszeństwa. Kampania Thuku przeciwko rządowi kolonialnemu była krótkotrwała. W następnym roku został wygnany do Kismayu, a dopiero w 1924 roku powstało Centralne Stowarzyszenie Kikuyu (KCA), które kontynuowało kampanię Thuku. Od 1924 roku Centralne Stowarzyszenie Kikuyu (KCA), z Jomo Kenyattą jako sekretarzem generalnym, koncentrowało się na zjednoczeniu Kikuyu w jedną politykę geograficzną, ale jego projekt został osłabiony przez kontrowersje dotyczące rytualnych danin, podziału ziemi, zakazu obrzezania kobiet i poparcia dla Thuku.KCA wysłała Kenyattę do Anglii w 1924 r. i ponownie w 1931 r., by wyrazić swoje żale wobec rządu kolonialnego i jego polityki.
Do lat 30. XX w. w kraju Agikuyu mieszkało około 30 000 białych osadników, którzy zyskali polityczny głos dzięki swojemu wkładowi w gospodarkę rynkową. Obszar ten był już domem dla ponad miliona członków narodu Kikuyu, z których większość została wyparta ze swoich ziem przez wkraczających europejskich osadników i żyła jako wędrowni rolnicy. Aby chronić swoje interesy, osadnicy zakazali produkcji kawy, wprowadzili podatek od chaty, a bezrolni robotnicy otrzymywali coraz mniej ziemi w zamian za swoją pracę. Nastąpił masowy exodus do miast, ponieważ ich zdolność do utrzymania się z ziemi malała.
W czasie II wojny światowej (1939-45) Kenia stała się ważną bazą wojskową. Dla żołnierzy Agikuyu, którzy wzięli udział w wojnie jako część Królewskich Strzelców Afrykańskich (KAR), wojna pobudziła afrykański nacjonalizm i zburzyła ich wyobrażenia o Europejczykach. Tymczasem na froncie politycznym, w 1944 r. Thuku założył i był pierwszym przewodniczącym wieloetnicznej Kenijskiej Afrykańskiej Unii Studyjnej (KASU).
1945-1963Edit
W 1946 r. KASU przekształciła się w Kenijską Unię Afrykańską (KAU). Była to organizacja nacjonalistyczna, która domagała się dostępu do ziemi należącej do białych. KAU działała jako stowarzyszenie wyborcze dla pierwszego czarnego członka kenijskiej rady ustawodawczej, Eliuda Mathu, który został nominowany w 1944 r. przez gubernatora po konsultacjach z lokalną elitą Bantu/Nilotów. KAU pozostała zdominowana przez grupę etniczną Kikuyu. W 1947 roku Jomo Kenyatta, były prezydent umiarkowanego Kikuyu Central Association, został prezydentem bardziej agresywnej KAU, aby domagać się większego głosu politycznego dla rdzennych mieszkańców. Niepowodzenie KAU osiągnąć żadnych znaczących reform lub zadośćuczynienia skarg od władz kolonialnych przeniósł inicjatywę polityczną do młodszych i bardziej bojowych postaci w afrykańskim ruchu związkowym, wśród squatters na osiedlach osadników w Dolinie Rift i w oddziałach KAU w Nairobi i Kikuyu powiatów w centralnej prowincji.
Do 1952 roku, pod Marszałka Polowego Dedan Kimathi, Kenia Land and Freedom Army (Mau Mau) rozpoczęła rewoltę przeciwko rządowi kolonialnemu, osadników i ich kenijskich sojuszników. Do tego czasu Mau Mau walczyli o całkowitą niepodległość Kenii. Schwytanie przywódcy rebeliantów Dedana Kimathi 21 października 1956 r. sygnalizowało ostateczną klęskę powstania Mau Mau i zasadniczo zakończyło kampanię wojskową, choć stan wyjątkowy trwał do 1959 r. Konflikt ten prawdopodobnie przygotował scenę dla kenijskiej niepodległości w grudniu 1963 roku.
1963-obecnieEdit
Od czasu proklamowania Republiki Kenii, po zakończeniu rządów kolonialnych w Kenii w 1963 r., Agikuyu stanowią obecnie integralną część narodu kenijskiego. Wciąż odgrywają swoją rolę jako obywatele Kenii, pomagając w budowaniu swojego kraju. Jednak niektórzy Kenijczycy mają im za złe, że niesłusznie postrzegają swój wyższy status ekonomiczny, co czasami znajduje ujście w przemocy politycznej, jak to miało miejsce podczas wyborów w Kenii w 1992, 1997 i 2007 r.
.