Kösem Sultan, (ur. ok. 1589 – zm. 2 września 1651), osmańska sułtanka, która miała duży wpływ na politykę osmańską przez kilka dekad w czasach, gdy kobiety pałacowe cieszyły się znaczącą, a nawet sformalizowaną władzą w pałacu.
Who was Kösem Sultan?
Kösem Sultan była żoną osmańskiego sułtana Ahmeda I, matką sułtanów Murada IV i İbrahima oraz babką Mehmeda IV. Przez pół wieku wywierała decydujący wpływ na politykę osmańską, zwłaszcza jako regentka Murada IV i Mehmeda IV.
How was Kösem Sultan influential?
Kösem Sultan exerted influence in Ottoman politics for half a century, not only serving as regent for her son Murad IV and grandson Mehmed IV but also building a significant fraction of support within the Ottoman court. Posiadała wystarczającą władzę, by jej syn İbrahim został zdetronizowany i stracony, gdy próbował odsunąć ją na bok.
Jak Kösem Sultan doszła do władzy?
Kösem Sultan została regentką dla swojego syna Murada IV, gdy ten został osmańskim sułtanem w wieku 11 lat, i pozostała wpływowa przez całe jego panowanie. Po jego śmierci, jego brat İbrahim próbował odsunąć ją na bok, ale ona spiskowała z janczarami, by go obalić. Ponownie cieszyła się regencją pod rządami swego sześcioletniego wnuka Mehmeda IV.
Jak umarła Kösem Sultan?
Kösem Sultan dążyła do obalenia swego wnuka Mehmeda IV, zwłaszcza że jego potężna matka, Turhan Sultan, stanowiła wyzwanie dla wpływów Kösem Sultan. Jednak Turhan Sultan dowiedziała się o tym planie i wysłała swoją świtę, aby udusiła Kösem Sultan za pomocą sznurków do firanek.
Kösem weszła w sferę wpływów pałacowych dzięki małżeństwu z sułtanem Ahmedem I. Jak wiele królewskich narzeczonych, była podobno greckiego pochodzenia i piękna za młodu. Jej szczególna uroda pomogła jej zdobyć przychylność Ahmeda, a w połączeniu z jej inteligencją była w stanie zdobyć jej znaczną władzę i wpływy w pałacu wśród jego żon.
Po śmierci Ahmeda w 1617 r. wykorzystała swoje wpływy, aby wesprzeć roszczenia jego brata, Mustafy I, do tronu. Był on uważany za chorego psychicznie, a Kösem była w stanie sprawować władzę za jego pośrednictwem, ale został uznany za niekompetentnego i obalony po zaledwie trzech miesiącach. Mustafa został zastąpiony przez Osmana II, syna Ahmeda z innej żony, a Kösem został odsunięty na bok, ale panowanie Osmana zostało skrócone po tym, jak bunt korpusu janczarów w 1622 r. zakończył jego życie. Mustafa został tymczasowo przywrócony.
Kösem syn Murad IV został sułtanem w 1623 roku, dając Kösem prestiżową pozycję valide sultan („matka sułtana”). Ta potężna pozycja – pełna przepychu i okoliczności – zyskała znacznie większy autorytet w ostatnich pokoleniach, zwłaszcza że autorytet wielkiego wezyra osłabł. Pozycja Kösem była tym silniejsza, że przez pierwsze pięć lat panowania Murada, gdy ten był jeszcze nieletni, cieszyła się pełnią władzy regencyjnej. Gdy Murad osiągnął pełnoletność, rządził twardą ręką, ale od czasu do czasu brał pod uwagę zdanie matki. Rządził aż do śmierci w 1640 r., która, jak się uważa, była związana z chronicznym spożyciem alkoholu.
Tron przeszedł następnie w ręce İbrahima, jedynego pozostałego syna Kösem. Jego rządy były naznaczone zaniedbaniem i złym zarządzaniem, ponieważ Kösem straciła słuch i opuściła pałac. Mimo nieobecności w pałacu, jej związki i wpływy na dworze pozostały nienaruszone. W 1648 r., gdy imperium było w smutnym stanie, ona i inni urzędnicy dworscy spiskowali przeciwko İbrahimowi, a janczarzy obalili go.
Mehmed IV, sześcioletni syn İbrahima, został jego następcą, a Kösem ponownie sprawowała regencję. Tytuł valide sultan naturalnie przeszedł na matkę Mehmeda, Turhan Sultan, ale Kösem pozostała jej przełożoną z nowym tytułem büyük valide („babka”). Między nimi wybuchła rywalizacja, gdyż Turhan zaczęła tworzyć własną frakcję w pałacu i wśród wojska. Kösem uknuła spisek, by obalić Turhan Sułtana, obalając Mehmeda i zastępując go jego przyrodnim bratem, którego matka nie stanowiłaby zagrożenia dla jej władzy. Sułtan Turhan dowiedział się o tym spisku i uprzedził ją. W nocy 2 września 1651 r. Kösem została uduszona w swoim łóżku przez mężczyzn ze świty Turhana Sułtana, którzy podobno użyli albo jej własnych warkoczy, albo sznurków jej zasłon, by ją zabić.