Columnaris u Tilapii

Wprowadzenie
Podtrzymując temat chorób u tilapii, na który zwróciliśmy uwagę w poprzednich dwóch wydaniach (Intervet Aquatic Animal Health Newsletter nr 11 i 12), omówiono tu kolejną poważną chorobę bakteryjną, o której wiadomo, że ma niszczący wpływ na wskaźnik przeżywalności w hodowlach tilapii na całym świecie. Choroba ta jest wysoce zakaźna, szczególnie na etapie narybku i palczaków. Zakażone ryby często wykazują zmiany zewnętrzne, takie jak erozja skóry i skrzeli oraz martwica. W ostrych przypadkach zmiany te mogą się szybko rozprzestrzeniać i prowadzić do wysokiej śmiertelności w ciągu kilku godzin.

Flavobacterium columnare na płytce agarowej

Nekroza pyska

Zgnilizna ogona zgnilizna ogona wywołana przez columnaris

Zmiany siodełkowe

Nekroza skrzeli

Czynnik sprawczy
F. columnare jest Gram ujemną, prętkokształtną bakterią tworzącą typowe „stosy siana” lub „kolumny” w preparatach wet-mount (stąd nazwa). Bakterie te mają charakterystyczny rizoidalny wzór wzrostu na pożywce agarowej o niskiej zawartości składników odżywczych. Wiadomo, że ogniska epidemii pojawiają się w wyniku zarówno temperatury, jak i stresu środowiskowego.
Objawy kliniczne
Zewnętrzne
Większość zakażeń wywołanych przez columnaris jest manifestowana zewnętrznie i występuje najpierw jako brązowe do żółtawo-brązowych zmiany na skrzelach, skórze i płetwach. Zmiany mogą być najpierw widoczne tylko jako bladszy obszar, który nie ma normalnego błyszczącego wyglądu. Owrzodzenia te są zwykle otoczone strefą o wyraźnym czerwonawym odcieniu. Wczesne oznaki zakażenia obejmują również erozję płetw.
Zmiany na grzbiecie często rozciągają się w dół po bokach, dając wygląd „siodła”, typowy dla choroby columnaris. Na pysku, zmiany mogą wyglądać na spleśniałe lub włochate, a pysk może być poważnie uszkodzony. Zmiany w skrzelach są zazwyczaj martwicze, a filamenty rozpadają się w miarę wnikania bakterii. Uszkodzenie skrzeli powoduje, że ryba zaczyna gwałtownie oddychać i „sapać” na powierzchni z powodu braku tlenu.
Wewnętrzne
Radziej, infekcja będzie obserwowana wewnętrznie. Podczas ostrych epidemii, bakterie czasami docierają do układu krwionośnego, powodując infekcję ogólnoustrojową.
Epidemiologia
Ryby są podatne na zakażenie columnaris w następstwie pewnego stopnia stresu. Gwałtowne zmiany temperatury wody mogą wywołać i przyspieszyć rozwój tej choroby. Zła jakość wody, nieodpowiednia dieta, obsługa i przeludnienie są również czynnikami stresogennymi mogącymi wywołać epidemię. Columnaris występuje często w jednostkach produkujących narybek (wylęgarniach), ale również w klatkach i zamkniętych systemach recyrkulacyjnych (obiektach hodowlanych). Metody diagnostyczne
Diagnozę wstępną uzyskuje się poprzez obserwację typowych objawów klinicznych, takich jak zmiany siodłowe lub martwicze skrzela i jama gębowa. Dodatkowo, bakterie można zaobserwować w mokrych preparatach zainfekowanych tkanek obserwowanych w mikroskopie świetlnym. Stosując kontrast fazowy przy powiększeniu 400x, bakterie wykazują powolny ruch ślizgowy, zbierając się w charakterystyczne kolumnowo-podobne masy lub „stogi siana”.
Ostateczna diagnoza wymaga izolacji bakterii na podłożu o niskiej zawartości składników odżywczych (takim jak agar cytofagowy) i identyfikacji w laboratorium. W wielu przypadkach hodowcy są w stanie tylko częściowo kontrolować ogniska choroby poprzez stosowanie antybiotyków. Jednakże, nie jest to zrównoważona praktyka. Najlepsze wyniki uzyskuje się, gdy zarażone ryby są leczone natychmiast po wykryciu choroby. Zakażone ryby wykazują zmniejszony apetyt i w związku z tym antybiotyki stosowane doustnie są zazwyczaj nieskuteczne. Może to prowadzić do selekcji opornych bakterii, co w przyszłości prowadzi do zwiększenia problemów. Ogólnie rzecz biorąc, antybiotyki jedynie zapobiegają dalszemu rozwojowi infekcji. Raporty hodowców wskazują, że po zakończeniu infekcji kolejne infekcje są mniej prawdopodobne, co wskazuje, że odpowiedź immunologiczna może być wywołana po infekcji.