Amerykański renesans

Ralph Waldo Emerson

Literackie i filozoficzne znaczenie Emersona w amerykańskim renesansie i po nim zawsze wiązało się z jego trwałym wpływem w dwóch domenach amerykańskiego życia intelektualnego i społecznego:

• Wyłonienie się amerykańskiej wrażliwości romantycznej.
• Wyłonienie się charakterystycznie amerykańskiej koncepcji indywidualnej świadomości i działania.

Po raz pierwszy w Ameryce Emerson dał pełny wyraz filozofii romantycznego idealizmu.

Również reprezentuje konieczność dla jednostki, aby myśleć i działać zgodnie z jego normami.

Ale ta samodzielność może być również interpretowana jako relatywizm moralny i jako pewien kult indywidualistycznej władzy. Istotnie, filozofia Emersona odzwierciedla pewną fascynację władzą.

Bardzo często wydaje się on być zbyt entuzjastycznie nastawiony do wszelkich przejawów energii, osobistej siły i nadrzędnej witalności: „najpierw władza. W polityce i w handlu piraci są bardziej obiecujący niż gaduły i urzędnicy”: to filozofia działania.

Takie ambiwalentne afirmacje ukazują w dużej mierze wyzwalający potencjał filozofii Emersona, ale najwyraźniej kryją też niebezpiecznie anarchistyczny potencjał, któremu nie można zaprzeczyć.

Henry David Thoreau

Jest duchowym synem Emersona: robił to, co mówił Emerson i starał się działać zgodnie z filozofią samowystarczalności.

Jednym z najważniejszych spostrzeżeń, jakie można poczynić o życiu Thoreau jako człowieka i jako artysty, jest to, że uważał on wolność za najwyższy ideał społeczeństwa.

Jego życie jako pisarza i jako myśliciela było poświęcone wolności próbowania nowych ideałów i nowych doświadczeń.

Wolność dla Thoreau oznaczała również możliwość odkrywania siebie przez jednostkę i prowadzenia życia wbrew społecznym konwencjom. Aby zrealizować swój ideał wolności, w 1845 roku Thoreau zamieszkał nad stawem Walden. Decyzja ta była zasadniczo zdeterminowana przez trzy tendencje w osobowości Thoreau:

• Jako człowiek, chciał badać i odkrywać nowe aspekty własnej osobowości.
• Jako intelektualista, chciał eksperymentować z nową formą życia odmienną od życia w zorganizowanym, złożonym społeczeństwie kapitalistycznym.
• Jako pisarz, chciał badać i eksperymentować z własnym pisarstwem. Pod tym względem doświadczenie Thoreau wyznacza początek eseju jako doświadczenia przeżywanego.

W odniesieniu do doświadczenia Thoreau jako pisarza, jego poezja i proza odzwierciedlają pracę bardzo starannego artysty: wielka uwaga poświęcona niuansom języka.

Może się to wydawać spontaniczne, nawet jak rozmowa, ale tak nie jest. Jego proza jest starannie wystudiowana. On zawsze zwraca się do czytelnika.

Walden jest reprezentatywny dla stylu Thoreau. Jest on dość kunsztowny i wyszukany. A jednak sprawia wrażenie artystycznie skromnego. Ideały są złożone i wyrafinowane. A jednak, wydaje się być prosty.

Prostota u Thoreau nie jest tylko literacką cechą Walden, który wciela również ideał intelektualisty, który chce ograniczyć życie do najprostszych czynności.

Thoreau przybył nad Walden Pond, aby zacząć od nowa, aby bezpośrednio zobaczyć doświadczenie intelektualne i przyrodnicze. Nie szukał inspiracji w książkach, lecz w Naturze.

Ustalił prawdziwą tradycję indywidualizmu: życie w Naturze jest z konieczności oddzieleniem się od społeczeństwa i jego konwencji. W konsekwencji, pozycja pisarza poza społeczeństwem staje się najlepszym miejscem do obserwowania społeczeństwa i jego instytucji krytycznym okiem.

Poprzez ten powrót do Natury, Thoreau chce odejść od przepisów materialistycznego i instrumentalnego społeczeństwa. Chce zreorganizować swoje życie zgodnie z własną filozofią.

Na początku eseju, Thoreau używa ironicznych określeń dla swojego nowego doświadczenia: „prywatny interes”. Nazwanie tej ucieczki od materializmu społeczeństwa „biznesem” jest ironią, a Walden staje się opowieścią o tej ucieczce. Przypomina nam to buddyzm zen lub mistycyzm hinduski: jego życie na łonie natury wydaje się być formą poświęcenia w celu osiągnięcia wyższego, transcendentnego stanu bytu.

Nawet kiedy Thoreau opisuje siebie budującego swoją chatę, mamy wrażenie, że działalność budowlana jest również religijną ceremonią oczyszczenia i odnowy.

Nathaniel Hawthorne

Jest o wiele bardziej pesymistyczny w stosunku do ludzkiej natury: nie wierzył w nowy początek: dla niego przeszłość powraca, by nawiedzać teraźniejszość. Pisał opowiadania i powieści o złożonym i niepokojącym aspekcie amerykańskiego życia.

Na jego wyobraźnię literacką duży wpływ miało wczesne życie w Salem (Massachusetts), gdzie się urodził.

Historia Salem i amerykańskiego purytanizmu przedstawiła kontekst, w którym rozwinął swoje idee o ludzkiej naturze i ambiwalentnej naturze ludzkiej psychologii, a także o grzechu i winie, niebezpieczeństwach intelektu i ryzyku namiętności.

Później, kiedy mieszkał w Concord (Massachusetts), Hawthorne poświęcił się szkicom i krótkim opowiadaniom, zwanym „alegoriami serca”. Jego powieści są „romansami”.

Zarówno w opowiadaniach jak i powieściach, Hawthorne był doskonały w opisywaniu złożoności i dwuznaczności ludzkiej psychologii.

Według Hawthorne’a, ludzki umysł jest zdeterminowany przez podział między zmysłowością & represją zmysłowości, konformizmem & indywidualizmem. Jest to również scena dialektycznego konfliktu między dobrem a złem.

Jego fikcje przedstawiają współistnienie sprzecznych sił na jednostce. Hawthorne jest autorem romantycznym, którego opowiadania i powieści naznaczone są troską o amerykańską przeszłość i rolę twórczego artysty w materialistycznym społeczeństwie.

Henry James i Edgar Allan Poe krytykowali Hawthorne’a za zbyt alegoryczny styl. Sam Hawthorne przyznał, że jego alegoryczny styl jest niejasny i niełatwy do zrozumienia: „Nie jestem całkiem pewien, czy całkowicie pojmuję moje własne znaczenie w tych przeklętych alegoriach”.

W swoich „alegoriach serca” Hawthorne używa symboli, aby przedstawić wąski rozdział między dobrem a złem w ludzkim umyśle.

Poprzez swoją alegoryczną technikę pokazuje, że ludzkość nigdy nie może rozwiązać tajemnic i dwuznaczności podzielonej ludzkiej psychologii. Moralne i religijne troski Hawthorne’a są centralne w jego literackim symbolizmie.

Walt Whitman

Wraz z Emily Dickinson, Walt Whitman stoi w literackiej historii Ameryki jako poeta, który wygenerował najbardziej dramatyczne i trwałe transformacje w amerykańskiej poezji i w funkcji amerykańskiego poety.

• W zakresie praktyki estetycznej
• W zakresie pozycji społecznej poety jako aktywnego uczestnika społeczeństwa demokratycznego

W zakresie praktyki estetycznej Whitman uważał poetę zasadniczo przede wszystkim za artystę eksperymentującego: funkcją poety jest tworzenie zarówno nowych form, jak i nowych tematów dla poezji.

Poeta musi odtworzyć tradycję literacką: konwencje odpadały. W dynamicznej i rewolucyjnej koncepcji poezji Whitmana pojawiły się 2 ważne konsekwencje:

1. Rym nie miałby znaczenia: nie miałby żadnego znaczenia.
2. Jednolitość w strukturze strof powinna zostać porzucona.

W kwestii zawartości tematycznej nowej poezji Whitman również wyraził swoją opinię dość jasno. Nowy amerykański poeta unikałby poezji sentymentalnej i uproszczonego moralizatorstwa: nie jest już nauczycielem moralności.

Jeśli chodzi o jego wpływ intelektualny, uważał, że czytanie tekstów literackich nie powinno być ograniczone do elity intelektualistów. Whitman uważał, że możliwe jest włączenie ludu w doświadczenie literatury.

Whitman wierzył więc, że literatura, jako instrument komunikacji, jest również instrumentem demokratycznym. W przypadku Whitmana zdajemy sobie sprawę, że jego analiza społeczeństwa demokratycznego nie może być oddzielona od jego koncepcji poezji.

Ta relacja jest odzwierciedlona w wierszu Song of Myself. Według Whitmana, Song of Myself zależy od twórczego udziału każdego czytelnika. To właśnie w tym kontekście definiuje on wielkiego poetę jako pomost pomiędzy czytelnikiem a całym społeczeństwem.

To właśnie tę definicję poety potwierdził w wersach otwierających Song of Myself:

„I celebrate myself and sing myself

And what I assume you shall assume”.

Walt Whitman, Song of Myself

.