Święte Niewiniątka

Pomóż wesprzeć misję Nowego Adwentu i zdobądź pełną zawartość tej strony jako natychmiastowe pobranie. Zawiera Encyklopedię Katolicką, Ojców Kościoła, Summę, Biblię i więcej za jedyne $19.99…

Dzieci wspomniane w Ewangelii św. Mateusza 2:16-18:

Herod dostrzegając, że został oszukany przez mędrców, rozgniewał się niezmiernie; i posyłając zabił wszystkich mężczyzn dzieci, które były w Betlejem i we wszystkich jego granicach, w wieku od dwóch lat i poniżej, według czasu, o który pilnie pytał mędrców. Tedy się spełniło, co było powiedziane przez Jeremijasza proroka, mówiąc: Usłyszano głos w Ramie, lament i żałobę wielką; Rachel opłakująca dzieci swoje, a nie chciałaby być pocieszona, bo ich nie ma.

Grecka Liturgia twierdzi, że Herod zabił 14 000 chłopców (ton hagion id chiliadon Nepion), Syryjczycy mówią o 64 000, wielu średniowiecznych autorów o 144 000, zgodnie z Apokalipsą 14:3. Współcześni pisarze znacznie zmniejszają tę liczbę, gdyż Betlejem było raczej małym miastem. Knabenbauer sprowadza ją do piętnastu lub dwudziestu (Evang. S. Matt., I, 104), Bisping do dziesięciu lub dwunastu (Evang. S. Matt.), Kellner do około sześciu (Christus and seine Apostel, Freiburg, 1908); por. „Anzeiger kath. Geistlichk. Deutschl.”, 15 Febr., 1909, str. 32. O tym okrutnym czynie Heroda nie wspomina żydowski historyk Flawiusz Józefus, choć relacjonuje on sporo okrucieństw popełnionych przez króla w ostatnich latach jego panowania. Liczba tych dzieci była tak mała, że zbrodnia ta wydawała się nieistotna wśród innych występków Heroda. Makrobiusz (Saturn., IV, xiv, de Augusto et jocis ejus) relacjonuje, że gdy August usłyszał, że wśród chłopców w wieku dwóch lat i młodszych został zmasakrowany także własny syn Heroda, powiedział: „Lepiej być świnią Heroda niż jego synem”, nawiązując do żydowskiego prawa zabraniającego jedzenia, a co za tym idzie zabijania świń. Średniowiecze dało wiarę tej historii; Abelard umieścił ją w swoim hymnie na święto Świętych Niewiniątek:

Ad mandatum regis datum generale
nec ipsius infans tutus est a caede.
Ad Augustum hoc delatum risum movit,
et rex mitis de immiti digne lusit:
malum, inquit, est Herodis esse natum.
prodest magis talis regis esse porcum.

(Dreves, „Petri Abaelardi Hymnarius Paracletensis”, Paris, 1891, s. 224, 274).

Ale to „niemowlę” wspomniane przez Makrobiusza, to Antypater, dorosły syn Heroda, który na rozkaz umierającego króla został ścięty za to, że spiskował przeciwko życiu swego ojca.

Nie można określić dnia ani roku śmierci Świętych Niewiniątek, ponieważ chronologia narodzin Chrystusa i późniejszych wydarzeń biblijnych jest najbardziej niepewna. Wiadomo jedynie, że niemowlęta zostały zabite w ciągu dwóch lat po objawieniu się gwiazdy Mędrcom (Belser, w „Quartalschrift” w Tybindze, 1890, s. 361). Kościół czci te dzieci jako męczenników (flores martyrum); są one pierwszymi pączkami Kościoła zabitymi przez mróz prześladowań; umarły nie tylko za Chrystusa, ale w Jego zastępstwie (św. Aug., „Sermo 10us de sanctis”). W związku z nimi Apostoł przywołuje słowa proroka Jeremiasza (xxxi, 15), mówiącego o lamencie Racheli. W Rama znajduje się grób Racheli, przedstawicielki przodków Izraela. Tam zostały zgromadzone resztki narodu, które miały być zaprowadzone do niewoli. Jak Rachel, po upadku Jerozolimy, ze swego grobu płakała nad synami Efraima, tak teraz znowu płacze nad dziećmi mężczyzn z Betlejem. Ruina jej narodu, wyprowadzonego do Babilonu, jest tylko typem ruiny, która zagraża jej dzieciom teraz, gdy Mesjasz ma być zamordowany i jest zmuszony do ucieczki z pośród Swego własnego narodu, aby ujść przed mieczem zjawy. Lament Racheli po upadku Jerozolimy otrzymuje swoje wybitne dopełnienie na widok upadku jej ludu, zapowiadanego przez rzeź jej dzieci i wygnanie Mesjasza.

Kościół łaciński ustanowił święto Świętych Niewiniątek w nieznanej obecnie dacie, nie wcześniej niż pod koniec czwartego i nie później niż pod koniec piątego wieku. Szczepana i Jana znajduje się po raz pierwszy w Sakramentarzu Leonina, datowanym na około 485 rok. Nie jest ono znane kalendarzowi filokalskiemu z 354 roku. Łacinnicy obchodzą je 28 grudnia, Grecy – 29 grudnia, Syryjczycy i Chaldejczycy – 27 grudnia. Daty te nie mają nic wspólnego z porządkiem chronologicznym wydarzenia; święto jest obchodzone w oktawie Bożego Narodzenia, ponieważ Święci Niewinni oddali życie za nowonarodzonego Zbawiciela. Szczepan, pierwszy męczennik (męczennik z woli, miłości i krwi), Jan, Uczeń Miłości (męczennik z woli i miłości), i te pierwsze kwiaty Kościoła (męczennicy jedynie z krwi) towarzyszą Świętemu Dzieciątku Jezus wstępującemu na ten świat w dniu Bożego Narodzenia. Tylko Kościół rzymski stosuje do tych dzieci słowo Innocentes; w innych krajach łacińskich nazywa się je po prostu Infantes, a święto nosiło tytuł „Allisio infantium” (Brev. Goth.), „Natale infantum” lub „Necatio infantum”. Ormianie obchodzą je w poniedziałek po drugiej niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego (menologia ormiańska, 11 maja), ponieważ wierzą, że Święci Niewinni zostali zabici piętnaście tygodni po narodzeniu Chrystusa.

W Brewiarzu rzymskim święto to było tylko półdwójką (w innych brewiarzach dwójką mniejszą) aż do czasów Piusa V, który w swoim nowym Brewiarzu (1568) podniósł je do dwójki drugiej klasy z oktawą (G. Schober, „Expl. rit. brev. rom.”, 1891, s. 38). Wprowadził też dwa hymny „Salvete flores martyrum” i „Audit tyrannus anxius”, które są fragmentami hymnu Prudencjusza na Epifanię. Przed Piusem V Kościół rzymski śpiewał hymny bożonarodzeniowe w uroczystość Świętych Niewiniątek. Właściwa prefacja Sakramentarza Gelazjańskiego na to święto znajduje się jeszcze w Mszale Ambrozjańskim. Posiadamy długi hymn na cześć Świętych Niewiniątek, pochodzący spod pióra Czcigodnego Bedy, „Hymnum canentes martyrum” (Dreves, „Analecta hymnica”) oraz sekwencję skomponowaną przez Notkera „Laus tibi Christe”, ale większość kościołów podczas mszy używała „Clesa pueri concrepant melodia” (Kehrein, „Sequenzen”, 1873, str. 348). W Betlejem święto to jest Dniem Świętym obowiązkowym. Kolorem liturgicznym w Kościele rzymskim jest fiolet, a nie czerwień, ponieważ te dzieci zostały zamęczone w czasie, gdy nie mogły dostąpić wizji uszczęśliwiającej. Z litości jednak, niejako dla płaczących matek betlejemskich, Kościół pomija we Mszy św. zarówno Gloria, jak i Alleluja; zwyczaj ten nie był jednak znany w Kościołach Francji i Niemiec. W dniu oktawy, a także gdy święto przypada na niedzielę, Liturgia Rzymska nakazuje kolor czerwony, Gloria i Alleluja. W Anglii święto to nazywano „Childermas”.

Rzymska stacja 28 grudnia znajduje się w kościele św. Pawła za Murami, ponieważ uważa się, że kościół ten posiada ciała kilku Świętych Niewiniątek. Część tych relikwii została przeniesiona przez Sykstusa V do Santa Maria Maggiore (święto 5 maja; jest to półpostać podwójna). Justyny w Padwie, w katedrach w Lizbonie i Mediolanie oraz w innych kościołach przechowywane są ciała, które uważane są za ciała niektórych Świętych Niewiniątek. W wielu kościołach w Anglii, Niemczech i Francji w święto św. Mikołaja (6 grudnia) wybierano chłopca-biskupa, który sprawował urząd w święto św. Nosi mitrę i inne insygnia pontyfikalne, śpiewa kolektę, wygłasza kazanie i udziela błogosławieństwa. Zasiadał na katedrze biskupiej, podczas gdy chórzyści śpiewali w stallach kanoników. W te dwa dni kierowali oni chórem i mieli swoją uroczystą procesję (Schmidt, „Thesaurus jur eccl.”, III, 67 sqq.; Kirchenlex., IV, 1400; P.L., CXLVII, 135).

.