- Abelard i Heloiza kochali się. Ich romans był jednak czymś znacznie więcej niż tylko aktem cielesnej żądzy. Był to również związek pełen dobroczynności i przyjaźni. Zagłębiając się w ich historię miłosną, możemy dowiedzieć się czegoś o odległym świecie.
- FEATURED PHOTO:
- EDYCJE
- BIOGRAFIE
- Wybór dalszych prac
Abelard i Heloiza kochali się. Ich romans był jednak czymś znacznie więcej niż tylko aktem cielesnej żądzy. Był to również związek pełen dobroczynności i przyjaźni. Zagłębiając się w ich historię miłosną, możemy dowiedzieć się czegoś o odległym świecie.
W 1115 roku Abelard poznał Heloizę, która mieszkała ze swoim wujem, Fulbertem na Îls de Cité. W tym momencie była prawdopodobnie w wieku dwudziestu kilku lat, a Abelard postanowił ją uwieść, proponując wujowi, aby ją uczył. W tym momencie była już znana jako błyskotliwa uczona, dobrze znająca łacinę, grekę i hebrajski. On z kolei miał 37 lat i był w kwiecie wieku jako nauczyciel filozofii i teologii. Niestety, romans zakończył się ciążą i Abelard kazał ją zabrać do swojego rodzinnego domu w Bretanii, gdzie urodziła syna o imieniu Astrolabe. Po potajemnym ślubie wysłał Heloizę do klasztoru w Argenteuil, aby ją chronić. Wkrótce potem Fulbert zorganizował grupę mężczyzn, którzy włamali się do pokoju Abelarda, gdzie został wykastrowany. W konsekwencji Abelard postanowił zostać mnichem i namówił Heloizę do wstąpienia do zakonu. Ich historię i dalsze losy znamy z jego pism autobiograficznych, Historii Calamitatum, siedmiu listów między Abelardem i Heloizą oraz czterech listów między Piotrem Czcigodnym i Heloizą (trzy Piotra, jeden Heloizy). Ponadto posiadamy zbiór „zaginionych listów miłosnych”, które, jak twierdzono, są fragmentami nielegalnej korespondencji, w którą zaangażowali się zimą 1115-16 roku.
To był bardzo cielesny romans! Nie ma co do tego wątpliwości. Na przykład z tej nielegalnej miłości narodził się syn. Jednak historia Abelarda i Heloizy to także opowieść o tym, jak – w średniowiecznym kontekście – miłość może być czymś więcej niż tylko seksem (amor). Ludzie średniowiecza znali również miłość (caritas) i przyjaźń (dilectio), a pisma tej pary pełne są filozoficznych i teologicznych rozważań i reminiscencji dotyczących życia miłosnego i sposobu myślenia o miłości, który był zupełnie inny od naszego.
Jest to jeden z powodów, dla których teksty Abelarda i Heloizy nadal tak mocno oddziałują na nasze umysły. I dlaczego są one tak ważne w programie nauczania historii średniowiecza. Pisma Abelarda i Heloizy, jak również ich – w naszym mniemaniu – tragiczna historia miłosna, są jedynie wykwintnymi tekstami, które mają za zadanie utrzymać uczniów w zachwycie na tyle, by zachęcić ich do zanurzenia się w egzotycznym świecie, zupełnie innym od ich własnego.
Istnieją piękne wydania podstawowych tekstów, jak również wstępy i biografie, niektóre z nich są wymienione poniżej
FEATURED PHOTO:
Abelard i Heloiza na reliefie z grobowca w Paraclet. Obecnie na cmentarzu, Père Lachaise, w Paryżu. Źródło: Wikipedia
EDYCJE
Ed. by Michael Clanchy
Penguin Classics 2004
Jest to przełomowe wydanie przetłumaczonych tekstów, uaktualnione przez M. T. Clanchy’ego, autora głównej biografii Abelarda. The edition Includes a recent essay on recent scholarship and bibliographical discoveries, suggestions for further reading, explanatory notes, maps, and index
Edited by David Luscombe
Oxford University Press 2013
This edition of the collected letters of Peter Abelard and Heloise presents a state-of-the-art edition of the letter collection. Zawiera zarówno tekst łaciński, jak i nowe tłumaczenie na język angielski oraz liczne przypisy. Chociaż niektóre tłumaczenia zostały zakwestionowane, jest to ogólnie przyjęte jako wydanie do wykorzystania w poważnych badaniach.
Ed. and transl. by William Levitan
Hacket Publishing, 2007
Przeznaczona dla inteligentnych studentów, ta edycja tekstu zawiera dokładne noty, jak również czytelne tłumaczenie wszystkich głównych tekstów: Historia calamitatum, siedmiu listów, Heloisae Problemata i spowiedzi, listów Piotra Czcigodnego od i do Heloizy, jak również wybór pieśni i wierszy.
Ed. by M. McLaughlin, M and B. Wheeler
Palgrave Macmillan 2009
Listy Heloizy i Abelarda pozostaną jednym z wielkich, romantycznych i intelektualnych dokumentów ludzkiej cywilizacji, a one same w sławie zdobytej przez tragicznych kochanków zajmują prawdopodobnie drugie miejsce po Romeo i Julii. Tutaj po raz pierwszy w edycji Martina McLaughlina jest kompletna korespondencja z komentarzem. Niektórzy uczeni wolą w nauczaniu używać tego przekładu ze względu na jego czytelność.
Ed. and transl.by Constant Mews
Palgrave Macmillan 1999
W 1974 roku niemiecki uczony natknął się na XV-wieczny tekst, w którym skryba zapisał fragment kilku listów między dwoma bezimiennymi kochankami – nauczycielem i jego uczniem. Znany jako Epistolae duorum amantium, styl pisma sugeruje XII wiek. W tej książce Constant Mews przedstawia tekst i tłumaczenie 113 listów oraz argumentuje, dlaczego są one autentycznymi fragmentami zaginionego zbioru listów wymienianych między Abelardem i Heloizą, pisanych w szczytowym okresie ich gorącego romansu. Choć wielu historyków nie dało się przekonać, Constant Mews przedstawia dobre argumenty. Również przez wiele lat autentyczność listów Heloizy była kwestionowana przez wybitnych męskich uczonych, którzy niechętnie sądzili, że Heloiza – lub jakakolwiek inna średniowieczna kobieta – mogła być autorką tak erudycyjnych i mądrych pism. To samo podejrzenie padło oczywiście na niniejszy zbiór. Wydanie to stanowi doskonałą okazję do przedyskutowania ze studentami kwestii dotyczących krytyki źródeł, autentyczności itp.
„Letters of Two Lovers” in Context
Nowy przekład z komentarzem Barbary Newman
University of Pennsylvania Press 2016
Barbara Newman twierdzi m.in. że „Epistolae duorum amantium” jest świadectwem kultury, która łączyła łacińską pedagogikę z praktyką uszlachetniającej miłości i kultem przyjaźni w stosunkowo krótkim okresie, kiedy kobiety odgrywały aktywną rolę w tym świecie. Newman prezentuje nowe tłumaczenie tych niezwykłych listów, wraz z pełnym komentarzem i dwoma rozbudowanymi esejami, które analizują ich literacki i intelektualny kontekst oraz kreślą przebieg skazanego na niepowodzenie romansu. W książce znalazły się również dwa inne zbiory dwunastowiecznych listów miłosnych: Listy z Tegernsee oraz fragmenty Pieśni z Ratyzbony. Razem wzięte, stanowią olśniewający wkład w badania nad historią uczuć autorstwa jednego z naszych najwybitniejszych mediewistów.
By Jan M. Ziółkowski
Series: (Medieval Texts in Translation)
Oprócz listów osobistych między Abelardem a Heloizą zachowało się kilkanaście innych listów, które w oczywisty sposób pochodzą z jego rąk. Niniejszy przekład oferuje wszechstronne i uczone tłumaczenie tych tekstów i umożliwia wgląd w myślenie Abelarda na przestrzeni znacznie dłuższego czasu. Dostarcza nam również migawek wielkiego dwunastowiecznego filozofa i teologa w różnych kontekstach. Jedna grupa ukazuje go w rozmowie z Heloizą i mniszkami z Parakleta, inna z Bernardem z Clairvaux, a trzecia z czterema zupełnie różnymi adresatami na cztery zupełnie różne tematy. Poszerzając naszą panoramę dwunastowiecznego renesansu, obraz przedstawiony przez te teksty uzupełnia, komplikuje i wzbogaca autobiograficzny list pocieszenia Abelarda oraz jego osobiste listy do Heloizy.
BIOGRAFIE
By James Burge
HarperOne, 2004
Ta biografia w dużej mierze opiera się na źródłach historycznych i listach Heloizy i Abelarda, by opowiedzieć o ich życiu. Jednakże autorka dostarcza również szczegółowego opisu politycznego, społecznego i religijnego otoczenia, w którym rozwijał się romans tej pary. Jak we wszystkich najlepszych biografiach, tekst jest żywy i wciągający. Przeznaczona jednak dla szerokiego grona czytelników, powinna być wykorzystywana raczej jako ogólne wprowadzenie w czasy i życie słynnej pary. Doskonały dla undergraduates.
By Michael.T. Clanchy
Wiley-Blackwell, 1997
Abelard był nie tylko żmudnym kochankiem i znanym nauczycielem uniwersyteckim. Był także genialnym filozofem i teologiem, który zbuntował się przeciwko pobożnemu i wyraźnie wąskiemu klimatowi intelektualnemu, którego ton nadawali tacy znani reformatorzy jak Anzelm, Bernard z Clairvaux i inni. Jest to biografia, która nie ogranicza się do opowiedzenia historii miłosnej, ale opowiada o wysiłkach intelektualnych Abelarda, a także o herezjach, za które był prześladowany przez inkwizytorów. Biografia jest tour-de-force i każdy, kto poważnie interesuje się życiem i czasami tej pary, powinien zacząć od tego miejsca.
Edited by Bonnie Wheeler
Palgrave Macmillan, 2000
Jest to zbiór esejów, który w całości koncentruje się na perspektywie romansu i jego szerokich kontekstach społecznych i religijnych widzianych oczami Heloizy i jej współczesnych. Jak dotąd brakuje nam nowoczesnej, wyczerpującej biografii, takiej jak ta Abelarda. Ten zbiór artykułów oferuje jednak wszechstronną i fascynującą możliwość poznania Heloizy nie tylko jako kochanki, matki i przywódczyni wspólnoty religijnej. Ale także zakres jej możliwości intelektualnych i kontekst, w którym dążyła do osiągnięcia poziomu kompetencji zbliżonego do tego, jaki posiadał jej słynny kochanek, Abelard.
By Guy Lobrichon
Wszyscy, którzy próbowali dojść do zrozumienia osoby i sposobu myślenia Heloizy, odkrywają, że jest na nią rzucony cień. Najpierw przez Abelarda, a później przez niezliczonych (męskich) uczonych, którzy próbowali ją uciszyć, twierdząc, że nigdy nie napisała listów, a jeśli napisała, to zostały one przepisane przez późniejszych kopistów lub redaktorów. Co też bez wątpienia miało miejsce. A jednak, twierdzi Guy Lubrichon, w tej eleganckiej biografii, jednej z niewielu, która stawia Heloizę w centrum dramatu. Napisana w tradycji Georges’a Duby’ego, szkoły Annales i późniejszej francuskiej tradycji biograficznej, jest to jeden z lepszych tekstów próbujących uchwycić mentalité czy światopogląd strukturyzujący życie Heloizy i Abelarda.
By Constant J. Mews
Series: Great Medieval Thinkers
Oxford University Press 2005
To ma być krótkie, przystępne wprowadzenie nie tylko w życie, ale także w myśl teologiczną i filozoficzną dwóch najbardziej kontrowersyjnych osobowości średniowiecza. Abelard i Heloiza to znane nazwiska. To właśnie ich „gwiazdorstwo”, argumentuje Constant Mews, sprawiło, że nie postrzegano ich wyraźnie w kontekście dwunastowiecznej myśli – zadanie, które postawił sobie w tej książce. Twierdzi on, że dramatyczna intensywność tych słynnych żywotów musi zostać zbadana w szerszym kontekście ich wspólnego zaangażowania w studiowanie filozofii.
Wybór dalszych prac
The Repentant Abelard: Family, Gender, and Ethics in Peter Abelard’s Carmen ad Astralabium and Planctus
By J. Ruys
Palgrave Macmillan/Springer Verlag 2014
The Repentant Abelard is both an innovative study and English translation of the late poetic works of controversial medieval philosopher and logician Peter Abelard, written for his beloved wife Heloise and son Astralabe. Studium to przywraca do życia długo pomijane dzieła tego wielkiego myśliciela wraz z analizami i obszernymi przypisami.
Ed. by Babette S. Hellemans
Seria: Brill’s Studies in Intellectual History
Brill 2014
Ciągnąc za sobą najnowsze badania, z esejami autorstwa wybranych międzynarodowych uczonych, ten tom rzuca nowe światło na literacką personę Piotra Abelarda (1079-1142), jednego z najbardziej różnorodnie utalentowanych ludzi średniowiecza.
Ed. by Jeffrey E. Browe and Kevin Guilfoy
Cambridge University Press 2004
Ale najbardziej znany ze swoich poglądów na temat uniwersaliów i dramatycznego romansu z Heloizą, Piotr Abelard (1079-1142) wniósł również istotny wkład w metafizykę, logikę, filozofię języka, umysłu i poznania, teologię filozoficzną, etykę i literaturę. Eseje zawarte w tym tomie badają pełny zakres myśli Abelarda, analizując jego całościowe osiągnięcia w kontekście intelektualnym i historycznym. Śledzą również wpływ Abelarda na późniejszą myśl i jego znaczenie dla współczesnej debaty filozoficznej.
by John Marenbon
Cambridge University Press 1999
Książka ta oferuje poważną ponowną ocenę filozofii Piotra Abelarda (1079-1142), która pokazuje, że był on myślicielem o wiele bardziej konstruktywnym i szerzej zakrojonym, niż zwykle przypuszczano. Łączy ona szczegółową dyskusję historyczną, opartą na opublikowanych i rękopiśmiennych źródłach, z analizą filozoficzną, której celem jest wyjaśnienie centralnych argumentów Abelarda na temat natury rzeczy, języka i umysłu oraz moralności. Chociaż książka koncentruje się na tych filozoficznych pytaniach, umieszcza je w ich teologicznym i szerszym intelektualnym kontekście.
by John Marenbon
Seria: Notre Dame Conway Lectures in Medieval Studies
University of Notre Dame Press 2013
Abelard in Four Dimensions: A Twelfth-Century Philosopher in His Context and Ours autorstwa Johna Marenbona, jednego z czołowych badaczy filozofii średniowiecznej i specjalisty w zakresie myśli Abelarda, pochodzi z zestawu wykładów w wyróżnionej serii Conway Lectures in Medieval Studies i dostarcza nowych interpretacji centralnych obszarów filozofii Piotra Abelarda i jej wpływu. Cztery wymiary Abelarda, do których odnosi się tytuł, to przeszłość (poprzednicy Abelarda), teraźniejszość (kontekst jego dzieł), przyszłość (wpływ jego myśli aż do XVII wieku) oraz współczesność kultury filozoficznej, w której dzieła Abelarda są nadal dyskutowane, a jego argumenty poddawane dyskusji.
By Peter Godman
Series: Cambridge Studies in Medieval Literature
Cambridge University Press 2009
Autobiograficzne i konfesyjne pisma Abelarda, Heloizy i Arcypoety dotyczyły religijnej autentyczności, duchowej szczerości i ich przeciwieństwa – fictio, kompozycji hipokryzji i dysymulacji, kłamstwa i ironii. To, jak i dlaczego tożsamość moralna może być udawana lub fałszowana, było postrzegane jako kwestie o pierwszorzędnym znaczeniu, a Peter Godman przywraca im rangę, jaką niegdyś zajmowały w dwunastowiecznej myśli. Książka ta jest opisem relacji między etyką a literaturą w twórczości najbardziej znanych autorów łacińskiego średniowiecza. Łącząc analizę konceptualną z uwagą poświęconą stylowi i formie, stanowi ważny wkład w historię średniowiecznego sumienia.
by Thomas Bell
Series: Cistercian Studies
Słynni ze swojego romansu i wymiany listów, Heloiza, opatka Parakleta, i Abelard, mnich i uczony, są mniej znani ze swojego trwającego związku monastycznego. Listy instruktażowe Abelarda do Heloizy i jej mniszek były uzupełniane muzyką liturgiczną, którą dla nich komponował. To studium Abelarda jako muzyka i kierownika duchowego podkreśla znaczenie śpiewu liturgicznego w kształtowaniu cnót posłuszeństwa, skruchy i pokory, a także uwydatnia mistrzostwo Abelarda w retoryce, poezji i melodii.