Reddit is een geweldig forum voor het stellen van wetenschappelijke vragen, maar het feit dat het gebaseerd is op discussie maakt het moeilijk om te weten wanneer een debat zich heeft gevestigd op het beste antwoord, objectief gesproken. Bewijsstuk A betreft de waarde van liggen met je ogen dicht. Wat doet het voor je in vergelijking met echt slapen? De hele oefening kan een verspilling lijken. Is dat ook zo?
Deel van wat deze vraag zo glibberig maakt, is dat hij voor een groot deel afhangt van de vraag waar slaap eigenlijk voor dient. We kunnen allemaal de voordelen van de slaap opnoemen, maar zeggen wat de slaap bewerkstelligt is heel wat anders dan vaststellen wat de slaap eigenlijk moet doen. Het onderscheid is belangrijk. Als het doel van de slaap is dat we door inactief te zijn energie kunnen vrijmaken voor andere taken (bijvoorbeeld herstellen van een verkoudheid), dan zouden we kunnen verwachten dat in bed liggen met de ogen dicht – wat in sommige studies “rustig waken” wordt genoemd – ongeveer hetzelfde bewerkstelligt.
Onderzoekers worden er echter steeds zekerder van dat de slaap specifiek geëvolueerd is om de hersenen op te laden. Dr. Chiara Cirelli, neurowetenschapper aan de Universiteit van Wisconsin, heeft het verschil tussen slaap en rustige waakzaamheid bij mensen bestudeerd. Zij zegt dat als we wakker zijn, al onze neuronen voortdurend vuren, maar dat als we slapen, de neuronen terugkeren naar een “op-en-neer” toestand waarin slechts enkele op een bepaald moment actief zijn. Tijdens sommige fasen van de slaap, gaat alle neuronactiviteit uit. En dat is waarschijnlijk wanneer het rustgevende deel van de slaap plaatsvindt.
“Deze periode van stilte en hyperpolarisatie van het celmembraan is waarschijnlijk gerelateerd aan de herstellende functie van de slaap,” vertelde Cirelli. “Het feit dat er deze perioden van totale stilte zijn, dat is heel typisch en uniek voor slaap ten opzichte van waken en daar zou iets mee te maken kunnen hebben.”
Meer verhalen
Om de waarde van totale neurale stilte te begrijpen, laten we eens kijken naar een ander soort slapende dieren-dolfijnen. Dolfijnen, samen met walvissen, sommige haaien, en een verscheidenheid van andere onderwaterdieren, moeten in beweging blijven om te ademen. Hieruit volgt dat deze dieren niet volledig bewusteloos kunnen raken zoals mensen dat kunnen – anders zouden de dolfijnen niet naar boven kunnen komen om te ademen, en zou er geen zuurstofrijk water meer over de kieuwen van de haaien stromen. En het onderzoek schijnt dat te bevestigen: hersenscans tonen aan dat dolfijnen nooit in een volledige slaaptoestand geraken; in plaats daarvan schakelen zij de helft van hun hersenen ongeveer acht uur per dag uit, waarbij de andere helft alert blijft. Dit soort rust wordt “unihemisferische slaap” genoemd.
Het dichtst dat mensen ooit bij een unihemisferische slaap komen, is wanneer een persoon met een extreem slaaptekort tekenen vertoont van wat Cirelli “lokale slaap in waak” noemt, waarbij een paar neuronen uit zichzelf uitschakelen. Het effect is van buitenaf niet waarneembaar, omdat de persoon met slaaptekort nog steeds wakker is en beweegt, maar onderzoekers zijn in staat om de veranderingen te registreren met behulp van diepe scantechnologie die individuele neuronen meet.
Maar het is pas wanneer we toegang krijgen tot echte, diepe slaap dat we een cognitieve boost krijgen van rust. In andere studies deden proefpersonen die gedurende enkele honderden milliseconden letters moesten identificeren die telkens op een scherm flitsten, het over het algemeen slechter op het examen in de loop van een dag. Degenen die halverwege een dutje deden, vertoonden meer cognitief herstel dan degenen die gewoon rustig rustten, wat suggereert dat slaap een uniek voordeel heeft dat je niet krijgt bij rustig waken, microslaap of unihemisferische slaap.
“Deze functie vindt alleen plaats bij een echt dutje met echte slaap zoals gemeten met EEG,” zei Cirelli.
Neerliggen is niet helemaal nutteloos – het helpt je spieren en andere organen te ontspannen. Maar je zou dezelfde resultaten krijgen door gewoon op de bank te gaan liggen. Dus slaap is nog steeds je beste vriend.
Het nuttige ervan is dat je beste zet, als je 20 minuten in bed hebt gelegen en nog steeds niet wegdommelt, is om op te staan en je bezig te houden met een activiteit met weinig licht en weinig stress, zoals lezen, totdat je je moe begint te voelen. Je gedachten afleiden van “Waarom slaap ik niet?! Ik moet slapen!” is cruciaal. Als je opstaat, gebruik dan niet je computer of telefoon en kijk geen tv. Het blauwgekleurde licht van de schermen laat je lichaam denken dat het dag is en dat er geen melatonine vrijkomt. Zoete, zoete melatonine.