Denk je dat je klaar bent om je boek te publiceren? Denk dan nog eens na. Voordat u uw boek naar de drukker stuurt, moet u er niet alleen voor zorgen dat de inhoud van uw boek goed is – het moet er ook goed uitzien op de pagina. Stelt u zich uw reactie voor op een kamer die er slordig en rommelig uitziet, bijvoorbeeld. Niet geweldig, toch? Als de lay-out van uw boek net zo slordig is, zullen uw lezers ook een plotselinge drang ontdekken om zich langzaam terug te trekken.
Daarom vatten we het geheim van een meer uitnodigende leeservaring nu in één woord samen: zetwerk.
In dit bericht definiëren we wat zetwerk is, onderzoeken we wat de profs van de amateurs scheidt en onthullen we precies wat u nodig hebt om een mooi boek te maken. En natuurlijk beantwoorden we de grootste vraag van allemaal: hoe kunt u ervoor zorgen dat u uw eigen werk goed zet?
Wat is zetwerk?
Zetten is het proces waarbij tekst op een pagina wordt gezet. In deze fase, die tegen het einde van de boekproductie plaatsvindt, ordent de letterzetter het binnenwerk van het boek om een optimale leeservaring te creëren. Hij of zij zal onder andere:
- De grootte van de marges bepalen,
- Hoofdstukken opmaken, en
- Het juiste lettertype en de juiste lettergrootte voor de inhoud kiezen.
In de kern draait het bij letterzetten om visuele communicatie. Onderschatting van het belang van zetwerk is een vergissing, want dat zou de leesbaarheid van uw boek aantasten – wat op zijn beurt weer invloed heeft op de verkoop. In de woorden van typograaf van wereldklasse Erik Spiekermann:
Het is misschien nuttig om dit voor te stellen in de context van het spoorwegvervoer. Slecht zetwerk staat gelijk aan een stel roestige treinrails: het rammelt en klettert op de pagina, waardoor de lezer onregelmatig in en uit het verhaal wordt geloodst. Dan is er de ideale rit, die zo soepel is dat de passagiers vergeten dat ze in een trein zitten. Hoewel beide mechanismen de lezer uiteindelijk op de plaats van bestemming brengen, zul je uiteindelijk merken dat het tweede de reis (of, in dit geval, de leeservaring) veel aangenamer maakt.
Wacht, wat is het verschil tussen zetwerk en typografie?
Nog één ding: verwar zetwerk niet met typografie. Typografie is de “kunst” van het maken van tekst – de keuze van het lettertype, het gebruik van de ruimte, de toevoeging van andere decoratieve elementen zoals slagschaduwen en reliëf. (Denk bijvoorbeeld aan de artistieke stilering van het lettertype in een songtekstvideo). Typesetting daarentegen is gewoon het “proces” van het zetten van tekst op een pagina.
Je zou kunnen zeggen dat typetting meer een ambacht is dan een kunst. Maar wat houdt het precies in?
Hoe werkt zetwerk precies?
Als u zich net realiseert dat u eigenlijk niet zoveel van zetwerk weet, dan is daar een heel goede reden voor: zetwerk slaagt als de lezer er totaal geen weet van heeft. Dus laten we de gordijnen naar achteren gooien en het nu ontmaskeren.
Goed zetwerk is niet voor de hand liggend – als het goed gedaan wordt, is het onzichtbaar. Lezers moeten in staat zijn op te kijken van het lezen om te ontdekken dat ze hun stop of bedtijd hebben gemist, en, wat nog belangrijker is, dat ze dat niet erg vinden. – Annabel Brandon
Het binnenwerk van een boek wordt bepaald door een aantal factoren, waaronder:
- afmeting (merk op dat hier standaard boekmaten voor zijn)
- marges (hoe groter de marges in een boek, hoe meer pagina’s er kunnen zijn)
- illustraties (indien van toepassing)
- lettertypes en -groottes (voor de hoofdtekst, het begin van de hoofdstukken, bijschriften, enz.)
Dit zijn de eerste specificaties waar een letterzetter veel tijd aan zal besteden. Waarom? Nou, neem bijvoorbeeld het lettertype. Moet je serif of sans-serif kiezen? (Dit zal waarschijnlijk afhangen van uw genre.) Zal het gebruik van het lettertype op zijn beurt uw plaatsing van de drop caps en illustraties veranderen? Alles op de pagina maakt deel uit van een complexe en delicate dynamiek die op een subliminaal niveau met de lezer communiceert – en een fout maken kan een halsmisdaad in de maak zijn.
Wanneer deze elementen eenmaal zijn bepaald, begint de letterzetter met het eigenlijke proces van het op de pagina zetten van de tekst en de illustraties. Zoals u weet, zit de duivel in de details – en het is tijd om hem te confronteren, want er zijn veel dingen die in deze specifieke fase fout kunnen gaan. Euan Monaghan, art director en professioneel letterzetter, belicht een paar van de veel voorkomende problemen bij het letterzetten (met uitleg en de juiste indeling):
1. Een ‘ladder’ van afgebroken woorden. Brengt de alinea uit balans.
2. Slechte woordspatie. Te strak, te los, of soms beide in dezelfde alinea. Creëert lelijke ‘rivieren’ van witruimte.
3. Koppeltekens gebruikt in plaats van en- of em-dashes.
4. Twee spaties gebruikt tussen zinnen.
5. Leading (inter-line spacing) te strak overal. Tekst heeft ruimte nodig om te ademen.
Dit zijn allemaal stappen die de letterzetter bewust moet nemen om te garanderen dat de inhoud van een boek duidelijk, schoon en professioneel is. Verpruts het, en je loopt het risico dat je lezers je boek helemaal laten vallen.
Typen, niet tekstverwerken
Je denkt misschien: “Ik kan dit allemaal in Microsoft Word doen met een klik van mijn vinger!”
Foutje. Microsoft Word is echt een van de slechtste zetprogramma’s om te gebruiken. Om te zien waarom, kijk maar eens naar nog een paar voorbeelden van de verantwoordelijkheden van zetprogramma’s:
- Kerning: Het aanpassen van de spatiëring tussen tekens.
- Wezen en weduwen: Het voorkomen van “weduwen,” die optreden wanneer de laatste rij van een paragraaf eindigt op de top van een pagina, en “wezen,” die zijn vice-versa.
- Word stapels: Dit gebeurt wanneer opeenvolgende rijen tekst met hetzelfde woord beginnen of eindigen. Vermijd het.
- Drop caps: Styling van het eerste teken van de eerste alinea in een hoofdstuk.
- Boekblokken: Het tekstblok op elke tegenoverliggende pagina van een boek moet op dezelfde rij eindigen.
Dat zijn een heleboel variabelen om mee te jongleren! Als je een boek publiceert dat andere dingen dan tekst bevat (denk aan fotoboeken of kookboeken), zal het binnenwerk van je boek bovendien moeten worstelen met illustraties, bijschriften, voetnoten en tabellen.
Dit wil niet zeggen dat Word al het bovenstaande niet aan kan. Het kan – tot op zekere hoogte. Maar er is een plafond aan wat je kunt bereiken met Word, om een heel goede reden: Word (en Microsoft Office) was nooit bedoeld als zetprogramma. Het is gebouwd met zakenmensen en eenvoudige rapporten in gedachten.
Dus, het korte antwoord is: nee, Microsoft Word is geen geweldig zetprogramma voor diegenen die echt professioneel willen zetten. Als je je een eeuwigheid gek wilt laten maken door Word, ga je gang, we zullen je niet tegenhouden. Maar er zijn betere oplossingen als u uw boek op een slimme of esthetisch verantwoorde manier wilt zetten.
Laten we het nu eens hebben over die voor de hand liggende vraag: hoe moet u uw boek zetten?
Hoe zet u een boek
Om een boek te zetten, kunt u:
- Een professionele zetter inhuren, of
- Zelf zetten met doe-het-zelf zetprogramma’s (niet Microsoft Word).
Welke route is het beste? Dat hangt af van het soort boek dat u schrijft en de nadruk die u legt op het maken van een zo goed mogelijk product. Als u bijvoorbeeld een boek uitgeeft dat veel illustraties bevat, raden wij u sterk aan een professionele letterzetter in te schakelen. Ga naar het volgende gedeelte voor tips over het vinden van de juiste letterzetter.
Maar eerst bekijken we de hulpmiddelen voor doe-het-zelvers die er zijn voor wie zelf wil letterzetten.
Hoe doe-het-zelven
Het goede nieuws is dat u een paar opties hebt als het gaat om zetprogramma’s. Dus als je in de war bent over welke relatie voor jou geschikt is, maak je dan geen zorgen: wij zoeken nu uit welk type voor jou geschikt is.
LaTeX
Dit is een handige (en gratis) zetprogramma’s waarmee je geavanceerde controle hebt over je zetwerk. Het is zeer geschikt voor het opmaken van non-fictie boeken en documenten die kruisverwijzingen, voetnoten, tabellen of figuren bevatten. Maar wees gewaarschuwd: LaTeX is een open-source systeem, dus je moet wel een beetje thuis zijn in coderen om er het maximale uit te halen.
Het is een ❤️ voor: Technische rapporten en boeken met alleen tekst. Meer informatie over LaTeX vindt u op de webpagina.
Reedsy Boek-editor
Disclaimer: wij zijn het team dat de Reedsy Boek-editor heeft gemaakt. In principe was het ons doel om het maken van een mooi getypte boek te vereenvoudigen. Wij geloven dat we daarin geslaagd zijn. De Reedsy Boek-editor is een opmaakprogramma met één klik waarmee het ongelooflijk eenvoudig wordt om boeken op een professionele manier te zetten – en het is (en blijft) gratis voor schrijvers om te gebruiken.
Het is een ❤️ voor: Boeken met alleen tekst. Meer informatie over de RBE vindt u in deze FAQ.
Adobe InDesign
InDesign is een ongelooflijk krachtige ontwerpsoftware die professionele ontwerpers gebruiken. Jij kunt het ook gebruiken, al kost het je wel 239 dollar. InDesign is in staat tot kerning, stroking, alineaopmaak, drop cap styling – allemaal dingen die je misschien eeuwen kosten om uit te voeren in Word. Maar de curve om de functies onder de knie te krijgen is echt steil. Als u bereid bent die tijd te besteden (of als u een boek publiceert dat veel illustraties bevat), raden we u aan het programma een maand lang gratis uit te proberen.
Het is een ❤️ voor: Complexere boeken die veel illustraties en paginaspreads bevatten.
Als dit allemaal een beetje overweldigend voor je is, maak je dan geen zorgen! Typesetting is een discipline die jaren vergt om onder de knie te krijgen. Als u niet de tijd kunt vrijmaken die nodig is om een goede zetter te worden, is het misschien een beter idee om met een professional te werken. Nu we het er toch over hebben…
Tips voor het werken met een professionele letterzetter
Professionele letterzetters zijn ervaren ontwerpers wier medium bij uitstek typografie is. Het is echter belangrijk om ervoor te zorgen dat u de juiste letterzetter voor uw werk vindt, en daarom hebben we hieronder enkele tips voor u – rechtstreeks van de professionele letterzetters op onze marktplaats.
1. Neem een letterzetter die bekend is met het genre of de markt van uw boek.
Euan Monaghan: Elke categorie brengt vaak zijn eigen conventies en stijlen met zich mee. De schrijver kan die conventies willen volgen, of ze volledig ondermijnen – maar uw ontwerper moet begrijpen wat de ‘normale’ basislijn is voor het beoogde lezerspubliek.
2. Bekijk zetvoorbeelden van hun werk.
Rachel Reiss: Voel je altijd vrij om hen te vragen je een paar PDF’s te mailen, zodat je hun werk van dichtbij kunt bekijken. Als ze verschillende soorten boeken hebben ontworpen, verschillen de ontwerpen dan van boek tot boek en hebben de verschillende ontwerpen het gevoel dat ze “passen” bij de inhoud van de boeken? Is het gemakkelijk en comfortabel om de tekst te lezen?
PRO-TIP: Als u op de marktplaats van Reedsy bent, kunt u door de portfolio’s van letterzetters klikken om voorbeelden van hun werk te bekijken.
3. Beoordeel het werk van de letterzetter als een lezer.
Annabel Brandon: Als je iemand bent tegengekomen die geschikt kan zijn, probeer dan niet naar het ontwerp te kijken, maar lees in plaats daarvan hun werk. Als het goed leest, en je struikelt niet of er valt je niets op, dan is het perfect. Als een ontwerper ervoor kiest om versieringen toe te voegen, moet er een duidelijke reden zijn waarom. Anders leidt het af en doet het de tekst zelf geen eer aan.
4. Onderwijs jezelf en stel vragen.
Kevin Kane: Ontwerpers, vooral boekontwerpers, zijn een paar van de sulligste mensen die je ooit zult ontmoeten. Interesse hebben in hun vak kan een groot verschil maken in de relatie tussen auteur en ontwerper. Stel vragen over het proces van de ontwerper, en over de beslissingen die ze nemen tijdens het ontwerpen van een boek. Als je een ontwerper vindt die je vragen over boekontwerpen niet grondig kan beantwoorden, heb je waarschijnlijk de verkeerde ontwerper in de arm genomen.
In het algemeen hangen de kosten van een letterzetter af van het soort boek dat je uitgeeft – de letterzetters op Reedsy rekenen bijvoorbeeld tussen de $500 en $2.000. Maar welke route je uiteindelijk ook kiest, houd het einddoel in het oog: een gepolijst, schoon en uitnodigend boekinterieur dat lezers uitnodigt het verhaal binnen te gaan.