Net zoals een chef-kok oog heeft voor de subtiliteiten van smaak en trends in de culinaire kunsten, heeft een presentatiecoach oog voor de subtiliteiten van taal en trends in de communicatiekunst. Een trend die ik recentelijk heb opgemerkt is de uitdrukking, “Is dat logisch?” vaak gebruikt door een spreker tijdens een gesprek – of een presentator tijdens een presentatie – om te controleren of de luisteraar of het publiek heeft begrepen of gewaardeerd wat de spreker zojuist heeft gezegd. Helaas heeft deze uitdrukking twee negatieve implicaties:
– Onzekerheid bij de spreker over de nauwkeurigheid of geloofwaardigheid van de inhoud
– Twijfel over het vermogen van het publiek om de inhoud te begrijpen of te waarderen.
“Is dat zinnig?” is zo wijdverbreid geworden, dat het zich schaart in de gelederen van de vullers, lege woorden die zinvolle woorden omringen en verminderen, net zoals onkruid de schoonheid van rozen in een tuin vermindert. De meeste sprekers zijn zich er niet van bewust dat ze vulmiddelen gebruiken, en de meeste toehoorders nemen niet de moeite om na te denken over de implicaties ervan. De uitdrukking heeft de frequentie bereikt – en de betekenisloosheid van:
– “Weet je…” als om zeker te zijn dat de luisteraar oplet
– “Zoals ik al zei…” als om te zeggen dat de luisteraar het niet begreep
– “Nog eens…” als om te zeggen dat de luisteraar het de eerste keer niet begreep
– “Ik bedoel…” als om te zeggen dat de spreker niet zeker is van zijn eigen duidelijkheid
– “Om eerlijk te zijn…”alsof de spreker eerder niet eerlijk was
– “Ik ben als…” het universele opvulmiddel dat helemaal niets zegt
Verantwoordelijke sprekers of presentatoren hebben, in hun goedbedoelde poging om hun publiek tevreden te stellen, het volste recht om na te gaan of hun materiaal wel overkomt. Maar in plaats van de inhoud of het publiek in een kwaad daglicht te stellen, hoeft een spreker alleen maar te zeggen:
“Heeft u nog vragen?”
Hoewel al het voorgaande twijfel zaait over de bekwaamheid van de presentator of het publiek, zaait een andere groep zinnen en woorden twijfel over de inhoud zelf:
– “Soort van”
– “Vrij veel”
– “Soort van”
– “In principe”
– “Echt”
– “Eigenlijk”
– “Hoe dan ook”
Ook deze woorden hebben de frequentie van opvullers aangenomen. Soms kunnen deze woorden een doel hebben. Schrijfster Maud Newton analyseerde onlangs wijlen David Foster Wallace’s voorliefde voor “kwalificaties als ‘soort van’ en ‘vrij veel’.” Zij vond het een “subtiele retorische strategie” om een kritisch punt te maken en het met ironie onschadelijk te maken. Als voorbeeld noemde ze de titel van een van Wallace’s verzamelde essays: “Certainly the End of Something or Other, One Would Sort of Have to Think.”
Presentatoren hebben niet de luxe om zich over te geven aan ironie of – met alle respect – het literaire talent om zo’n kunstig woordspel te bedrijven. Kwalificerende woorden verminderen het belang en de waarde van de zelfstandige naamwoorden en de werkwoorden waarmee ze gepaard gaan. Deze zelfstandige naamwoorden en werkwoorden vertegenwoordigen de producten, diensten en acties van het bedrijf – de familiejuwelen – die de presentator aanprijst, en een presentator mag hun waarde niet verminderen. Ouders beschrijven hun kinderen niet als “een beetje schattig.”
Volg in plaats daarvan het advies van de klassieker van Strunk en White, The Elements of Style: “Gebruik vastomlijnde, specifieke, concrete taal.” Om dit te bereiken moet je ijverig verwijderen betekenisloze woorden en zinnen uit je toespraak, een taak makkelijker gezegd dan gedaan als gevolg van hun alomtegenwoordigheid. Een manier om die gewoonte af te leren is om het verhaal van je volgende presentatie op te nemen met de stemopnamefunctie op je smartphone, en het dan post mortem af te spelen en te luisteren naar je eigen spreekpatroon. (Je bent in voor een verrassing in meer dan een opzicht.) Je zult dit proces een aantal keren moeten herhalen voordat je jezelf begint te corrigeren, maar doe het je moet.