Alternatieve namen voor adrenaline
Epinephrine
Wat is adrenaline?
Beeld van een oog dat een verwijde of vergrote pupil vertoont – een van de effecten van adrenaline die vrijkomt tijdens een ‘vecht of vlucht’ reactie.
Adrenaline en noradrenaline zijn twee afzonderlijke maar verwante hormonen en neurotransmitters. Zij worden geproduceerd in het centrum (medulla) van de bijnieren en in sommige neuronen van het centrale zenuwstelsel. Zij komen vrij in de bloedbaan en dienen als chemische bemiddelaars, en brengen ook de zenuwimpulsen naar verschillende organen over. Adrenaline heeft veel verschillende werkingen, afhankelijk van het soort cellen waarop het inwerkt. Het algemene effect van adrenaline is echter dat het het lichaam voorbereidt op de “vecht of vlucht”-reactie in tijden van stress, d.w.z. op krachtige en/of plotselinge actie. De belangrijkste effecten van adrenaline zijn verhoging van de hartslag, verhoging van de bloeddruk, uitzetting van de luchtwegen in de longen, vergroting van de oogpupil (zie foto), herverdeling van het bloed naar de spieren en verandering van het metabolisme van het lichaam, om het bloedglucosegehalte te maximaliseren (voornamelijk voor de hersenen). Een nauw verwant hormoon, noradrenaline, komt voornamelijk vrij uit de zenuwuiteinden van het sympathische zenuwstelsel (en in betrekkelijk kleine hoeveelheden uit het bijniermerg). Er is een continu laag niveau van activiteit van het sympatische zenuwstelsel dat resulteert in het vrijkomen van noradrenaline in de circulatie, maar het vrijkomen van adrenaline wordt alleen verhoogd in tijden van acute stress.
Hoe wordt adrenaline gecontroleerd?
Adrenaline wordt voornamelijk vrijgemaakt door de activering van zenuwen die verbonden zijn met de bijnieren, die de afscheiding van adrenaline op gang brengen en zo het adrenalinegehalte in het bloed verhogen. Dit proces gebeurt betrekkelijk snel, binnen 2 tot 3 minuten nadat de stressvolle gebeurtenis zich heeft voorgedaan. Wanneer de stressvolle situatie eindigt, worden de zenuwimpulsen naar de bijnieren verminderd, wat betekent dat de bijnieren stoppen met het produceren van adrenaline.
Stress stimuleert ook het vrijkomen van adrenocorticotroop hormoon uit de hypofyse, wat de productie van het steroïde hormoon cortisol uit de cortex van de bijnieren bevordert. Dit steroïdhormoon is belangrijker bij het veranderen van de stofwisseling van het lichaam (d.w.z. het verhogen van de plasmaglucose) onder omstandigheden van langdurige, voortdurende (chronische) in plaats van acute stress.
Wat gebeurt er als ik te veel adrenaline heb?
Overproduktie van adrenaline komt zeer vaak voor. De meeste mensen worden wel eens blootgesteld aan stresssituaties en daarom zijn de meesten van ons bekend met de typische symptomen van adrenaline-afgifte, zoals: snelle hartslag, hoge bloeddruk, angst, gewichtsverlies, overmatig zweten en hartkloppingen. Dit is echter een normale reactie van het lichaam die bedoeld is om ons te helpen reageren op een stressvolle situatie; zodra de acute stress voorbij is, verdwijnen de symptomen snel omdat de adrenaline hyper-secretie stopt. Sommige mensen met obesitas en onbehandelde obstructieve slaapapneu kunnen elke nacht worden blootgesteld aan hoge niveaus van noradrenaline/adrenaline als ze worstelen om te ademen; dit zou een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van hoge bloeddruk bij dergelijke mensen.
Zeer zelden kan overproductie van adrenaline/noradrenaline worden veroorzaakt door een bijniertumor die feochromocytoom wordt genoemd of een paraganglioom (als deze zich buiten de bijnier bevindt, maar langs de zenuwen van het sympathische zenuwstelsel die door de borstkas en de buik lopen). Dergelijke tumoren kunnen ook in families voorkomen. De symptomen kunnen met tussenpozen de typische symptomen van een teveel aan adrenaline omvatten, maar in sommige gevallen kunnen de symptomen vrij mild zijn, zodat ze nauwelijks merkbaar zijn.
Wat gebeurt er als ik te weinig adrenaline heb?
Lijden aan te weinig adrenaline is zeer ongebruikelijk, zelfs als u beide bijnieren door ziekte of operatie verloren hebt. Aangezien 90% van de noradrenaline van het lichaam afkomstig is van het zenuwstelsel, is het verlies van 10% via de bijnieren niet echt significant. ‘Adrenalinedeficiëntie’ komt daarom niet echt naar voren als een medische aandoening, behalve misschien in uiterst zeldzame en ongebruikelijke genetische catecholaminenzymentekortkomingen.
Laatst herzien: Jan 2018
Adrenocorticotroop hormoon