Wetenschappers die de merkwaardige chemie van de opioïde tramadol hebben bestudeerd, gebruiken een hele reeks bijvoeglijke naamwoorden om het te beschrijven: “onvoorspelbaar”, “rommelig”, “gek.”
Tramadol is anders dan de meeste andere opioïden, omdat het door de lever moet om tot zijn krachtigste vorm te worden gemetaboliseerd. Tegelijkertijd komt er een ander type drug vrij dat als antidepressivum werkt omdat het het serotonineniveau in de hersenen verhoogt, wat de stemming verbetert.
Maar hoeveel opioïde en hoeveel antidepressivum vrijkomt, is sterk afhankelijk van de genetica van gebruikers, zei Bertha Madras, hoogleraar psychobiologie aan de Harvard Medical School. De ene persoon kan een krachtige dosis opioïde krijgen, terwijl de volgende bijna geen krijgt.
Onderzoek heeft aangetoond dat sommige etnische groepen geneigd zijn om tramadol te verwerken als een veel krachtiger opioïde, waardoor het risico op verslaving toeneemt, zei Madras. In een wrede draai, zijn die groepen grotendeels geclusterd in de gebieden die geen toegang hebben tot andere opioïde medicijnen, dus zijn afhankelijk van tramadol voor pijnbestrijding: Afrika, het Midden-Oosten en delen van Azië. Studies suggereren dat bijna 30% van de Noord-Afrikanen tramadol metaboliseren tot de meest actieve opioïde potentie, zei ze, vergeleken met ongeveer 1% van de Noord-Europeanen.
Grunenthal, het Duitse farmaceutische bedrijf dat tramadol oorspronkelijk synthetiseerde, wijst ook op de vreemde chemie om zijn bewering te verdedigen dat het geneesmiddel minder vatbaar is voor misbruik. Als mensen de meeste opioïden beginnen te misbruiken, gaan ze over naar hogere dosissen, dan naar snuiven of spuiten als ze tolerantie opbouwen en niet langer dezelfde high voelen van dezelfde dosis. Maar tramadol, zo suggereert een recent onderzoek, zou dat traject op natuurlijke wijze kunnen afremmen, omdat naarmate de dosering toeneemt, de nare bijwerkingen meer uitgesproken worden. En omdat het de lever moet passeren om volledig effect te bereiken, gaan gebruikers niet over op snuiven of injecteren.
Tramadol in hoge doses – vooral in combinatie met andere drugs – kan de ademhalingsdepressie veroorzaken die leidt tot sterfgevallen door overdosering. Het Verenigd Koninkrijk besloot bijvoorbeeld in 2014 om het medicijn te reguleren, nadat onderzoekers hadden ontdekt dat naarmate het aantal tramadol-recepten toenam, ook het aantal keren dat het werd vermeld op overlijdensakten toenam. Maar het middel heeft niet zo routinematig overdoses veroorzaakt als meer traditionele opioïden. Gebruikers die te veel nemen hebben vaak eerst een bijwerking die anders is dan bij andere opioïden: een overbelasting van serotonine die aanvallen veroorzaakt.
“Tramadol is hoogstwaarschijnlijk niet zo problematisch als sommige van de big gun opioïden zoals oxycodon en fentanyl en heroïne,” zei Madras. “Maar het kan zeker zijn in bepaalde populaties en het kan zeker zijn als het wordt misbruikt door een bredere en bredere strook van de bevolking.”
Wanneer mensen die afhankelijk zijn geworden proberen te stoppen met het nemen van tramadol, hebben ze ontwenningsverschijnselen zoals die van traditionele opioïden, waaronder pijn, zweten, diarree en slapeloosheid, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie. Maar de serotonine crash voegt andere problemen toe: hallucinaties, paniek, paranoia en verwarring.