Door John Pickrell
Kometen en Asteroïden – Leer meer over de bedreiging voor de menselijke beschaving in ons speciale verslag.
1. Halley’s Komeet
2. Shoemaker Levy-9
3. Hyakutake
4. Hale Bopp
5. Komeet Borrelly
6. Komeet Encke
7. Tempel-Tuttel
8. Komeet Wild 2
9. Komeet Tempel 1
10. Churyumov-Gerasimenko
—
1. De komeet van Halley
De komeet van Halley is de beroemdste van alle kometen. De Britse astronoom Edmund Halley was de eerste die zich realiseerde dat kometen periodiek zijn, nadat hij de komeet in 1682 had waargenomen en deze had vergeleken met twee eerdere komeetverschijningen. Hij voorspelde correct dat de komeet in 1757 zou terugkeren. De komeet zou ook zijn afgebeeld op het Tapijt van Bayeux uit 1066.
De komeet van Halley, die 8 kilometer breed en 16 kilometer lang is, draait elke 75 tot 76 jaar in een langgerekte baan rond de zon. Hij passeerde de Aarde voor het laatst in februari 1986.
Terug naar boven
—
2. Shoemaker Levy-9
Comet Shoemaker Levy-9 onderscheidde zich door in 1992 onder de druk van Jupiters zwaartekracht in 21 stukken te breken en vervolgens in 1994 achter elkaar op de reuzenplaneet in te storten. Het spectaculaire schouwspel werd gadegeslagen door telescopen op aarde, in een baan om de aarde en aan boord van de ruimtesonde Galileo.
De inslag van één fragment – ongeveer 3 km in doorsnee – zou een explosie en vuurbal hebben veroorzaakt die overeenkomt met 6 miljoen megaton TNT. De pluim reikte 22.000 km (13.700 mijl) boven de wolkentoppen.
Terug naar boven
—
3. Hyakutake
Een ijsblauwe blob met een vage gasstaart zorgde voor het meest spectaculaire kometenschouwspel in 20 jaar toen komeet Hyakutake in maart 1996 op slechts 15 miljoen kilometer (9,3 miljoen mijl) van de aarde passeerde. Het was de dichtste komeet die in 9000 jaar bij de zon was gekomen. De komeet produceerde röntgenstraling die 100 keer intenser was dan voorspeld, wat astronomen voor een raadsel stelde.
Het ruimtevaartuig Ulysses ging in mei 1996 onbedoeld door de staart van Hyakutake, waaruit bleek dat deze minstens 570 miljoen km lang was – twee keer zo lang als die van enige andere bekende komeet.
Terug naar boven
—
4. Hale Bopp
Komeet Hale Bopp naderde de aarde het dichtst in 4000 jaar in januari 1997. De laatste keer dat de kosmische zwerver in de buurt van de aarde werd gezien was tijdens het Bronzen Tijdperk in 2000 voor Christus. Hale Bopp is veel groter en spectaculairder dan de komeet van Halley. Hij heeft een kern met een diameter tot 40 km en kan vanaf de aarde met het blote oog worden waargenomen. Hale-Bopp is zo helder dat hij al in 1995 vanaf de aarde zichtbaar was, toen hij nog buiten de baan van Jupiter was.
De komst van Hale Bopp leidde tot een bizarre en tragische menselijke gebeurtenis – 39 leden van de Heaven’s Gate sekte in San Diego, VS, markeerden de komst door zelfmoord te plegen.
Terug naar boven
—
5. Komeet Borrelly
Na de komeet van Halley was de komeet Borrelly pas de tweede die door een ruimtevaartuig van dichtbij werd waargenomen. NASA’s Deep Space 1 bracht een bezoek in 2001 en gaf onderzoekers een gedetailleerde glimp van de pikzwarte kern van de komeet. Uit de kiekjes bleek dat de rotsachtige kern de vorm heeft van een 8 kilometer lange bowlingpin en dat de hele komeet merkwaardig scheef staat.
In tegenstelling tot de komeet van Halley, die zich in de Oortwolk aan de buitenranden van het zonnestelsel vormde, wordt aangenomen dat Borrelly afkomstig is uit een ijzige wolk van rotsen voorbij Neptunus die de Kuipergordel wordt genoemd.
Terug naar boven
—
6. Komeet Encke
Komeet Encke was de tweede komeet die als periodiek werd ontdekt, door de Duitse astronoom Johann Franz Encke in 1819. De komeet is ook het moederlichaam van de jaarlijkse Tauriden-meteorenregen in oktober en november. Het is een relatief oude komeet die nu weinig gas afgeeft.
NASA’s CONTOUR komeetachtervolgingsruimteschip zou in november 2003 een rendez-vous hebben met Encke en waardevolle inzichten verschaffen in de vorming van het zonnestelsel. Maar het $159 miljoen kostende ruimtevaartuig zou in tweeën zijn gebroken nadat de motoren waren afgevuurd om het ruimtevaartuig in augustus 2002 uit zijn baan om de aarde te brengen.
Terug naar boven
—
7. Tempel-Tuttel
Tempel Tuttle is de stamvader van de jaarlijkse Leoniden-meteorenregen. Duizenden vallende sterren flitsen elk jaar in november over de nachtelijke hemel, als de aarde langs de stofdeeltjes en rotsachtige meteoroïden trekt die lukraak door de komeet worden uitgestoten.
Verschrikkelijk heldere meteorenregens werden in 2002 waargenomen toen de aarde door de puinsporen trok die in 1767 en 1866 waren achtergelaten. Maar astronomen hebben voorspeld dat dit wel eens de laatste grote Leonidenstormen kunnen zijn geweest voor wel 30 jaar. Dit komt doordat de komeet op zijn reis door het zonnestelsel ongelijkmatig smelt en materie afwerpt, en het kan zijn dat we voorlopig niet door een andere dichte puinwolk gaan.
Terug naar boven
—
8. Komeet Wild 2
Komeet Wild 2 werd in januari 2004 bezocht door NASA’s Stardust. De ruimtesonde vloog tot op een afstand van 236 kilometer van de kern en maakte enkele van de beste foto’s tot nu toe.
Het verzamelde ook het allereerste monster van stofdeeltjes dat ooit uit het komeetspoor is genomen. Stardust keerde in januari 2006 met zijn kostbare lading terug naar de aarde. Dit zal inzicht geven in de omstandigheden waaronder Wild 2 – en het zonnestelsel – gevormd zijn, 4,5 miljard jaar in de Kuipergordel.
Wild 2 is ruwweg 5 km in diameter en bezaaid met depressies, kraters en kliffen. Deze kunnen zijn gevormd door gasstralen die van onder het oppervlak naar buiten spatten.
Terug naar boven
—
9. Komeet Tempel 1
Op 4 juli 2005 vuurde NASA’s Deep Impact ruimtevaartuig een impactor ter grootte van een wasmachine in het pad van komeet Tempel 1. De inslagraket raakte het oppervlak met 37.000 km/u, waardoor een enorme stofpluim ontstond en een krater zo groot als een voetbalstadion werd geslagen.
NASA wilde een gat slaan in de korst van Tempel 1 om details te onthullen over het inwendige van kometen. Dat kan echter onmogelijk zijn, omdat de stofwolk groter was dan verwacht, en NASA de vertroebelde beelden die door de ruimtesonde zijn genomen niet kan corrigeren.
Tempel 1 is 6 km groot en raast voort met een snelheid van 10 km per seconde. Zijn baan is veranderd door de zwaartekracht van Jupiter sinds hij werd ontdekt in 1867, en hij draait nu elke 5 tot 6 jaar rond de zon.
Terug naar boven
—
10. Churyumov-Gerasimenko
De in 2004 gelanceerde ruimtesonde Rosetta van de Europese Ruimtevaartorganisatie moet in 2014 neerkomen op komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko – of Chury -. De komeet heeft een doorsnede van ongeveer vijf kilometer en draait momenteel ongeveer elke 6,6 jaar om de zon. Vroeger was zijn baan veel groter, maar door de wisselwerking met de zwaartekracht van Jupiter sinds 1840 is hij in een veel kleinere baan terechtgekomen.
Na een paar maanden in een baan rond Chury, zal Rosetta een kleine kubusvormige lander, Philae genaamd, loslaten op de ijzige kern van de komeet. De orbiter zal dan bijna twee jaar rond Chury cirkelen terwijl de komeet terugkeert naar de zon. Rosetta zal de samenstelling van de komeet bestuderen om ons te helpen de vorming van ons zonnestelsel beter te begrijpen.
Terug naar boven