Archeologisch bewijs toont aan dat nijlpaarden al lang voor het begin van de Vroege Dynastieke Periode (vóór 3000 v. Chr.) in de Nijl woonden. Het gewelddadige en agressieve gedrag van deze dieren intrigeerde de bewoners van de streek, waardoor de oude Egyptenaren hen zowel vervolgden als vereerden. Reeds zeer vroeg dacht men dat mannelijke nijlpaarden manifestaties van chaos waren; zij werden dan ook overwonnen in koninklijke jachtcampagnes, bedoeld om de goddelijke macht van de koning te demonstreren. Vrouwelijke nijlpaarden daarentegen werden vereerd als manifestaties van apotropische goden, omdat zij hun jongen angstvallig tegen schade beschermen. Beschermende amuletten met de beeltenis van vrouwelijke nijlpaarden zijn teruggevonden in de Predynastische periode (ca. 3000-2686 v. Chr.). De traditie van het maken en dragen van deze amuletten ging door in de geschiedenis van Egypte tot in het Ptolemeïsche Koninkrijk en de Romeinse periode (ca. 332 v. Chr. – 390 n. Chr.).

Dit Ptolemeïsche amulet van rode jaspis draagt de beeltenis van Taweret en vertegenwoordigt een lange traditie van vrouwelijke nijlpaardamuletten in het oude Egypte. Walters Art Museum, Baltimore.

Vanuit haar ideologische opvatting was Taweret nauw gegroepeerd met (en vaak niet te onderscheiden van) verscheidene andere beschermende nijlpaardgodinnen: Ipet, Reret, en Hedjet. Sommige geleerden interpreteren deze godinnen zelfs als aspecten van dezelfde godheid, gezien hun universeel gedeelde rol als beschermende huisgodinnen. De andere nijlpaardgodinnen hebben namen die zeer specifieke betekenissen hebben, zoals Taweret (wiens naam is gevormd als een pacificerende toespraak bedoeld om de woestheid van de godin te kalmeren): Ipet’s naam (“de Verpleegster”) toont haar verband aan met geboorte, opvoeding van kinderen en algemene zorg, en Reret’s naam (“de Zeug”) is afgeleid van de Egyptische classificatie van nijlpaarden als watervarkens. De oorsprong van de naam van Hedjet (“de Witte”) is echter niet zo duidelijk en kan met recht worden betwist. Bewijs voor de cultus van nijlpaardgodinnen bestaat vanaf de tijd van het Oude Rijk (ca. 2686 – 2181 v. Chr.) in het corpus van oude Egyptische funeraire teksten getiteld de Piramideteksten. Spreuk 269 in de Piramideteksten vermeldt Ipet en toont beknopt haar verzorgende rol aan; de spreuk kondigt aan dat de overleden koning op de “witte, verblindende, zoete melk” van de godin zal zuigen wanneer hij opstijgt naar de hemel. Als moederlijke godheden dienden deze godinnen om het Egyptische volk te voeden en te beschermen, zowel het koninklijke (zoals blijkt uit de Piramideteksten) als het niet-koninklijke.

Nijlpaardbeeldjes van faience zoals dit beeldje werden in graven en tempels geplaatst om de overledenen te helpen succesvol herboren te worden in het hiernamaals. Brooklyn, Brooklyn Museum.

Pas in het Middenrijk van Egypte (ca. 2055-1650 v. Chr.) werd Taweret een prominentere rol toebedeeld als figuur van religieuze devotie. Haar beeltenis siert magische voorwerpen, waarvan het meest opvallende een veel voorkomend type “staf” of “mes” is, gesneden uit ivoor van nijlpaarden, dat waarschijnlijk werd gebruikt bij rituelen in verband met de geboorte en de bescherming van zuigelingen. Gelijkaardige afbeeldingen komen ook voor op drinkbekers voor kinderen, wat eens te meer aantoont dat Taweret een integrale rol speelde als beschermgodin van de opvoeding van kinderen. Integendeel, zij nam in deze periode ook de rol van een begrafenisgodheid op zich, zoals blijkt uit de gewoonte om nijlpaarden versierd met moerasflora in graven en tempels te plaatsen. Sommige geleerden menen dat dit gebruik aantoont dat nijlpaardgodinnen het proces van wedergeboorte na de dood vergemakkelijkten, net zoals zij hielpen bij aardse geboorten. Deze beelden hielpen de overledene dus bij zijn overgang naar het hiernamaals.

Met de opkomst van de volksvroomheid in het Nieuwe Rijk (ca. 1550-1069 v. Chr.) wonnen huisgodheden als Taweret nog meer aan belang. De beeltenis van Taweret is gevonden op een reeks van huishoudelijke voorwerpen, waaruit haar centrale rol in het huis blijkt. Dergelijke voorwerpen werden zelfs gevonden in Amarna uit de regeerperiode van Achnaton (ca. 1352-1336 v. Chr.), een farao uit de 18e dynastie die de oude Egyptische religie reorganiseerde in een henotheïstische religie die zich concentreerde op de verering van de zonneschijf, de Aton genaamd. De verering van vele traditionele goden was in deze periode verboden, zodat het voortbestaan van Taweret in het artistieke corpus dat in de hoofdstad van de Aten is gevonden, haar overweldigende betekenis in het dagelijks leven aantoont. In deze periode werd haar rol als begrafenisgodheid versterkt, omdat haar krachten niet alleen als levengevend werden beschouwd, maar ook als regenererend. Verschillende mythen tonen haar rol aan in het vergemakkelijken van het hiernamaals van de overledenen als de verzorgende en zuiverende “Meesteres van het Zuivere Water”. Taweret en haar andere nijlpaardgodinnen van de vruchtbaarheid moeten echter niet verward worden met Ammit, een andere samengestelde nijlpaardgodin die bekendheid verwierf in het Nieuwe Rijk. Ammit was verantwoordelijk voor het verslinden van de onrechtvaardigen alvorens naar het hiernamaals te gaan. In tegenstelling tot Ammit waren de andere nijlpaardgodinnen verantwoordelijk voor voeding en hulp, niet voor vernietiging.

Afbeeldingen van beschermende goden zoals Taweret en Bes werden op de buitenmuren van Ptolemeïsche tempels geplaatst om kwade krachten op afstand te houden. Edfu, Egypte.

In de Ptolemeïsche en Romeinse perioden (ca. 332 v. Chr. – 390 n. Chr.) bleef Taweret een centrale rol spelen in het dagelijkse Egyptische leven. In de tweede helft van de Late Periode (ca. 664-332 v. Chr.) of in de vroege Ptolemeïsche periode werd in Karnak een tempel gebouwd, gewijd aan Ipet. Deze raadselachtige tempel zou getuige zijn van de dagelijkse geboorte van de zonnegod uit de nijlpaardgodinnen die er woonden. De zonnegod (Amun-Re) werd geacht meerdere goddelijke moeders te hebben, en in deze latere periode van de Egyptische geschiedenis werden Taweret en de andere nijlpaardgodinnen opgenomen in dit geheel van zonnemoeders. Tawerets afbeelding verscheen ook aan de buitenkant van tempels die aan andere godheden waren gewijd, vanwege haar apotropische vermogen om kwaadwillige krachten af te weren. Buiten de tempels bleef de gezinscultus van de godinnen sterk, en amuletten met hun beeltenis bereikten in deze jaren een hoogtepunt in populariteit.

Buiten EgypteEdit

Taweret ontwikkelde ook buiten Egypte een belangrijke cultus. In het Middenrijk (ca. 2055-1650 v. Chr.) leidden economisch en minimaal politiek contact met de Aziatische culturen van de Levant tot de uitwisseling van ideologieën. Taweret werd opgenomen in de Levantijnse godsdiensten en vervulde dezelfde moederrol in deze buitenlandse pantheons.

Het Oude KretaEdit

Door de communicatie tussen de Levantijnse kuststeden en de mediterrane plaatsen, werd Taweret ook een integraal onderdeel van de Minoïsche godsdienst op Kreta, waar zij bekend staat als de Minoïsche Genius.

Net als in Egypte, was haar beeltenis het meest prominent aanwezig op beschermende amuletten. Deze afbeelding werd echter enigszins gewijzigd ten opzichte van de Egyptische, omdat zij werd opgenomen in het corpus van de Minoïsche iconografie in een artistieke stijl die congruent was met andere Minoïsche afbeeldingen. Van Kreta verspreidde deze afbeelding zich naar het vasteland van Griekenland, waar de godin werd afgebeeld in de paleiskunst in Mycene.

In NubiëEdit

Dit kleibeeldje van Taweret werd gevonden in een funderingsafzetting onder de ommuring van de piramide van de Nubische koning Anlamani (ca. 623-595 v. Chr.). Museum of Fine Arts, Boston.

De godin werd ook geadopteerd door de Nubiërs, het rijk dat direct ten zuiden van Egypte lag in wat nu Soedan is. Net als haar Minoïsche tegenhanger werd de Nubische Taweret een deel van het Nubische pantheon in het late Middenrijk van Egypte. Ze was duidelijk aanwezig in koninklijke rituelen in Kerma, de hoofdstad van het rijk.

FeniciëEdit

Er is een verband met de Fenicische zwangerschapsgodin Dea Gravida.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.