De klinkercategorieën
Engels heeft een ongewoon rijk en complex klinkersysteem, en een grote variatie in klinkeruitspraak tussen dialecten. De standaard Engelse spelling identificeert de uitspraken niet duidelijk of betrouwbaar, zoals gedichten als deze aangeven. Daarom is de eenvoudigste manier om te beginnen een lijst van klinkercategorieën of equivalentieklassen, elk voorgesteld door een set woorden waarvan de klinkers allemaal hetzelfde worden uitgesproken. Voor elke klinkercategorie kiezen we een enkel woord als een handige manier om de klasse te benoemen. Dit vertelt ons niet hoe de woorden in elke klinkerklasse worden uitgesproken — en natuurlijk verschilt de uitspraak van dialect tot dialect. Verschillende dialecten verschillen ook in het aantal verschillen dat ze maken. Daarom vertelt elke fonologische equivalentieklasse ons alleen dat de klinkers in die klasse zich op dezelfde manier gedragen.
In de verschillende Engelse dialecten hebben we iets van 24 “lexicale verzamelingen” nodig om de klus te klaren. Deze specifieke classificatie komt uit J. C. Wells’ Accents of English:
| Nummer | Naam | Andere voorbeelden | Nummer | Naam | Andere voorbeelden |
| KIT | ship, rib, dim | 13 | THOUGHT | Waugh, havik, breed | |
| 2 | DRESS | stap, eb, zoom | 14 | GOAT | zeep, kleed, huis |
| TRAP | bad, cab, ham | 15 | GOOSE | loop, mood, boem | |
| 4 | LOT | stop, odd, Tom | 16 | PRICE | rijp, stam, tijd |
| 5 | STRUT | cup, wrijven, hum | 17 | CHOICE | boy, void, coin |
| 6 | FOOT | bush, look, goed | 18 | buidel, luid, zelfstandig naamwoord | |
| 7 | Bad | staf, klem, dans | 19 | NAAR | bier, raar, heftig |
| 8 | kleed | hoest, lang, weg | 20 | zorg, lucht, dragen | |
| 9 | Zorg | voorstad, draai, werk | 21 | Verre, scherp, boerderij | |
| 10 | FLEECE | oogsten, zaaien, grijpen | 22 | NOORD | voor, York, storm |
| 11 | FACE | late, babe, name | 23 | FORCE | ore, floor, grof |
| 12 | PALM | bra, Brahms, blah | 24 | CURE | boor, tour, gourd |
Omwille van splitsingen en samenvoegingen is het waarschijnlijk dat een bepaalde keuze van reeksen een aantal onderscheidingen maakt die voor een bepaald dialect onnodig zijn, en ook een aantal andere nuttige onderscheidingen niet maakt.
Zo maken bijvoorbeeld maar weinig Amerikaanse dialecten onderscheid tussen de reeksen TRAP en BATH — hoewel veel Britse dialecten dat wel doen. Voor de meeste sprekers aan beide zijden van de Atlantische Oceaan zijn de reeksen NOORD en KRACHT samengesmolten, hoewel enkele dialecten ze nog steeds, althans gedeeltelijk, onderscheiden. U kunt zien of ze voor u zijn samengevoegd door te vragen of “for” en “four” hetzelfde worden uitgesproken, of “horse” en “hoarse”. Er zijn mensen voor wie ze verschillend zijn!
In het gebied rond Philadelphia is de TRAP-set (waarvan de klinker soms “korte a” wordt genoemd) in tweeën gesplitst. Volgens Labov 1989:
De korte a is gespannen in gesloten lettergrepen vóór nasalen (man, fan, stand, Dan, enz.) met uitzondering van onregelmatige werkwoorden (rende, zwom, begon) en gespannen vóór stemloze fricatieven (pas, snel, pad, lach, enz.) maar laks in alle open lettergrepen (hamer, passage) tenzij de tweede lettergreep een verbuigingsachtervoegsel is waarbij de klinker gespannen is (passeren, lachen), en gespannen voor /d/ in drie woorden mad, bad, glad maar laks in alle andere woorden voor /d/ en laks voor geleerde woorden als alas en wrath.
Om de uitspraak van Philadelphia goed te behandelen, zouden we Wells’ TRAP set in tweeën moeten splitsen. We kunnen de ene de MAD-reeks noemen (man, pass, mad, etc.) — de gevallen die Labov beschrijft als “gespannen” — en de andere de TRAP-reeks — de resterende gevallen die Labov beschrijft als “laks”. Tot nu toe heb je geen basis om te weten waar deze termen naar verwijzen, maar je kunt wel concluderen dat voor Philadelphia sprekers de klinkers van woorden in de MAD set op elkaar lijken, en verschillen van de klinkers van woorden in de TRAP set.
.
Het idee om een Engels klinkertype te benoemen door te verwijzen naar een set voorbeeldwoorden is een nuttig idee. Zoals we hebben aangegeven, zegt dit echter niets over hoe een klinkercategorie werkelijk wordt uitgesproken. Een manier om de werkelijke uitspraak aan te geven is door een aantal geluidsvoorbeelden te geven. Dit is nuttig, maar vaak willen we iets meer systematisch zeggen over de aard van de klinkeruitspraken, hun relaties, hoe ze veranderen, enz. Hiervoor is het gebruik van de IPA-klinkerkaart nuttig. De volledige grafiek staat hieronder.
Het geeft een soort driedimensionale ruimte weer:
- de mate van opening van het spraakkanaal loopt van boven naar beneden;
- fronter vs. backer positie van de tong loopt van links naar rechts;
- spreide vs. afgeronde lippen wordt aangegeven door paren van symbolen op een bepaalde plaats in de grafiek.
U kunt meer te weten komen over de akoestische waarde van punten in deze klinkerruimte in de IPA-klinkerkaart met audio van Wikipedia, of in de klinkersectie van deze Interactieve IPA-klinkerkaart.
Merk ook op dat de verschillende vreemde IPA-glyphs allemaal officiële namen hebben. Het is mogelijk dat het u zal helpen de symbolen te onthouden, en het is zeker dat het u zal helpen erover te praten en te schrijven, als u (bijvoorbeeld) leert dat “as” is en “gedraaide v” is en “open o” is.
In termen van IPA-klinkersymbolen kunnen we de nominale uitspraak van de klinkers in Wells’ lexicale verzamelingen als volgt geven, voor de variëteiten van Britse en Amerikaanse spraak die we zouden kunnen horen van een nieuwslezer in een nationale uitzending:
| Brits | Amerikaans | Keyword | Brits | Amerikaans | Keyword | |||||||||||
| 1 |
ɪ
|
KIT | 13 |
ɔː
|
ɔ
|
THOUGHT | ||||||||||
| 2 |
ɛ
|
ɛ
|
DRESS | 14 |
ɘo
|
oʊ
|
GOAT | |||||||||
| 3 |
æ
|
æ
|
TRAP | 15 |
uː
|
u
|
GOOSE | |||||||||
| 4 |
ɒ
|
ɐ
|
LOT | 16 |
ɐɪ
|
ɐɪ
|
PRICE | |||||||||
| 5 |
ʌ
|
ʌ
|
STRUT | 17 |
ɔɪ
|
ɔɪ
|
CHOICE | 6 |
ʊ
|
ʊ
|
FOOT | 18 |
ɐʊ
|
ɐʊ
|
MOUTH | |
| 7 |
ɑː
|
æ
|
BATH | 19 |
ɪə
|
ɪɹ
|
NEAR | |||||||||
| 8 |
ɒ
|
ɔ
|
CLOTH | 20 |
ɛə
|
ɛɹ
|
SQUARE | |||||||||
| 9 |
ɜː
|
ɜɹ of ɜ˞
|
NURSE | 21 |
ɑː
|
ɐɹ
|
START | |||||||||
| 10 |
iː
|
i
|
FLEECE | 22 |
ɔː
|
ɔɹ
|
NOORD | 11 | 11 |
eɪ
|
eɪ
|
Gezicht | 23 |
ɔː
|
ɔɹ
|
FORCE |
| 12 |
ɑː
|
ɐ
|
PALM | 24 |
ʊə
|
ʊɹ
|
CURE |
Merk op dat de dubbele punt-als teken een extra lengte van het voorafgaande geluid aangeeft, terwijl een opeenvolging van twee tekens een klank aangeeft die op de ene manier begint en op de andere eindigt.
Deze presentatie laat een groot deel van de variatie in uitspraak buiten beschouwing. Een deel van deze variatie verandert alleen de geluidskwaliteit van bepaalde woorden zonder dat de definities van lexicale klassen veranderen. Bijvoorbeeld, sommige Amerikanen hebben een relatief voorste klinker in de LOT klasse (bijvoorbeeld, mensen uit de omgeving van Chicago), terwijl anderen een veel achterste klinker hebben.De categorie omvat dezelfde set woorden, maar wordt gewoon anders uitgesproken. In andere gevallen gaan bepaalde woorden of klassen of woorden van de ene klasse naar de andere. Bijvoorbeeld, sommige Amerikanen spreken de klinker in “king”, “sing”, “bring” uit als de klinker in KIT of de klinker in FLEECE. Tenslotte zijn er veel splitsingen en samenvoegingen. Bijna alle Amerikanen voegen de klassen CLOTH en THOUGHT samen, en voegen ook de klassen LOT en PALM samen; een groot deel van de Amerikanen voegt ook alle vier deze klassen samen tot één. Sommige samenvoegingen zijn afhankelijk van de context — extra samenvoegingen van klinkerklassen voor /r/ en /l/ komen vooral voor. Sommige mensen spreken “Mary”, “marry” en “merry” anders uit (met de klinkers van respectievelijk de klassen FACE, TRAP en DRESS) terwijl anderen ze samenvoegen — zonder natuurlijk voorbeelden als “mate”, “mat”, “met” samen te voegen waarbij geen sprake is van een volgende /r/.
Er zijn enkele vervelende aspecten van de IPA-tekenset zoals die van toepassing is op het Engels, die we voor de rest van deze discussie zullen aanpassen. In principe zullen we de gewone a gebruiken in plaats van de omgekeerde a, en de gewone r in plaats van de omgekeerde r. U zou hetzelfde moeten doen in uw huiswerk.
- De IPA wijst het normale gedrukte a teken toe aan een lage voorste klinker die bijna nooit voorkomt, en wijst het omgekeerde a (of “turned a “) teken
toe aan de zeer gebruikelijke open centrale klinker, zoals de klinker in Amerikaans Engels “pot”. Het zal een stuk gemakkelijker zijn om IPA-beschrijvingen van het Engels te lezen en te schrijven als we de gewone kleine a gewoon als de Amerikaanse “pot”-klinker beschouwen. - Het IPA wijst het omgekeerde r-teken (“turned r”)
toe aan de bijzondere soort “gebogen-tong r” die door de meeste sprekers van het Amerikaans Engels wordt gebruikt, terwijl de gewone r wordt gereserveerd voor de “trilled r” zoals die in het Spaans (en vele andere talen) wordt aangetroffen. Aangezien de trilled r niet voorkomt in het Amerikaans Engels, is het weer gemakkelijker te lezen en te schrijven als we het standaard r-symbool gebruiken.
Gezien deze veranderingen, worden de relevante lexicale reeksen voor “standaard” Amerikaanse klinkers ongeveer als volgt:
|
IPA
|
Naam
|
>
|
IPA
|
Naam
|
|
| 1 |
ɪ
|
KIT | 14 | oʊ | GOAT |
| 2 |
ɛ
|
DRESS | 15 | u | GOOSE |
| & 7 |
æ
|
TRAP & BAD | aɪ | PRICE | |
| 4 & 12 |
a
|
LOT & PALM | 17 | ɔɪ | CHOICE |
| 5 |
ʌ
|
STRUT | 18 | aʊ | MOUTH |
| 6 |
ʊ
|
FOOT | 19 | ɪr | NAAR |
| 8 & 13 |
ɔ
|
KLEED& THOUGHT | 20 | ɛr | SQUARE |
| 9 |
ɜr of ɜ˞
|
NURSE | 21 | ar | START |
| 10 |
i
|
FLEECE | 22 & 23 | ɔr | NOORDEEL |
| 11 |
eɪ
|
FACE | 24 | ʊɹ | CURE |
Een speciale noot over schwa
Het klinkersymbool genaamd “schwa”, geschreven met een omgekeerde letter e — zoals dit: — wordt in de transcriptie van het Engels meestal gebruikt om een onbeklemtoonde en gereduceerde klinker weer te geven, zoals in de laatste lettergreep van data, de eerste lettergreep van connect, of de middelste lettergreep van calico. De werkelijke kwaliteit van deze klinker is variabel, afhankelijk van de context, de spreeksnelheid en de spreker — hij kan variëren van tot . In plaats van te proberen de precieze kwaliteit van dergelijke klinkers vast te leggen, die gewoonlijk kort en perceptueel niet erg duidelijk zijn, gebruiken we schwa voor al deze klinkers.
We zullen ook vermijden schwa te gebruiken voor beklemtoonde, volle klinkers.
De medeklinkercategorieën
De volledige reeks basis (“pulmonische”) IPA-medeklinkercategorieën staat in onderstaande tabel:
U kunt ze horen in de Wikipedia IPA pulmonische medeklinkertabel met audio, of in dezelfde Interactieve IPA-grafiek die u voor de klinkers hebt bekeken.
De subset van 22 IPA-symbolen die relevant is voor de uitspraak in de Engelse woordenboekstijl, wordt hieronder gegeven:
Van deze symbolen hebben sommige in principe hun normale waarde in de Engelse spelling: p, b, t, d, k, g, m, n, f, v, s, z, l.
De “rechtstaartige n” ŋ is de velaire nasale klank aan het eind van “hang” of “ring”.
De alveolaire tik “vishaak” ɾ is de klank die gespeld “t” of “d” wordt (voor de meeste Amerikaanse sprekers) in “Peter” of “ladder” of “at all”.
De interdentale fricatieven “theta” θ en “eth” ð zijn de klanken aan het begin van respectievelijk “dun” en “dit”.
De post-alveolaire fricatieven “esh” ʃ en “yogh” ʒ zijn de klanken in het midden van respectievelijk “ashen” en “azure”.
De palatale approximant j is in wezen de medeklinker die in het Engels met “y” wordt gespeld, zoals in “yield” of “yes”.
Naast de medeklinkers in deze tabel heeft u nog een paar andere dingen nodig:
- De medeklinker w, zoals in “will” of “wallaby” — door een eigenaardigheid van de IPA-classificatie komt deze niet voor in de hoofdconsonantentabel.
- Om “affricaten” te maken, zoals de beginklanken in “chunk” of “jest”, moet u een stop en een fricatief combineren. Voor het Engels, zijn er twee gevallen:
- de stemloze palatale affricaat (zoals het begin van “chip”) die in het IPA wordt geschreven als tʃ
- de stemhebbende palatale affricaat (zoals het begin van “jut”) die in het IPA wordt geschreven als dʒ
- Stress wordt gemarkeerd vóór de betreffende lettergreep; primaire stress wordt gemarkeerd door een verhoogde verticale streep, terwijl secundaire stress wordt gemarkeerd door een verlaagde verticale streep. Zo wordt “Californië” geschreven als ˌkæləˈfɔɹnjə
Hoe IPA in digitale documenten te krijgen
Een gratis IPA Unicode font kan hier worden gedownload, maar tegenwoordig bevatten veel standaard Unicode fonts die in Microsoft Word (of andere tekstverwerkingsprogramma’s) worden gebruikt IPA tekens. Dit geldt bijvoorbeeld voor “Arial Unicode MS” en “Microsoft Sans Serif”). In MS Word kunt u IPA-tekens in een document invoegen via het menu-item Invoegen>>Symbool.
Een goed webgebaseerd alternatief voor het maken van IPA-strings is Weston Ruter’s IPA Keyboard Je selecteert IPA-tekens uit de tabel, en UTF-8-versies (die je in digitale documenten kunt knippen en plakken) verschijnen in een onderste paneel. Een andere browser-toegankelijke web-app voor het invoegen van IPA-tekens is i2speak.