Túpac Amaru II. Publiek domein.
236 jaar geleden, afgelopen mei, werden José Gabriel Condorcanqui – bekend als Túpac Amaru -, zijn vrouw, commandant Micaela Bastidas, Bartolina Sisa en andere helden op wrede wijze vermoord door de “beschaafde” Spanjaarden, die de Amerikaanse koloniën graag onder de heerschappij van de Spaanse Kroon wilden houden om hun rijkdommen te plunderen.
De strijd van Túpac Amaru en de dappere Tupamarista vrouwen was een continentale politieke strijd die de structuren van het kolonialisme in Amerika aan het wankelen bracht. Hij pleitte voor radicale veranderingen in de economische, sociale en politieke structuren, hij streefde naar bevrijding van het Spaanse juk en gaf zijn leven voor zijn idealen.
De strijd van Túpac Amaru en de dappere Tupamarista-vrouwen was een continentale politieke strijd die de structuren van het kolonialisme in Amerika aan het wankelen bracht.
Zijn opoffering droeg bij aan de verandering van het kader van de koloniale overheersing en uiteindelijk aan de onafhankelijkheid van Latijns-Amerika. Maar dat niet alleen: zijn ideeën leven met toenemende levendigheid voort.
Túpac Amaru was de voorloper van de Latijns-Amerikaanse onafhankelijkheid: 30 jaar na zijn opstand brak de Amerikaanse revolutie uit. De Amerikaanse Revolutie kwam in 1774, de Franse Revolutie in 1789. Tussen deze twee vindt de officiële of katholiek-nationalistische geschiedschrijving niets te zeggen tot de oorlogen van 1810 en 1824. Niettemin hebben Boleslao Lewin, Rodolfo Kusch, José Carlos Mariátegui, Alcira Argumedo, Felipe Pigna en Enrique Dussel een andere kijk geboden op de werkelijke dimensie van de opstand van Túpac Amaru.
Túpac Amaru revisited
De zogenaamde eerste Amerikaanse onafhankelijkheid vond plaats van november 1779 tot mei 1780. De aanvankelijke 7 maanden van bevrijding werden later verlengd tot 1784 door de inheemse leiders van Peru, Opper-Peru, Bolivia en Noord-Argentinië, waar de sociale inhoud van de opstand met enthousiasme werd ontvangen door de verschillende gemeenschappen.
Túpac Amaru was de voorganger van de Latijns-Amerikaanse onafhankelijkheid: 30 jaar na zijn opstand brak de Amerikaanse revolutie uit.
Hieruit bestond het sociale, libertaire programma dat Túpac Amaru voorstelde:
1.De afschaffing van de slavernij
3.De vrijlating van slaven, inheemsen en mestiezen van sweatshops, verplichte overheidsdienst en meestersplichten.
4.De teruggave van alle voorouderlijke gronden aan hun rechtmatige eigenaars.
5.De herverdeling van goederen en eigendommen onder de armsten.
6.De teruggave van de macht van de vrouw en het respect voor de vrouw.
7.De integratie van alle regio’s voor de bevrijding van de indringers.
8.De vrijheid en onafhankelijkheid van de volkeren van Amerika om een Indiaanse-Mestizo-Creoolse natie te vormen op basis van erkenning en harmonie.
Túpac Amaru’s politieke project, met totale ongehoorzaamheid als kern, was integraal, unitair en inclusief en het ondervond een positieve respons in vele sectoren. Zijn belangrijkste voorstel was de oprichting van een Indiaanse-Mestiezen-Creoolse natie waarin wij allen in harmonie zouden kunnen leven en delen, in tegenstelling tot de Spaanse-Mestiezen-Creoolse-Britse natie, die naar Europees model was opgezet en gebaseerd was op de permanente uitroeiing van de inheemse volkeren.
Túpac Amaru’s politieke project, met totale ongehoorzaamheid als kern, was integraal, unitair en inclusief en het vond in vele sectoren een positieve weerklank.
Het volgende is een van de publieke proclamaties die Túpac Amaru keer op keer uitsprak om vrijheid en onafhankelijkheid te eisen voor de volkeren van Abya Yala – dat wil zeggen, Amerika:
“Ik, Don José I bij de gratie Gods, Inca, Koning van Peru, Santa Fe (Bogotá), Quito, Chili, Buenos Aires, en de continenten van de Zuidzee, Hertog van de Overmacht, Heer van de Caesars en de Amazones met heerschappij over de grote Paititi, Commissaris verdeler van de goddelijke barmhartigheid, enz. In zoverre het herhaaldelijk is overeengekomen op de vergaderingen van mijn Raad, sommige in het geheim, andere in het openbaar, hebben de Koningen van Castilië zich bijna drie eeuwen lang mijn kroon en de macht over mijn volk toegeëigend, en de vazallen opgezadeld met ondraaglijke belastingen, tributies, douanerechten, alcábalas, verboden, cadastres, diezmos, quintos, speren, onderkoningen, rechtszittingen, burgemeesters en andere ministers, allen gelijk in tirannie, het wegverkopen en veilen van gerechtigheid aan hen die het geloof onderschrijven volgens hetwelk de dingen behoren toe aan wie het meest betaalt en dat gedeeld wordt door zowel wereldlijke als kerkelijke bedienden, zonder enige vrees voor God, het breken als beesten van de inboorlingen van het koninkrijk, het nemen van het leven van allen die niet weten hoe te stelen, dit alles verdient de strengste afkeuring. Dat, tezamen met de kreten die de hemel hebben bereikt, is de reden waarom wij, in de naam van de Almachtige God, bevelen en bevelen dat geen van de genoemde personen op enigerlei wijze de Europese indringers mag betalen of gehoorzamen… Ik beveel dat de eed die aan mijn Koninklijke Kroon is afgelegd in alle steden en plaatsen in mijn heerschappijen zal worden herhaald en gepubliceerd.”
Na zijn overwinning in Sangarará slaagde Túpac Amaru er niet in Cuzco in te nemen, dat onbewaakt was, en dit gaf voordeel aan de Spaanse troepen, die toen in staat waren hem te omsingelen en hem samen met andere dappere strijders te vangen en te doden.
Op vrijdag 18 mei 1781 werden de volgende negen personen, geboeid en met handboeien om, uit de gevangenis “La Compañía” gehaald: José Verdejo, Andrés Castelo, Antonio Oblitas, Antonio Bastidas, Francisco Túpac Amaru, Tomasa Condemayta, Hipólito Túpac Amaru, Micaela Bastidas en José Gabriel Túpac Amaru. Om 12 uur die dag, na getuige te zijn geweest van de dood van zijn collega’s, werd Túpac Amaru geëxecuteerd. Zijn ledematen werden als publieke waarschuwing naar verschillende plaatsen gestuurd, terwijl de rest van zijn lichaam en dat van Micaela naar Picchu werden gestuurd, waar zij werden verbrand en hun as in een beek werd gegooid.
Túpac Amaru’s politieke project, waarin de afschaffing van slavernij, accijnzen, dwangarbeid van de inheemse bevolking en de koloniale overheersing van de Amerikaanse volkeren werd afgekondigd, was veel vooruitstrevender dan de beginselen van de Amerikaanse en de Franse revoluties. Voor de allereerste keer, aan het eind van de achttiende eeuw, verkondigde het gelijkheid en werkelijke en effectieve vrijheid voor alle volkeren van Amerika door de afschaffing van alle vormen van slavernij en dienstbaarheid – iets wat noch George Washington, noch Napoleon, noch iemand anders durfde aan te kaarten. Túpac Amaru verdient, als de belangrijkste stuwende kracht achter mensenrechten, gelijkheid, vrijheid en Amerikaanse onafhankelijkheid, een ereplaats samen met onze grootste helden.
Alleen de racistische visie van de Latijns-Amerikaanse geschiedschrijving en sociologie – gebaseerd op het structurele racisme van onze samenlevingen, de mestiezen-creolen raciale suprematie opgelegd door de Europese invasie en uitgedrukt in genocidale slogans als “beschaving of barbarij” en “orde en vooruitgang” – kan proberen Túpac Amaru’s opstand als Amerikaanse emancipatie te verhullen.
Túpac Amaru, als de belangrijkste stuwende kracht achter mensenrechten, gelijkheid, vrijheid en Amerikaanse onafhankelijkheid, verdient een ereplaats samen met onze grootste helden.
“Ik kom terug en er zullen miljoenen van ons zijn.”
Ondanks de overweldigende pijn bij het zien van de dood van zijn geliefden, de martelingen die hij onderging en het verschrikkelijke martelaarschap dat hem wachtte, trotseerde Túpac Amaru, met grote moed en waardigheid, wederom de misdadige Spaanse indringers en voordat de beul zijn tong afsneed, zei hij zowel in het Kichwa als in het Castiliaans: “Tikrashami hunu makanakuypi kasha” – “Ik kom terug en we zullen met miljoenen zijn”.
Túpac Amaru’s dood was niet het einde van de libertaire geest waar hij voor stond. Zijn voorbeeld werd gevolgd door andere inboorlingen, zijn strijd oversteeg de grenzen van het onderkoninkrijk en liet zijn sporen na in heel Amerika. En vandaag, meer dan ooit, worden zijn strijd en zijn libertaire gedachte voortgezet in elk van de leiders van de verschillende verzetsorganisaties, de leraren, de leiders en de jeugd die in deze eeuw opstaan tegen deze regeringen met nep progressieve revolutionaire gezichten die de trouwe dienaren blijven van het extractieve en genocidale beleid van de grote transnationale corporaties.
Dit moment, meer dan ooit, wordt zijn strijd en zijn libertaire gedachte voortgezet in ieder van de leiders van de verschillende verzetsorganisaties, de leraren, de leiders en de jeugd.
Ondanks de angstaanjagende onderdrukking, is de libertaire kreet van Túpac Amaru al die tijd levend gehouden door vele leiders die in permanent verzet blijven gaan. Voor ons is hij een voorbeeld van consequentie en waardigheid. Dit is een politiek project dat wordt voortgezet door alle gemeenschappen en nationaliteiten van de inheemse volkeren, verzameld in regionale organisaties zoals ECUARRUNARI, CONFENIAE, CONAICE en vertegenwoordigd in de nationale organisatie CONAIE, de CAOI van de Andes, en andere leraren-, jongeren- en vrouwenorganisaties en vakbonden.
Hier zijn wij, de afstammelingen van Túpac Amaru, die gedurende meer dan vijfhonderd jaar nooit hebben opgehouden te vechten voor ons land en onze ideeën op zoek naar vrijheid, gerechtigheid en democratie, geconfronteerd met de valse en kreupele “mensenrechten” die vandaag de dag met voeten worden getreden door hen die heersen ten dienste van de accumulatie van macht, rijkdom en markten, hier zijn wij met onze sterke loyaliteit en diepe morele en ideologische betrokkenheid. Hier verzetten we ons en vechten we, verdedigen we de natuurlijke hulpbronnen, ons land en onze gebieden, voor voedselsoevereiniteit, een zaadwet, onderwijs en de restitutie van onze rechten.
Imamantak Tupak Amaru Makanakurka
1.Ñukanchik allpata kichushkamanta tikrachinkapak
2.Llaki wakcha kawsaypi runakunata rikushpa
3.Wiwa shina mitakunapi, obrajeskunapi, sinchi llankachishkamanta
4.Wayra apamushkakuna waktashpa ayllukunata charik yachashka wañuchinkakaman
5.Yaya Incakunapak sumak Inti Wasita wakllichinkapak kichuskamanta
6.Wayra apamushkakuna Inca shutita mana kusha nishkamanta
7.Abya Yalapi kawsak runakunata mana riksirina munashkamanta
8.Pay killkashkakunawan wayra apamushkakunata llaki llaki runa kawsayta allichiy nishka mana uyashkamanta
9.Sumak Warmikunata wakllichishkamanta.
10.Runakunapak
José Antonio de Areche, Mata Linares mishu, kay chunka pusak aymuray (1781) watapi, chawpi punchapi, Cusco Wakay panpapi wañuchirka…
Shinapish, Tukuy pachapi kaypimi kanchik…Kawsakunchirakmi… Kawsashunrakmi.
Voor onze zelfbeschikking.
Dit artikel is eerder gepubliceerd door lalineadefuego.