Artrose wordt in de eerste plaats gekenmerkt door gewrichtspijn en stijfheid, hoewel in werkelijkheid niet alle mensen met artrose pijn en invaliditeit ervaren. De stijfheid en de pijn zijn meestal ’s morgens erger (vooral gedurende ongeveer 30 minuten na het ontwaken) en ’s middags weer erger, vaak “pijn bij de eerste beweging” genoemd, met verbetering in de loop van de dag als de persoon zijn dagelijkse bezigheden doet. Pijn die de slaap onderbreekt is vaak een indicator.
Andere symptomen kunnen zijn:
- Zwelling of warmte in een of meer gewrichten, vooral bij weersveranderingen (die verband kunnen houden met veranderingen in luchtdruk en koelere lucht)
- Lokale gevoeligheid wanneer op het aangetaste gewricht of het gebied van de wervelkolom wordt gedrukt
- Aanhoudende of intermitterende pijn in een gewricht, vaak omschreven als vaste, voortdurende pijn. De pijn kan verergeren bij beweging
- Verlies van flexibiliteit van een gewricht, zoals het onvermogen om voorover te buigen en iets van de vloer op te tillen
- Compressiesensatie of geluid van bot dat een ander bot schraapt wanneer het gewricht wordt bewogen (crepitus genoemd), vooral merkbaar in de nek
- Een abnormale kromming van de wervelkolom die het gevolg kan zijn van een spasme van een onevenwichtige spier
- Een knellend gevoel, tintelingen, of gevoelloosheid in een zenuw van het ruggenmerg, die kunnen optreden wanneer zich aan de rand van de spinale gewrichten botsporen vormen die de zenuwen irriteren
Pijn door artrose neemt in de loop van de tijd toe
Osteoartritis ontwikkelt zich meestal in de loop van de tijd. In het begin kan iemand alleen gewrichtspijn voelen na lichamelijke activiteit of oefening, die weggaat en dan terugkomt als het aangetaste gewricht normaal of overmatig wordt gebruikt. Naarmate het kraakbeen tussen de botten dunner en dunner wordt, wordt de pijn vaak blijvender en wordt lopen of traplopen moeilijk.
Gewrichtspijn en stijfheid kunnen optreden na lange perioden van inactiviteit, zoals tijdens lange reizen of het kijken naar een film van twee uur. Bij gevorderde artrose en toegenomen wrijving tussen de botten wordt de pijn vaak aanzienlijk, zelfs in rust of bij elke kleine beweging.
Bij progressieve artrose kan aanvankelijk één gewricht zijn aangedaan, maar na verloop van tijd en activiteit kunnen vele gewrichten zijn aangedaan: aan de basis van de nek, of in de knieën, heupen, handen en/of voeten.
Hoewel minder vaak, kunnen sommige patiënten na verloop van tijd ernstige misvormingen in bepaalde gewrichten vertonen. Artrose verschilt van systemische vormen van artritis omdat het alleen de gewrichten aantast (hoewel het op elk niveau van de wervelkolom of het ruggenmerg in de nek een zenuwbeknelling kan veroorzaken) en geen organen of weke delen van het lichaam aantast.
Symptomen van artrose in de onderrug (lumbale wervelkolom)
Net als bij andere gewrichten met artritis is de pijn in de onderrug meestal ’s morgens het hevigst en verergert weer als het einde van de dag nadert. De pijn neemt af in de loop van de dag als de normale bewegingen van de persoon de smerende vloeistof uit de gewrichten verplaatsen. Lage rugpijn kan meestal uitstralen (“referred pain”) naar het bekken, de billen of de dijen en soms naar de lies.
Zenuwirritatie door een hernia of botsporen kan zwakte, gevoelloosheid, tintelingen en/of pijn in de benen veroorzaken die vaak uitstraalt naar één voet. Artritis die spinale stenose of een vernauwing van het wervelkanaal in de onderrug veroorzaakt, kan in beide benen symptomen veroorzaken die verband houden met lichaamsbeweging of lopen.
- Consult Wat is spinale stenose?
Pijn en andere symptomen van osteoartritis van de nek (halswervelkolom)
Nekpijn door osteoartritis heeft ook hier de neiging ’s morgens en ’s avonds erger te zijn, met verbetering overdag. Deze pijn straalt vaak uit naar de schouder, tussen de schouderbladen en naar boven in de nek en veroorzaakt hoofdpijn.
Bij zenuwbeknelling of discusherniatie kan er ook zwakte of gevoelloosheid zijn in een hand, bepaalde vingers, of in sommige gevallen beide armen. Ruggenmergcompressie in de nek kan in ernstige gevallen zelfs problemen veroorzaken met lopen, evenals blaas- of darmcontrole.
Voorkomende aandoeningen die vaak worden verward met artrose
Omdat andere aandoeningen lijken op artrose van de wervelkolom, vooral wanneer de symptomen het ergst zijn, is het belangrijk om een nauwkeurige klinische diagnose te krijgen van een arts die is gespecialiseerd in wervelkolomgeneeskunde of chirurgie.
Rheumatoïde artritis
Rheumatoïde artritis tast vaak meerdere gewrichten aan in een symmetrisch patroon (dat beide kanten van het lichaam aantast). Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte die chronische ontsteking van de gewrichten veroorzaakt en andere weefsels of organen in het lichaam kan aantasten, dus wanneer reumatoïde artritis opflakkert, kunnen de symptomen vermoeidheid, slechte eetlust, koorts, spier en gewrichtspijn, en stijfheid omvatten, opnieuw het meest merkbaar in de ochtend en na periodes van inactiviteit. De gewrichten, meestal in de handen, polsen en voeten, worden vaak rood, gezwollen, pijnlijk en gevoelig.
Degeneratieve discusziekte
Osteoartritis wordt ook vaak verward of geassocieerd met degeneratieve discusziekte (of spondylose), een geleidelijke verslechtering van een of meer schijven tussen de wervels van de wervelkolom. Dit komt omdat artrose en gedegenereerde tussenwervelschijven vaak samen voorkomen. Het zijn echter verschillende aandoeningen en het is belangrijk te weten welke anatomische veranderingen in de wervelkolom de eigenlijke oorzaak zijn van de pijn of de handicap van de patiënt.
- Lees meer: Wat is degeneratieve discusziekte?
Op een röntgenfoto is een degeneratieve discusziekte te zien als een vernauwing van de normale discusruimte tussen aangrenzende wervels. Een MRI kan vroege veranderingen van verlies van watergehalte in de schijf aantonen. Degeneratie van discusweefsel verhoogt de gevoeligheid voor uitpuilen of herniatie. Discusdegeneratie kan op elk niveau van de wervelkolom optreden en kan lokale pijn in het getroffen gebied veroorzaken met pijnuitstraling langs de zenuwen die op dat niveau uit het wervelkanaal komen.
Systemische lumbale discusdegeneratie komt het meest voor bij mensen in de beroepsbevolking, meestal tussen de leeftijd van 30 en 50 jaar. Na de leeftijd van 50 of 60 jaar heeft het aangetaste deel van de wervelkolom de neiging zich te stabiliseren en is de kans kleiner dat de degeneratieve discusziekte pijn veroorzaakt. In het algemeen kan men discusdegeneratie of vorming van botsporen niet gelijkstellen met pijn en invaliditeit, aangezien ongeveer 85% van de mensen met dergelijke bevindingen op een röntgenfoto of CT-scan geen klinisch significante rugklachten hebben.
Osteoporose
Osteoporose, of een laag calciumgehalte in de botten, is een andere aandoening die geen chronische rugpijn veroorzaakt, maar er wel toe kan leiden. Bij osteoporose, dat vooral bij postmenopauzale vrouwen voorkomt, kan het verlies van botmineraal (calcium) de botten in verschillende delen van het lichaam verzwakken, vooral in de heup en de wervelkolom. Wervelfracturen kunnen ontstaan door compressie (afknelling) van de wervellichamen.
De pijn van een wervelfractuur als gevolg van osteoporose kan enkele weken aanhouden terwijl het bot geneest, en wordt dan meestal chronische pijn die zich concentreert in het gebied van de rug waar de breuk is opgetreden. Deze pijn kan vergelijkbaar zijn met het gevoel dat mensen met osteoartritis hebben. Een botdichtheidstest, waarbij de botmassa wordt gemeten, wordt gebruikt om osteoporose vast te stellen en wordt bij voorkeur uitgevoerd op een lang bot en een wervellichaam. Een röntgenfoto kan meestal een compressiefractuur in de wervelkolom vaststellen. Omdat de behandelingen voor artrose en osteoporose zeer verschillend zijn, is het van cruciaal belang om een nauwkeurige diagnose te krijgen.