Wat is de schildklier?
De schildklier is een tweelobbige klier die langs de luchtpijp (trachea) in de halsstreek ligt. Het produceert een gespecialiseerde chemische stof genaamd schildklierhormoon. Schildklierhormoon is verantwoordelijk voor veel functies in het lichaam, waaronder hoe het lichaam energie verbruikt (de stofwisselingssnelheid) en hoe het lichaam reageert op andere hormonen.
Wat is een schildkliertumor?
Een schildkliertumor ontwikkelt zich als gevolg van abnormale replicatie of groei van de cellen waaruit de schildklier is opgebouwd; specifiek, het klierweefsel. Goedaardige (niet-kankerachtige) schildkliertumoren worden adenomen genoemd, terwijl kwaadaardige (kankerachtige) schildkliertumoren carcinomen en adenocarcinomen worden genoemd. Bij honden zijn de meeste schildkliertumoren (ongeveer 90%) kwaadaardig maar niet functioneel, wat betekent dat ze geen overmatige productie van schildklierhormoon veroorzaken.
“Een schildkliertumor ontwikkelt zich als gevolg van abnormale replicatie of groei van de cellen die de schildklier vormen; in het bijzonder, de klierweefsels.”
Bij katten daarentegen, ook al zijn de meeste tumoren goedaardig, zijn ze functioneel, wat betekent dat ze een overmaat aan circulerend schildklierhormoon produceren en veroorzaken, een aandoening die hyperthyreoïdie wordt genoemd. Slechts ongeveer 1-3% van de katten heeft kwaadaardige tumoren, en ook deze veroorzaken hyperthyreoïdie.
Het is heel gebruikelijk voor honden en katten om schildklierweefsel elders in het lichaam te hebben (ectopisch schildklierweefsel genoemd). Ectopisch schildklierweefsel kan zich onder de tong bevinden, verder in de hals, of helemaal tot aan de basis (of top) van het hart. Ectopisch schildklierweefsel kan ook tumoren ontwikkelen, dus schildkliertumoren kunnen zich op verschillende plaatsen in het lichaam ontwikkelen.
Wat veroorzaakt dit type kanker?
De reden waarom een bepaald huisdier deze, of welke tumor of kanker dan ook, kan ontwikkelen, is niet altijd eenduidig. Zeer weinig tumoren en kankers hebben een enkele bekende oorzaak. De meeste lijken te worden veroorzaakt door een complexe mix van risicofactoren. Bij schildkliertumoren, hoewel er geen bekende voedings- of omgevingsoorzaken zijn, lijkt er een genetische component te zijn, aangezien bepaalde rassen vaker getroffen worden, waaronder Golden Retrievers, Beagles, Boxerhonden, en Siberische Husky’s. Geen ras predispositie is geïdentificeerd bij katten.
Wat zijn de tekenen van een schildklier tumor?
Honden met schildklier tumoren kunnen geen enkel teken hebben, of alleen een massa aan de onderkant van de nek. Als de massa echter de luchtpijp (trachea) samendrukt, kan dit hoesten of ademhalingsmoeilijkheden (snelle ademhaling of kortademigheid) veroorzaken, of als de massa op de slokdarm drukt, kan dit kokhalzen of problemen met slikken veroorzaken. Sommige honden kunnen gezichtszwelling hebben, een verandering in hun blaf, verlies van eetlust, of gewichtsverlies.
“Honden met schildkliertumoren kunnen geen enkel teken hebben, of alleen een massa aan de onderkant van de nek.”
Bij honden is het ongebruikelijk dat een tumor de hormonale functie van de schildklier beïnvloedt, maar het is mogelijk, en in die gevallen kunnen andere symptomen worden gezien. Bij functionele tumoren en hyperthyreoïdie kan uw hond hartproblemen krijgen (snelle hartslag en abnormaal ritme), en een toegenomen honger en dorst, en spiertrillingen. Als het kankerweefsel te veel van het normale weefsel vernietigt, het tegenovergestelde van hyperthyreoïdie, kan hypothyreoïdie (laag schildklierhormoon) het gevolg zijn, en kan uw hond lusteloos worden, snel moe worden, en haaruitval krijgen.
Katten met schildkliertumoren kunnen ook een voelbare massa aan de onderkant van de hals hebben, maar de meeste tekenen zijn gerelateerd aan de overproductie van schildklierhormoon. Hyperthyreoïdie kan een breed scala van symptomen veroorzaken, waaronder gewichtsverlies, verhoogde eetlust, verhoogde activiteit en/of vocalisatie, verhoogde hartslag, een hartruis, braken, diarree, verhoogde waterconsumptie, en verhoogde urinelozing. Het kan ook gedragsveranderingen veroorzaken. Katten kunnen zichzelf minder dan gewoonlijk verzorgen (de vacht wordt slordig, viltig of vettig) en kunnen rusteloos, chagrijnig of zelfs agressief worden. Sommige katten vertonen al deze verschijnselen, maar velen slechts een of twee.
“Katten met schildkliertumoren kunnen ook een voelbare massa aan de onderkant van de hals hebben, maar de meeste verschijnselen zijn gerelateerd aan de overproductie van schildklierhormoon.”
Bijna 10% van de hyperthyroïde katten heeft een ongebruikelijke vorm van de ziekte, apathische hyperthyreoïdie genoemd. Bij deze katten worden de typische verschijnselen van hyperactiviteit en toegenomen eetlust vervangen door depressie en lusteloosheid. Omdat deze katten niet goed eten, verliezen ze ook gewicht.
Hoe wordt dit type tumor gediagnosticeerd?
Dit type tumor wordt gediagnosticeerd beginnend met een grondig lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek. Uw dierenarts kan een voelbare schildkliermassa vinden, evenals veranderingen bij uw huisdier die wijzen op een teveel aan schildklierhormoon (bijv. een verhoogde hartslag) of een tekort (bijv. haaruitval). Het bloedonderzoek omvat een analyse van het schildklierhormoon, T4.
In de meeste gevallen is het vinden van een verhoogd T4 bij katten voldoende om een diagnose te stellen. Soms kunnen echter andere procedures, zoals diagnostische beeldvorming, worden aanbevolen, waaronder schildklierscintigrafie (die vooral nuttig is om ectopisch schildklierweefsel op te sporen), echografie, CT (computertomografie) of MRI (magnetische resonantie beeldvorming).
“In de meeste gevallen is het vinden van een verhoogd T4 bij katten voldoende om de diagnose vast te stellen.”
Bij honden is meestal een weefselbiopsie nodig om een definitieve diagnose te stellen. Aangezien de meeste tumoren bij de hond kwaadaardig zijn en zich lokaal of naar andere delen van het lichaam uitbreiden (metastaseren), is vaak geavanceerde beeldvorming (echografie, CT of MRI) nodig om de omvang van de ziekte te bepalen. Stadiëring is het proces waarbij wordt bepaald in welke mate een kanker is gegroeid en uitgezaaid. Uw dierenarts kan u adviseren om een stadiumbepaling uit te voeren, die naast geavanceerde diagnostische beeldvorming ook volledig bloedonderzoek, urineonderzoek en röntgenfoto’s van de borstkas kan omvatten. Aangezien deze tumoren kwaadaardig zijn, kunnen ook de lokale lymfeklieren worden bemonsterd om te bepalen of de tumor is uitgezaaid. Ongeveer 40-50% van de honden heeft bewijs van uitzaaiing naar andere lichaamsweefsels op het moment van de diagnose.
Hoe verlopen schildkliertumoren typisch?
Als ze onbehandeld blijven, zullen katten met hyperthyreoïdie in de loop der jaren erg ziek worden. Een teveel aan schildklierhormoon beïnvloedt vrijwel elk orgaan in het lichaam. Omdat de stofwisseling toeneemt en het hart harder werkt, kunnen katten hartaandoeningen, hoge bloeddruk en uiteindelijk hartfalen, nieraandoeningen, chronische lichaamsvervuiling en blindheid ontwikkelen. Onbehandeld kan hyperthyreoïdie tot de dood leiden.
Aangezien de meeste schildkliertumoren bij honden kwaadaardig zijn, zullen ze onbehandeld plaatselijk blijven groeien en infiltreren in nabijgelegen weefsels. Ongeveer 65% tot 90% van de honden zal uiteindelijk metastase ontwikkelen naar een grote verscheidenheid van lichaamsweefsels.
Wat zijn de behandelingen voor dit type tumor?
Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden beschikbaar voor honden met schildkliertumoren. De keuze van de behandeling zal afhangen van de grootte van de tumor, de mate waarin het nabijgelegen weefsel is binnengedrongen, de aanwezigheid of afwezigheid van metastase, en de beschikbare behandelingsmogelijkheden. Chirurgie, chemotherapie, bestraling en het gebruik van radioactieve jodiumtherapie, alleen of in combinatie, kunnen geïndiceerd zijn, afhankelijk van het individu.
“Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar voor honden met schildkliertumoren.”
Een operatie (thyroidectomie genoemd) wordt aanbevolen voor honden met beweeglijke (loszittende) schildkliertumoren en tumoren met een beperkte invasie van de omliggende weefsels. Voor tumoren die te groot zijn voor een operatie, diep invasief of stevig vastzitten, of niet volledig kunnen worden verwijderd, wordt bestraling of chemotherapie aanbevolen.
Een andere behandelingsmogelijkheid is het gebruik van radioactief jodium (I-131). Dit is vergelijkbaar met de behandeling die bij mensen wordt gebruikt, waarbij een radioactief label op jodium wordt geplaatst, en eenmaal opgenomen door de schildklier (die jodium verwerkt) het kankerachtige schildklierweefsel langzaam vernietigt. I-131 kan worden gebruikt bij honden die slechte kandidaat zijn voor chirurgie of wanneer na chirurgie uitzaaiingen zijn gevonden. De nadelen van I-131 therapie zijn de noodzaak van zeer hoge doses (vergeleken met katten) en een verlengd verblijf in het ziekenhuis.
Er zijn vier behandelingsopties voor katten met schildkliertumoren, waaronder medicatie, radioactieve jodiumtherapie (I-131), chirurgie, en dieettherapie. Indien beschikbaar, is radioactieve jodiumtherapie de behandeling van keuze, omdat het eenvoudig, effectief en veilig is. Het gebruik van een dagelijks geneesmiddel (bv. methimazol) is ook veilig en doeltreffend. Thyroïdectomie is voorbehouden aan katten wanneer medicatie niet mogelijk is, niet effectief is, of onaanvaardbare bijwerkingen heeft, en wanneer radioactieve jodiumtherapie niet beschikbaar is. Een nieuwere behandeling is de beperking van jodium via een dieet op recept.
“Er zijn vier behandelingsopties voor katten met schildkliertumoren, waaronder medicatie, radioactieve jodiumtherapie (I-131), chirurgie, en dieettherapie.”
Deze behandelingsopties hebben verschillende voor- en nadelen en moeten met uw dierenarts worden besproken. Niet alle behandelingsopties zijn geschikt voor alle patiënten. Het is belangrijk op te merken dat chirurgie een optie kan zijn voor sommige ectopische tumoren bij honden en katten, vooral bij sublinguale (onder de tong) tumoren. Voor andere ectopische tumoren, zoals die in de borstholte, waarbij chirurgische verwijdering moeilijk is, kan methimazol of behandeling met radioactief jodium worden gebruikt.
Is er nog iets anders dat ik moet weten?
Met de juiste behandeling is de prognose voor honden met schildkliertumoren goed tot uitstekend. Zelfs honden die niet geopereerd kunnen worden, kunnen een lange overlevingsduur hebben als ze op de juiste manier worden behandeld. De prognose voor katten is ook goed met de juiste behandeling. Over het algemeen geldt: hoe vroeger de diagnose en behandeling, hoe beter de resultaten.