Sommigen willen een hele trits mountainbikes, één voor elk type rit. Anderen zoeken één fiets om ze allemaal te overtreffen. Santa Cruz’s Tallboy 4 past in de laatste categorie, en hij doet dat bijna foutloos.
VPP vering – voor elk wat wils
Een van de grootste hoogtepunten van het VPP veringontwerp is dat het bestand is tegen pedaalgeïnduceerd bobbelen. Contra-intuïtief betekent dit klimmersvriendelijke ontwerp dat een fiets als de Tallboy zelfs beter is op de afdalingen. Waarom? Omdat je de demper niet hoeft af te stellen om stevig te blijven op beklimmingen of tijdens het trappen. De linkage doet het meeste werk voor je.
Dit staaltje ingenieurskunst stamt uit het midden van de jaren ’90, een tijd waarin mountainbikeontwerpen zowel in kwaliteit als uitvoering sterk uiteenliepen. In 1995 introduceerde het nu verdwenen fietsbedrijf Outland zijn VPP fiets op de Interbike beurs. Het maakte onmiddellijk indruk op Rob Rosskop, CEO van Santa Cruz. “Dit ding is echt cool,” vertelde Rosskop aan Mountain Bike Action. “Het loste alle dingen op die we probeerden aan te pakken met een single pivot, en volbracht dingen die we met ons systeem niet voor elkaar konden krijgen.”
In zes jaar tijd zou zijn bedrijf het linkage-ontwerp kopen om zijn primitieve single-pivot veersysteem te vervangen. In samenwerking met de oprichter van Intense, Jeff Steber, creëerden ze Santa Cruz’s eerste VPP-model, een downhill racefiets. Weet je nog wat we zeiden over hoe een stevig pedaalplatform kan resulteren in een fiets die beter afdaalt? Nou, dat is hoe Santa Cruz’s ingenieurs het zagen, en hun pro downhillers waren de eersten die profiteerden van een nieuwe setup.
Negentien jaar later gebruikt elke volledig geveerde fiets van Santa Cruz de korte, contra-roterende VPP-koppeling om de schokdempers aan te drijven op alles, van de Blur XC racefiets met 100 mm veerweg tot de V10 downhillfiets met 215 mm veerweg.
Terug naar de Tallboy. Vergeleken met het vorige model, de Tallboy 3, is het duidelijkste visuele verschil de configuratie van de vering. Het oude model leek meer op die gewicht-weenie Blur met een top-tube gemonteerde schokdemper. De nieuwe Tallboy 4 heeft een lower-link gemonteerde schokdemper waardoor hij eruit ziet als een miniatuur V10 met de schokdemper netjes weggewerkt boven de trapas.
Santa Cruz vertelt ons dat deze low-link configuratie resulteert in een perfecte combinatie van progressieve veerconstante, flexibiliteit bij kleine oneffenheden, ondersteuning bij mid-stroke, en een stevige bottom-out weerstand. Jeetje, is er iets wat hij niet goed doet?
Op het parcours kan de vering van de Tallboy de meeste van deze boude beweringen waarmaken. De meeste kleine schokjes op het parcours worden weggewerkt, hoewel je de compressiehendel van de schokdemper het beste in de open stand kunt laten staan. Voor een fiets met slechts 120 mm veerweg achter voelt hij zich zelden overweldigd door de ruige rotspartijen, en dat is te danken aan de soepele middenslag van de vering, die nooit beklemmend aanvoelt. Wat betreft de grote klappen en bottom-outs, misschien overdrijft Santa Cruz de dingen een beetje. Ik zou niet op zoek gaan naar grote hucks om plat te gaan, maar in normale trail omstandigheden, worden harde compressies met goede manieren afgehandeld.
Het VPP ontwerp voldoet aan de verwachtingen in zijn trapefficiëntie. Het is echter het beste om de schokdemperhendel in de klimstand te zetten, of op zijn minst in de middelste “trail” stand als je bergopwaarts gaat. Santa Cruz merkt op dat het hoge schakelontwerp van de oude Tallboy en de huidige Blur meer trapperplatform biedt. (Lees de vergelijking tussen de Blur en de Tallboy voor meer informatie over de verschillen.) Dat leek waar te zijn toen ik op mijn Tallboy reed in een 50-mijls race. Hij was het gelukkigst als ik rustig reed op de beklimmingen. Maar de vering ging een beetje hangen bij zware inspanningen. Het enige andere puntje van kritiek op de vering van de Tallboy is dat de verstelhendel van de schokdemper erg laag op het frame zit en een beetje moeilijk bereikbaar is. Dat is echter een klein detail, waar je na een week of twee rijden wel aan gewend raakt.
Downhill geometrie op een XC(ish) fiets?
Er is nog een andere, subtielere manier waarop de Tallboy 4 lijkt op zijn veel grotere broers in de Santa Cruz line-up. Zijn geometrie is bijna identiek aan die van de 140mm-travel Hightower, en de 160mm-travel Megatower.
In zijn meest agressieve lage geometrie heeft een grote Tallboy een balhoofdbuishoek van 65,5 graden, een zitbuishoek van 76,2 graden en een bereik van 468 mm. Het idee hier is dat een langere voorkant, in combinatie met een kortere stuurpen de fiets stabieler maakt op snelheid. De slappe balhoofdbuishoek draagt hiertoe bij, hoewel fietsen als deze nu worden geleverd met vorken die minder offset hebben om slordig sturen bij lage snelheid te voorkomen. Een lage trapas (41 mm drop) en een lange wielbasis van 1.211 mm spelen ook een rol.
Zoals je zou verwachten, zorgt deze geometrie ervoor dat de Tallboy meer aanvoelt als een endurofiets met lange tractie dan als een trailfiets met korte tractie wanneer hij wordt onderworpen aan de oude roll-around-the-parking-lot test. Maar we rijden toch niet op mountainbikes op parkeerplaatsen?
Op de trails is deze geometrie helemaal niet onaangenaam. De steile zitbuishoek doet wonderen in de klimmetjes, zodat je je gewicht gemakkelijk naar voren kunt verplaatsen bij moeilijke manoeuvres en je de voorkant niet laat slingeren. De ruime reach draagt bij aan het gevoel dat deze fiets urenlang zou kunnen klimmen zonder vervelend te zijn.
Als je bergafwaarts gaat, waar – laten we eerlijk zijn – deze fiets echt voor ontworpen is, komt de Tallboy tot leven. Ja, de veringskarakteristieken van de VPP dragen bij aan de afdalingscapaciteiten van deze fiets. Maar het is opmerkelijk hoezeer de geometrie de Tallboy helpt om groter te rijden dan hij in werkelijkheid is. Hij is betrouwbaar stabiel op hogesnelheids-trajecten. In bochtige bochten stuurt hij met een carve en in steile, off-camber bochten is hij bestand tegen onderstuur en laat hij zich niet van de wijs brengen door de input op het stuur.
De lage trapas leidt af en toe tot pedaalinslagen, maar dat is tegenwoordig vrij normaal bij de meeste mountainbikes en een lonende afweging voor zeker bochtenwerk. Na een paar ritten zul je je aanpassen en leren wanneer je je pedaalslagen moet timen.
Ook vanuit praktisch oogpunt zou ik Santa Cruz willen straffen voor de geometrie flip-chip, die diep in het VPP-scharnier zit bij het scharnierpunt van de schokbreker. Het is niet gemakkelijk om deze chip in een opwelling te veranderen, dus na een of twee keer gedaan te hebben, heb ik het met rust gelaten. Eerlijk gezegd heb ik geen groot verschil waargenomen tussen hoog en laag, die slechts tienden van een graad of millimeters verschillen.
De Tallboy heeft ook een uitvaleinde dat op dezelfde manier kan worden omgedraaid om de liggende achtervork met 10 mm te verlengen. Ik heb daar nooit mee geknoeid en zie mezelf niet liever langere achtervorken hebben op deze fiets. Het is een leuke touch, maar misschien een onnodige functie die een beetje gewicht toevoegt.
Componenten, framemateriaal, en setup
Ik zal niet te diep in de onderdelenspecificatie duiken, omdat er zeven verschillende bouwopties zijn die variëren van instap SRAM NX-builds tot high-end XTR-onderdelen. Ik heb gekozen voor SRAM XX1 AXS, en ik vind het heerlijk om draadloos te kunnen schakelen en een draadloze dropper post te hebben.
Het is de moeite waard om op te merken dat remmen echt van invloed kunnen zijn op hoe deze fiets (en eigenlijk elke fiets), zal presteren. Tallboys worden meestal gebouwd met SRAM Guide remmen, een solide keuze voor all-around rijden. Ik had toevallig een set gepersonaliseerde, rode Code remmen in mijn onderdelenbak liggen, en ik dacht, waarom niet? Deze vier zuiger downhill remmen zijn zwaar, maar hun kracht en modulatie geven deze fiets nog meer vertrouwen dan wat hij al heeft met de geometrie en vering.
Over zwaarte gesproken, ik heb deze fiets ook bereden met 29″ Zipp Moto wielen en vlezige WTB banden – een Vigilante 2.5 voor en een Trail Boss 2.4 achter. Hierdoor neigt de fiets ook meer naar endurogebied.
Spencers persoonlijke Tallboy 4 C. Later verving hij de kabelbediende SRAM XX1-onderdelen door SRAM XX1 AXS en verving hij de 130 mm-travel Trust Message door een 140 mm-travel RockShox Pike Ultimate.
Het is de moeite waard om op te merken dat ik op het C-frame heb gereden, dat een iets zwaardere koolstofvezel lay-up is dan de CC. Maar omdat het een lagere modulus heeft, kan het bij sommige crashes beter tegen een stootje. Gelukkig is het nog niet zover gekomen. Santa Cruz maakt ook een aluminium versie van het Tallboy frame.
Zoals je kunt zien, heeft de afstelling grote invloed op hoe deze fiets rijdt. Alleen al de bandenkeuze kan het verschil uitmaken tussen een kant-en-klare afdaler en een XC marathonrijder. Ik heb zelfs een extra set wielen, Santa Cruz Reserve 27, dus daar laat ik XC banden op zitten en verwissel ze als ik een paar kilo wil besparen en de rolweerstand wil verminderen. Ik denk dat een één-fiets quiver misschien een reserve set wielen of banden nodig heeft.
Conclusie
Hoe meer ik op mijn Tallboy 4 rij, hoe meer ik me afvraag of ik ooit een mountainbike kan vinden die beter zal zijn. Mijn typische ritten bestaan uit tonnen zware klimmen, net zo veel gnarly, snelle, ruige en losse afdalingen, en zo nu en dan, doe ik graag marathon-afstand XC wedstrijden. Mijn Santa Cruz voldoet echt aan al die eisen.
Als ik over één belangrijk kenmerk zou moeten klagen, zou dat waarschijnlijk het gewicht zijn. Met pedalen, bidonhouder, en de zware wiel/band combinatie, weegt mijn fiets ongeveer 31 pond. Doe er de XC wielen en banden bij en we zijn terug op ongeveer 28 pond. Dat is niet slecht, maar als ik het allemaal over moest doen, zou ik misschien voor het CC frame gaan om het gewicht te verlagen. Ik vraag me ook af of Santa Cruz een lichter frame kan maken zonder de as en geometrie afstel chips, maar de veelzijdigheid van deze functies is leuk. Aan de andere kant ben ik degene die heeft gekozen voor de DH-remmen en de Trust Message-vork, wat ook een lichte gewichtsbesparing is.
Is dit de juiste mountainbike voor jou? Het is nu wel duidelijk dat een pure XC-racer misschien niet de ideale kandidaat is. Het zou moeilijk zijn om de Tallboy qua gewicht concurrerend te krijgen. En de voordelen van een snelle afdaling zouden wel eens verloren kunnen gaan voor een rijder die gewend is aan het gevoel van een zenuwachtig raspaard. Je zou waarschijnlijk met de Tallboy tegen de meeste enduro’s kunnen racen, maar de vering zou op sommige circuits wel eens zwaarder kunnen zijn. Rijden met een lift zou ook een uitdaging kunnen zijn, hoewel de geometrie van de Tallboy je niet zou tegenhouden.
Maar dat vind ik allemaal prima. Het merendeel van mijn ritten past in de gelukkige midden tussen de extreme spectrums van de sport. Er was een tijd dat ik een downhill bike, enduro bike, XC race bike, en een dirt jump bike in mijn garage had staan. Ik hield van mijn koker, maar had ik het nodig? Dingen zijn veranderd.
Voorlopig denk ik dat deze paarse Tallboy 4 de enige mountainbike is die ik nodig heb.