Regulus

Regulus, ook bekend als Alpha Leonis, is de helderste ster in het sterrenbeeld Leeuw en de 21e helderste ster aan de nachthemel. Hij heeft een schijnbare helderheid van 1,35 en staat op een afstand van 79,3 lichtjaar, ofwel 24,3 parsecs, van de aarde. Alpha Leonis is niet echt een enkele ster, maar een meervoudig stersysteem.

De naam Regulus betekent de “kleine koning” of “prins” in het Latijn en de ster staat ook bekend als Basiliskos, Cor Leonis (Leeuwenhart), Qalb al-Asad en Rex.
Regulus A, de primaire component in het Regulus-systeem, is een spectroscopische dubbelster die bestaat uit een blauwwitte hoofdreeksster met de spectrale classificatie B7 V en een begeleider die waarschijnlijk een witte dwerg is.

Met een visuele magnitude van 1,35 is Regulus A verantwoordelijk voor de helderheid en blauwachtige kleur van het sterrensysteem. Het is de enige component in het Regulus stelsel die met het blote oog te zien is.

Regulus B is met een verrekijker te zien, terwijl Regulus C een grotere telescoop nodig heeft om geïsoleerd van het stelsel te kunnen worden gezien. Samen kan het Regulus BC paar in kleine telescopen worden gezien.

Regulus kan het hele jaar door aan de nachthemel worden waargenomen, behalve een maand aan weerszijden van 22 augustus, wanneer de zon te dicht bij de ster komt.

De heliakale opkomst van de ster, de eerste verschijning boven de horizon na een periode van onzichtbaarheid, vindt voor waarnemers op de meeste plaatsen plaats in de eerste week van september. De planeet Venus passeert de ster rond deze tijd om de acht jaar.

De beste tijd van het jaar om Regulus waar te nemen vanaf het noordelijk halfrond is in de late winter en het vroege voorjaar, wanneer de ster ’s avonds aan de zuidelijke hemel te zien is.

FACTS

Regulus ligt slechts 0,46 graden van de ecliptica, het schijnbare pad van de Zon langs de hemel, door de sterrenbeelden van de dierenriem, en wordt regelmatig door de Maan en zeer zelden door Mercurius en Venus verduisterd. Venus bedekte Regulus voor het laatst op 7 juli 1959 en zal dat weer doen op 1 oktober 2044. Bedekkingen door andere planeten zullen pas over enkele millennia weer worden waargenomen.

Alpha Leonis kan soms ook worden bedolven door asteroïden, de kleine planeten in het binnenste zonnestelsel. Zo occulteerde 163 Erigone, een grote, donkere asteroïde uit de asteroïdengordel van ongeveer 73 kilometer groot, Regulus op 20 maart 2014. 166 Rhodope, een planetoïde van ongeveer 54,6 kilometer groot, occulteerde de ster op 19 oktober 2005.

Regulus is bekend onder veel verschillende namen in verschillende culturen. De naam Regulus is een verkleinvorm van “rex,” wat Latijn is voor “koning”. Het was de Poolse astronoom en wiskundige Nicolaus Copernicus die de ster deze naam gaf, die overeenkwam met Basiliskos (“kleine koning”), gebruikt door de Griekse astronoom Ptolemaeus. De ster is ook bekend onder zijn Latijnse naam Cor Leonis en het Arabische Qalb al-Asad (Kalb al Asad, Kabeleced). Beide uitdrukkingen betekenen Leeuwenhart.

Babylonische astronomen kenden de ster als Sharru (“de Koning”), Perzen noemden hem Miyan (“het Centrum”) en in India werd de ster Maghā (“de Machtige”) genoemd. In Perzië was Regulus een van de vier koninklijke sterren, samen met Aldebaran in Taurus, Antares in Scorpius en Fomalhaut in Piscis Austrinus. In de MUL.APIN, een Babylonische catalogus van sterren en sterrenbeelden, wordt Regulus vermeld als LUGAL, verwijzend naar “de ster die in de borst van de Leeuw staat: de Koning.”

In de middeleeuwse astrologie was Regulus een van de 15 Beheniaanse vaste sterren, waarvan werd aangenomen dat ze invloed hadden op een of meer planeten.

Regulus is vaak gebruikt in fictieve werken. Hij komt onder andere voor in de televisieserie Babylon 5, Star Trek: The Original Series, Star Trek: The Next Generation en Star Trek: Enterprise, en ook in de computerspellen BattleTech, Frontier: Elite II, Frontier: First Encounters en Descent: FreeSpace.

Stersysteem

Het Regulus-stersysteem bestaat uit vier componenten, oftewel twee paren sterren. Het helderste paar, Regulus A genaamd, is een spectroscopisch dubbelstersysteem bestaande uit een heldere blauwe ster en een begeleider die niet direct is waargenomen, maar waarschijnlijk een witte hoofdreeksster is met een ongewoon lage massa van slechts 0,3 zonnemassa. De twee sterren draaien elke 40,11 dagen een baan om hun gemeenschappelijke massamiddelpunt. Ze zijn slechts 0,35 astronomische eenheden van elkaar verwijderd. De begeleider werd pas in 2008 ontdekt.

De primaire component van Regulus A heeft 3,8 zonsmassa’s en is slechts een paar miljoen jaar oud. De ster is een extreem snelle spinner, met een omwentelingssnelheid van 347 km/s. Hij voltooit een omwenteling in slechts 15,9 uur en als gevolg daarvan is zijn vorm vervormd tot een afgeplatte sferoïde, waarbij de equatoriale diameter 32 procent groter is dan de polaire diameter. Als de ster maar 10 procent sneller zou draaien, zou hij uit elkaar vliegen omdat de zwaartekracht niet sterk genoeg zou zijn om hem bij elkaar te houden. Als gevolg van de snelle rotatie van de ster zijn zijn polen vijf keer zo helder en aanzienlijk heter dan zijn equatoriale gebied.

Het andere paar sterren in het Regulus-systeem, aangeduid als Regulus B en Regulus C, zijn zwakkere hoofdreekssterren die behoren tot de spectraalklassen K1-2 V en M5 V. Met andere woorden, Regulus B is een oranje dwerg en Regulus C, een rode. De sterren hebben een omlooptijd van 2000 jaar en de afstand tussen hen bedraagt ongeveer 100 astronomische eenheden. Het Regulus BC paar ligt op ongeveer 177 boogseconden of 4.200 astronomische eenheden afstand van Regulus A.

Locatie

Regulus is vrij gemakkelijk te vinden aan de hemel. De ster maakt deel uit van de Sikkel van Leeuw, een prominent asterisme in het sterrenbeeld Leeuw, en markeert het onderste uiteinde van de steel van de Sikkel. Het asterisme lijkt op een achterwaarts vraagteken en schetst de kop van de hemelse leeuw.

De Sikkel van Leeuw kan worden gelokaliseerd met behulp van de sterren van de Big Dipper.

Megrez en Phecda, de twee binnenste sterren van de schaal van de Waterspreeuw, wijzen de weg naar het asterisme, net zoals Dubhe en Merak, de buitenste sterren van de schaal, de weg wijzen naar Polaris.

Regulus – Alpha Leonis

Constellatie: Leo
Spectra klasse: B7 V (Regulus A), K1-2 V (Regulus B), M5 V (Regulus C)

Coordinaten:
Regulus A: 10h 08m 22.311s (rechte klimming), +11° 58′ 01.95″ (declinatie)
Regulus BC: 10h 08m 12.8/14s (rechte klimming), +11° 59′ 48″ (declinatie)

Afstand: 79,3 lichtjaar (24,3 parsecs)

Aanduidingen: Regulus, Alpha Leonis, α Leonis (α Leo), Cor Leonis, Leeuwenhart, Basiliskos, Rex, 32 Leonis, Qalb al-Asad, Kalb al Asad, Kabeleced, HR 3982, GJ 9316, HIP 49669, FK5 380, GCTP 2384.00
Regulus A: HD 87901, SAO 98967, BD+12 2149, LTT 12716
Regulus B: HD 87884, SAO 98966, BD+12 2147, LTT 12714

Aanzienlijke magnitude: 1.35 (Regulus A), 8,14 (Regulus B), 13,5 (Regulus C)
Absolute magnitude: -0,52 (Regulus A), 6,3 (Regulus B), 11,6 (Regulus C)
Massa: 3,8 zonsmassa’s (Regulus A), 0,8 (Regulus B), 0,2 (Regulus C)
Radius: 3,092 zonsstralen (Regulus A), 0,5 (Regulus B)
Lichtkracht: 288 zonnelichtheden (Regulus A), 0,31 (Regulus BC)
Oppervlaktetemperatuur: 12.460 K (Regulus A)
Rotatiesnelheid: 347 km/s (Regulus A)