Palatijnheuvel, Italiaans Monte Palatino, vierzijdig plateau oprijzend 131 voet (40 meter) ten zuiden van het Forum in Rome en 168 voet (51 meter) boven de zeespiegel. Het heeft een omtrek van 1.740 meter. De stad Rome werd gesticht op de Palatijn, waar archeologische vondsten variëren van prehistorische overblijfselen tot de ruïnes van keizerlijke paleizen.
© Bojan Pavlukovic/.com
De Palatijn is topografisch ingewikkeld en landschappelijk aantrekkelijk, ondanks een algemene grimmigheid die wordt verzacht door de kunstig aangelegde vegetatie. Niveau na niveau van gebouwen met meerdere verdiepingen is gebouwd op eerdere sites en structuren. Volgens de oude Romeinse legende werden de stichters van Rome, Romulus en Remus, tweelingzonen van Mars, als zuigelingen achtergelaten op de overstromende rivier de Tiber en door het terugstromende water afgezet aan de voet van de Palatijn. Volgens de legende werden zij gevoed door een wolvin wier grot, of Lupercal, zich op de hellingen van de Palatijn bevond en werden zij grootgebracht door een herder die zijn kudden hield op de hellingen van de Palatijn, het centrum van waaruit en waaromheen Rome groeide. Hoewel men lange tijd dacht dat de grot verloren was, ontdekte een team archeologen in 2007 een gewelfd heiligdom, begraven op 16 meter binnenin de Palatijn, waarvan men denkt dat het de oude plaats is die de Romeinen vereerden als de Lupercal.
De Palatijn bestond oorspronkelijk uit drie toppen: de Germalus in het noorden; de Velia, een soort landengte die de Palatijn verbond met de naburige Esquilijnse heuvel; en het Palatium in het zuiden. Het Palatium was de hoogste van de toppen en gaf later zijn naam aan de hele heuvel.
Tijdens de oude Republikeinse tijd werden op de Palatijn veel tempels en huizen van vooraanstaande burgers gebouwd, en tijdens het Romeinse Rijk werd het de aristocratische wijk van de stad. Keizer Augustus werd er geboren en vestigde er zijn keizerlijke residentie; Domitianus liet de topografie ingrijpend veranderen door de architect Rabirius.
Met de val van het keizerrijk raakte ook de architectuur op de Palatijn in verval. In de Middeleeuwen werd het omgevormd tot een vesting, maar later werd het verlaten. De Italiaanse Renaissance deed de waarde van het land weer stijgen, en adellijke Romeinse families bouwden er opnieuw hun huizen.