Oude Griekse geneeskunde en dokters

Ziek worden in het oude Griekenland

Ziekte was een zeer ernstig probleem voor de Grieken, zoals voor alle andere mensen in de oude en middeleeuwse wereld. Een op de drie baby’s stierf voordat ze een jaar oud waren. De helft van alle kinderen stierf voor hun tiende. Zelfs de meeste mensen die volwassen werden, stierven in hun veertigste en vijftigste.

Meer over levensverwachtingGeschiedenis van ziektenVeel artikelen uit het Oude Griekenland

Maakten demonen mensen ziek?

In het begin geloofden de Griekse artsen, net als de Egyptenaren en de Indianen, dat demonen ziekten veroorzaakten, en dat goden als de god van de geneeskunde, Apollo’s zoon Asclepius, ziekten konden genezen. Griekse genezers probeerden patiënten te genezen door offers te brengen en te bidden. Mensen kochten vaak modellen van het deel van hun lichaam dat ziek was om bij het heiligdom van Asclepius achter te laten. Zo lieten ze de god weten wat hij moest repareren.

Egyptische artsen en geneeskundeDokters in het oude India

Oeroude Griekse medicijnen

Terzelfdertijd gebruikten Griekse artsen wel medicijnen die werkten. Zij gebruikten wijn, opium en hennikskruid tegen pijn en kiespijn, en zij gebruikten aloë (oorspronkelijk uit Egypte) om brandwonden te genezen. Ze gebruikten geperste knoflook om snijwonden te desinfecteren, en muntthee om maagpijn te verhelpen. Wie heeft wijn uitgevonden? Waar komt opium vandaan?

Wetenschappelijke observatie

Maar rond 500 v. Chr. raakten de Griekse artsen meer geïnteresseerd in het gebruik van wetenschappelijke observatie en logica om erachter te komen wat ziekten veroorzaakte en wat je ertegen kon doen. Langzaam ontwikkelden de Griekse artsen een logisch systeem om ziekten te begrijpen.

De belangrijkste verzameling geschriften over de Griekse geneeskunde is de Hippocratische Geschriften. Ze zijn genoemd naar de eerste en beroemdste van deze artsen, Hippocrates (hih-POH-krat-ees).

We weten niet zeker of Hippocrates echt heeft bestaan – zijn geschriften zijn misschien gewoon een verzameling van een heleboel geschriften van artsen – maar latere Grieken dachten dat hij een echt persoon was.

Wat was er nog meer aan de hand in 500 v.C.?

Dieet en lichaamsbeweging

Dit logische systeem begon met het idee dat artsen in de eerste plaats moesten oppassen dat ze hun patiënten niet daadwerkelijk schade berokkenden. Hippocrates raadde verstandig aan de behandeling te beginnen met goede voeding en lichaamsbeweging. Dat zou niemand kwaad doen.

Werd de patiënt niet beter, dan moest de arts medicijnen proberen. Chirurgie mocht alleen als laatste redmiddel worden gebruikt.

Voeding in het oude GriekenlandOeroude Griekse sporten en spelen

Humoren in het oude Griekenland

Hippocrates ging verder met het idee van humoren, dat in die tijd in heel Europa en Azië populair was, zowel in India en China als in Griekenland.

Chinese geneeskunde en humoren

Het idee van de humoren is misschien zelfs in Griekenland begonnen, waar het zijn vroegste verschijning maakt. Griekse artsen zoals Hippocrates geloofden dat mensen uit vier stoffen bestonden: bloed, zwarte gal, gele gal, en slijm (spreek uit als FLEM) (betekent snotjes).

Hoe breng je je humoren in balans

Als je gezond was, kwam dat omdat je vier humoren in balans waren. Je had de juiste hoeveelheid van elk van hen. Maar als u te veel van één humor had, was u uit balans en voelde u zich ziek.

Als u er bijvoorbeeld bleek uitzag, betekende dat dat u te weinig bloed had en dat u lever moest eten, waar veel bloed in zit. Dit zou helemaal werken, want mensen zijn vaak bleek door bloedarmoede, een tekort aan ijzer, en lever heeft wel veel ijzer in zich.

Waarom hebben mensen ijzer nodig? Wat doet je lever?

Patiënten laten bloeden tegen koorts

Aan de andere kant dachten de Griekse artsen ook dat als je te veel bloed had, dat je dan koorts zou krijgen. Dus moest je medische behandeling zijn om de hoeveelheid bloed in je lichaam te verminderen. Griekse artsen deden dit door in je arm te snijden tot het bloed eruit liep. Dit moest helpen om je koorts te laten zakken. Of ze zetten bloedzuigers op je arm om het extra bloed eruit te zuigen.

Ze deden dit zo vaak dat dokters soms “bloedzuigers” werden genoemd. En ze vonden het zo’n goed idee dat dokters zo’n 150 jaar geleden nog steeds bloed lieten vloeien, ook al werden mensen er alleen maar slechter van of gingen ze er zelfs aan dood!

Bloedzuigers in middeleeuws EuropaMiddeleeuwse islamitische dokters

Klimaat en geneeskunde

Griekse dokters geloofden ook dat sommige klimaten de neiging hadden om de hoeveelheid van sommige humoren in je lichaam te verhogen. Als je in een nat, koud klimaat woonde, zou dat de hoeveelheid slijm doen toenemen, bijvoorbeeld. Een behandeling zou kunnen zijn om naar een droger, warmer klimaat te verhuizen om je humoren weer in balans te brengen.

Deze ideeën zijn meestal fout (zoals de Islamitische arts Al Razi rond 900 AD opmerkte), maar het idee dat je ziekten zou kunnen leren begrijpen en behandelen door middel van zorgvuldige observatie en logisch denken is zeer belangrijk voor de moderne geneeskunde.

Leren door te doen: vergelijk met Chinese geneeskundeOf vergelijk het met Indiase geneeskundeMeer over Romeinse geneeskunde

Griekse en Romeinse wetenschap, door Don Nardo (1998). Nardo heeft veel goed leesbare boeken geschreven over de antieke wereld; deze is geen uitzondering.

Hippocratic Writings, door Hippocrates en anderen. Vertaald door G.E.R. Lloyd. Wat de Grieken zelf te zeggen hadden over medische theorie en praktijk.