Osteoporosis in Men

Osteoporose is een ziekte die ervoor zorgt dat het skelet verzwakt en de botten breken. Het vormt een belangrijke bedreiging voor miljoenen mannen in de Verenigde Staten.

• Botten over de gehele levensduur
• Primaire en secundaire osteoporose
• Hoe wordt osteoporose bij mannen vastgesteld?
• Welke behandelingen zijn beschikbaar?
• Hoe kan osteoporose worden voorkomen?
• Voor uw informatie

Ondanks deze overtuigende cijfers, blijkt uit enquêtes dat een meerderheid van de Amerikaanse mannen osteoporose uitsluitend als een “vrouwenziekte” ziet. Bovendien erkennen slechts weinige mannen, die door hun levensstijl een verhoogd risico lopen, de ziekte als een belangrijke bedreiging voor hun mobiliteit en onafhankelijkheid.

Osteoporose wordt een “stille ziekte” genoemd, omdat de ziekte zich zonder symptomen ontwikkelt totdat een breuk optreedt. Het ontwikkelt zich minder vaak bij mannen dan bij vrouwen omdat mannen een groter skelet hebben, hun botverlies later begint en langzamer verloopt, en ze geen periode van snelle hormonale veranderingen en botverlies hebben. De laatste jaren wordt het probleem van osteoporose bij mannen echter erkend als een belangrijk probleem voor de volksgezondheid, vooral in het licht van de schattingen dat het aantal mannen boven de 70 jaar zal blijven toenemen naarmate de levensverwachting blijft stijgen.

Bot over de hele levensloop

Bot verandert voortdurend – dat wil zeggen, oud bot wordt verwijderd en vervangen door nieuw bot. Tijdens de kindertijd wordt meer bot aangemaakt dan verwijderd, zodat het skelet zowel in omvang als sterkte toeneemt. Bij de meeste mensen bereikt de botmassa zijn hoogtepunt in het derde decennium van hun leven. Op die leeftijd hebben mannen doorgaans meer botmassa opgebouwd dan vrouwen. Daarna begint de hoeveelheid bot in het skelet gewoonlijk langzaam af te nemen, aangezien de verwijdering van oud bot groter is dan de vorming van nieuw bot.

Mannen van in de vijftig hebben niet te maken met het snelle verlies van botmassa dat vrouwen in de jaren na de menopauze wel hebben. Tegen de leeftijd van 65 of 70 verliezen mannen en vrouwen echter even snel botmassa, en de opname van calcium, een essentiële voedingsstof voor gezonde botten gedurende het hele leven, neemt bij beide geslachten af. Door overmatig botverlies worden botten broos en is de kans op breuken groter.

Breuken als gevolg van osteoporose komen meestal voor in de heup, de wervelkolom en de pols, en kunnen blijvend invaliderend zijn. Vooral heupfracturen zijn gevaarlijk. Misschien omdat dergelijke fracturen bij mannen op oudere leeftijd optreden dan bij vrouwen, hebben mannen die heupfracturen oplopen meer kans dan vrouwen om aan complicaties te overlijden.

Primaire en secundaire osteoporose

Er zijn twee hoofdtypen osteoporose: primair en secundair. Bij primaire osteoporose wordt de aandoening veroorzaakt door leeftijdsgebonden botverlies (soms seniele osteoporose genoemd) of is de oorzaak onbekend (idiopathische osteoporose). De term idiopathische osteoporose wordt gewoonlijk alleen gebruikt voor mannen jonger dan 70 jaar; bij oudere mannen wordt leeftijdsgebonden botverlies verondersteld de oorzaak te zijn.

De meerderheid van de mannen met osteoporose heeft ten minste één (soms meer dan één) secundaire oorzaak. In gevallen van secundaire osteoporose wordt het verlies van botmassa veroorzaakt door bepaalde levensstijlgedragingen, ziekten of medicijnen. Enkele van de meest voorkomende oorzaken van secundaire osteoporose bij mannen zijn blootstelling aan glucocorticoïde medicijnen, hypogonadisme (lage testosteronniveaus), alcoholmisbruik, roken, gastro-intestinale aandoeningen, hypercalciurie en immobilisatie.

Glucocorticoïde medicatie: Glucocorticoïden zijn steroïde medicijnen die worden gebruikt om ziekten als astma en reumatoïde artritis te behandelen. Botverlies is een veel voorkomende bijwerking van deze medicijnen. Het botverlies dat deze medicijnen veroorzaken kan het gevolg zijn van hun directe effect op de botten, spierzwakte of immobiliteit, verminderde intestinale absorptie van calcium, een daling van de testosteronspiegel, of, hoogstwaarschijnlijk, een combinatie van deze factoren.

Wanneer glucocorticoïde medicijnen voortdurend worden gebruikt, neemt de botmassa vaak snel en voortdurend af, waarbij het meeste botverlies optreedt in de ribben en de ruggenwervels. Daarom moeten mensen die deze medicijnen gebruiken met hun arts praten over het laten uitvoeren van een botmineraaldichtheidstest. Mannen moeten ook getest worden om het testosterongehalte te controleren, omdat glucocorticoïden vaak het testosterongehalte in het bloed verlagen.

Een behandelplan om het botverlies tijdens langdurige glucocorticoïdtherapie tot een minimum te beperken, kan bestaan uit het gebruik van de minimaal effectieve dosis en het staken van het medicijn of het toedienen via de huid, indien mogelijk. Voldoende inname van calcium en vitamine D is belangrijk, omdat deze voedingsstoffen helpen het effect van glucocorticoïden op de botten te verminderen. Andere mogelijke behandelingen zijn testosteronvervanging en osteoporosemedicatie.

Hypogonadisme: Hypogonadisme verwijst naar abnormaal lage niveaus van geslachtshormonen. Het is bekend dat verlies van oestrogeen bij vrouwen osteoporose veroorzaakt. Bij mannen kunnen verlaagde niveaus van geslachtshormonen ook osteoporose veroorzaken.

Hoewel het natuurlijk is dat het testosteronniveau met de leeftijd daalt, mag er geen plotselinge daling van dit hormoon zijn die vergelijkbaar is met de daling van oestrogeen die vrouwen in de menopauze meemaken. Medicijnen zoals glucocorticoïden (hierboven besproken), kankerbehandelingen (vooral voor prostaatkanker), en vele andere factoren kunnen het testosterongehalte echter beïnvloeden. Testosteronvervangingstherapie kan nuttig zijn om botverlies te voorkomen of te vertragen. Het succes ervan hangt af van factoren zoals leeftijd en hoe lang de testosteronspiegel al verlaagd is. Het is ook nog niet duidelijk hoe lang een eventueel gunstig effect van testosteronvervanging zal aanhouden. Daarom behandelen artsen de osteoporose meestal rechtstreeks, met medicijnen die voor dit doel zijn goedgekeurd.

Onderzoek suggereert dat oestrogeentekort ook een oorzaak kan zijn van osteoporose bij mannen. Zo zijn de oestrogeenspiegels laag bij mannen met hypogonadisme en kunnen ze een rol spelen bij botverlies. Osteoporose is aangetroffen bij sommige mannen die zeldzame aandoeningen hebben waarbij oestrogeen betrokken is. Daarom wordt de rol van oestrogeen bij mannen actief onderzocht.

Alcoholmisbruik: Er is een overvloed aan bewijs dat alcoholmisbruik de botdichtheid kan verminderen en kan leiden tot een toename van fracturen. Een lage botmassa komt vaak voor bij mannen die medische hulp zoeken wegens alcoholmisbruik.

In gevallen waarin botverlies in verband wordt gebracht met alcoholmisbruik, is het eerste doel van de behandeling de patiënt te helpen zijn alcoholconsumptie te stoppen, of althans te verminderen. Er is meer onderzoek nodig om na te gaan of het door alcoholmisbruik verloren gegane bot zich zal herstellen zodra het drinken is gestopt, en zelfs of verdere schade zal worden voorkomen. Het is echter duidelijk dat alcoholmisbruik vele andere gezondheids- en sociale problemen veroorzaakt, zodat stoppen ideaal is. Een behandelingsplan kan ook een evenwichtig dieet met veel calcium- en vitamine D-rijk voedsel, een programma van lichaamsbeweging, en stoppen met roken omvatten.

Roken: Bij mannen die roken gaat het bot sneller verloren en zijn de percentages heup- en wervelfracturen hoger, hoewel er meer onderzoek nodig is om precies vast te stellen hoe roken de botten beschadigt. Tabak, nicotine en andere chemische stoffen in sigaretten kunnen rechtstreeks toxisch zijn voor de botten, of ze kunnen de opname van calcium en andere voedingsstoffen die nodig zijn voor gezonde botten belemmeren. Stoppen met roken is de ideale aanpak, omdat roken op zoveel manieren schadelijk is. Net als bij alcohol is het niet bekend of stoppen met roken leidt tot minder botverlies of tot een toename van de botmassa.

Gastro-intestinale aandoeningen: Verschillende voedingsstoffen, waaronder aminozuren, calcium, magnesium, fosfor, en vitamine D en K, zijn belangrijk voor de gezondheid van de botten. Ziekten van maag en darmen kunnen leiden tot botaandoeningen wanneer zij de absorptie van deze voedingsstoffen belemmeren. In dergelijke gevallen kan de behandeling van botverlies bestaan uit het innemen van supplementen om deze voedingsstoffen aan te vullen.

Hypercalciurie: Hypercalciurie is een aandoening waarbij te veel calcium via de urine verloren gaat, waardoor het calcium niet beschikbaar is voor de opbouw van botten. Patiënten met hypercalciurie moeten met hun arts praten over het laten uitvoeren van een botmineraaldichtheidstest (BMD) en, als de botdichtheid laag is, de behandelingsopties bespreken.

Immobilisatie: Gewichtdragende activiteit is essentieel voor het behoud van gezonde botten. Zonder deze activiteit kan de botdichtheid snel afnemen. Langdurige bedrust (na fracturen, operaties, ruggenmergletsels of ziekte) of immobilisatie van een deel van het lichaam leidt vaak tot aanzienlijk botverlies. Het is van cruciaal belang om na een periode van langdurige bedrust zo snel mogelijk weer gewichtdragende activiteiten (zoals wandelen, joggen en dansen) te gaan doen. Als dit niet mogelijk is, moet u met uw arts samenwerken om andere risicofactoren voor osteoporose te minimaliseren.

Hoe wordt osteoporose bij mannen gediagnosticeerd?

Osteoporose kan effectief worden behandeld als het wordt ontdekt voordat aanzienlijk botverlies heeft plaatsgevonden. Een medisch onderzoek om osteoporose vast te stellen kan bestaan uit een volledige anamnese, röntgenfoto’s en urine- en bloedonderzoek. De arts kan ook een botmineraaldichtheidstest laten doen. Deze test kan osteoporose vaststellen, uw risico op fracturen (botbreuken) bepalen en uw reactie op de behandeling van osteoporose meten. De meest bekende BMD-test heet een centrale dual-energy x-ray absorptiometry, of centrale DXA-test. Het is pijnloos – een beetje zoals een röntgenfoto, maar met veel minder blootstelling aan straling. De botdichtheid van uw heup en wervelkolom kan worden gemeten.

Bij vrouwen wordt steeds vaker osteoporose of een lage botmassa vastgesteld met behulp van een BMD-test, vaak op middelbare leeftijd wanneer artsen beginnen te letten op tekenen van botverlies. Bij mannen wordt de diagnose echter vaak pas gesteld als er een breuk optreedt of als een man klaagt over rugpijn en naar de dokter gaat. Dit maakt het bijzonder belangrijk voor mannen om hun artsen te informeren over risicofactoren voor het ontwikkelen van osteoporose, verlies van lengte of verandering in houding, een fractuur, of plotselinge rugpijn.

Welke behandelingen zijn beschikbaar?

Als bij een man eenmaal osteoporose is vastgesteld, kan zijn arts hem een van de medicijnen voorschrijven die door de Amerikaanse Food and Drug Administration voor deze ziekte zijn goedgekeurd. Het behandelplan zal waarschijnlijk ook de voedings-, bewegings- en leefstijlrichtlijnen ter voorkoming van botverlies bevatten die aan het eind van dit informatieblad staan vermeld.

Als botverlies het gevolg is van glucocorticoïdgebruik, kan de arts een geneesmiddel voorschrijven dat is goedgekeurd om door glucocorticoïd veroorzaakte osteoporose te voorkomen of te behandelen, de botdichtheid en het testosteronniveau controleren en voorstellen de minimaal effectieve dosis glucocorticoïd te gebruiken.

Andere mogelijke preventie- of behandelingsbenaderingen zijn calcium- en/of vitamine D-supplementen en regelmatige lichaamsbeweging.

Als osteoporose het gevolg is van een andere aandoening (zoals testosterontekort) of blootstelling aan bepaalde andere medicijnen, kan de arts een behandelplan opstellen om de onderliggende oorzaak aan te pakken.

Hoe kan osteoporose worden voorkomen?

Er zijn minder onderzoeken naar osteoporose bij mannen dan bij vrouwen geweest. Deskundigen zijn het er echter over eens dat alle mensen de volgende stappen moeten nemen om hun botgezondheid te behouden:

• Rook niet, beperk uw alcoholgebruik en verhoog uw lichamelijke activiteit.
• Zorg voor een dagelijkse calciuminname die voldoende is voor uw leeftijd.
• Zorg voor een voldoende inname van vitamine D. De inname van vitamine D via de voeding moet 600 IE (Internationale Eenheden) per dag bedragen tot de leeftijd van 70 jaar. Mannen boven de 70 moeten hun inname verhogen tot 800 IE per dag (zie onderstaande tabel). De hoeveelheid vitamine D in 1 liter verrijkte melk en de meeste multivitaminen is 400 IE.
• Doe regelmatig aan gewichtdragende oefeningen waarbij botten en spieren tegen de zwaartekracht in werken. Dit kan zijn wandelen, joggen, racketsporten, traplopen en teamsporten. Weerstandsoefeningen, zoals het heffen van gewichten en het gebruik van weerstandsmachines, zijn ook belangrijk. Een arts moet het oefenprogramma evalueren van iedereen bij wie al osteoporose is vastgesteld om te bepalen of draaibewegingen en impactactiviteiten, zoals die worden gebruikt bij golf, tennis of basketbal, moeten worden beperkt.
• Bespreek met uw arts het gebruik van medicijnen waarvan bekend is dat ze botverlies veroorzaken, zoals glucocorticoïden.
• Herken en behandel onderliggende medische aandoeningen die van invloed zijn op de gezondheid van de botten.

300

Aanbevolen inname van calcium en vitamine D

Levensfase-groep	Calcium mg/dag	Vitamine D (IE/dag)
Bronnen: Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, National Academy of Sciences, 2010.
zuigelingen van 0 tot 6 maanden	200	400
zuigelingen van 6 tot 12 maanden	260	400
1 tot 3 jaar oud	700	600
4 tot 8 jaar oud	1,000	600
9 tot 13 jaar	1,300	600
14 tot 18 jaar	1,000	1,000	600
600
19 tot 30 jaar	1.000	600
31 tot 50 jaar oud	1,000	600
51- tot 70-jarige mannen	1.000	600
51- tot 70-jarige vrouwen	1,200	600
70 jaar oud	1,200	800
14 tot 18 jaar oud, zwanger/lacterend	1.300	600
19 tot 50 jaar, zwanger/lacterend	1.000	600

Voor uw informatie

Deze publicatie bevat informatie over geneesmiddelen die worden gebruikt om de hier besproken gezondheidstoestand te behandelen. Toen deze publicatie werd ontwikkeld, hebben we de meest actuele (nauwkeurige) informatie opgenomen die beschikbaar was. Af en toe wordt nieuwe informatie over medicijnen vrijgegeven.

Voor updates en voor vragen over de medicijnen die u gebruikt, kunt u contact opnemen met

U.S. Food and Drug Administration
Toll Free: 888-INFO-FDA (888-463-6332)
Website: https://www.fda.gov

Voor aanvullende informatie over specifieke geneesmiddelen kunt u terecht op Drugs@FDA op https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cder/daf. Drugs@FDA is een doorzoekbare catalogus van FDA-goedgekeurde geneesmiddelen.

NIH Pub. No. 18-7885-E