Olympia

Olympia, gelegen in het westen van de Peloponnesos, was een oud Grieks heiligdom gewijd aan de verering van Zeus, ter ere van wie van 776 v.Chr. tot 393 n.Chr. om de vier jaar de Panhelleense Olympische Spelen werden gehouden. Olympia staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Eerste bewoning in het tweede millennium v. Chr. De eerste archeologische vondsten van woningen dateren van 1900 tot 1600 v. Chr. De Kronion-heuvel op deze plaats was wellicht de eerste plaats van aanbidding, gewijd aan Kronos. Andere heilige gebouwen aan de voet van de heuvel in de heilige bos van wilde olijfbomen, of Altis, wijzen er echter op dat andere goden werden vereerd, zoals Gaia, Themis, Aphrodite, en Pelops. Met de komst van de West-Griekse stammen op de Peloponnesos was het echter Zeus, de vader van de Olympische goden, die de dominante cultfiguur op Olympia zou worden.

Het eerste grote gebouw op deze plaats was het Heraion, een tempel gewijd aan Hera, gebouwd rond 650-600 v. Chr. In de 5e eeuw v. Chr. bereikte het heiligdom zijn hoogtepunt van welvaart, en in 457 v. Chr. werd een massieve Dorische tempel van 6 x 13 zuilen voltooid om er een enorm cultusbeeld van Zeus in onder te brengen. De tempel, ontworpen door Libon van Elis, was de grootste in Griekenland in die tijd en meet 64,12 m x 27,68 m met zuilen van 10,53 m hoog. De frontons van de tempel vertoonden prachtig beeldhouwwerk: aan de oostzijde de mythische wagenrace tussen Pelops en Oinomaos, en op het westelijke fronton een Centauromachie met de majestueuze centrale figuur van Apollo. Metopen uit de tempel beeldden de arbeid van Hercules uit. Het standbeeld van Zeus in de tempel was van Phidias (die ook aan het Parthenon en het beeld van Athena had gewerkt) en was een 12 m hoge gouden en ivoren voorstelling van Zeus zittend op een troon en werd beschouwd als een van de zeven wereldwonderen van de antieke wereld. Andere belangrijke bouwprojecten door de eeuwen heen waren baden en een zwembad (5e eeuw v. Chr.), het nieuwe stadion met taluds voor toeschouwers (midden 4e eeuw v. Chr.), een palaistra (3e eeuw v. Chr.), een gymnasion (2e eeuw v. Chr.), een hippodroom (780 m lang), de grote Leonidaion of gasthuizen (330 v. Chr.), en de Theikoloi (priesterresidentie).

Sportwedstrijden werden oorspronkelijk geassocieerd met begrafenisrituelen, bijvoorbeeld de begrafeniswedstrijden die Achilles ter ere van Patroklos organiseerde in de Ilias van Homerus. Volgens sommige mythologische verhalen begon Zeus met de spelen om zijn overwinning op Kronos te vieren; volgens andere verhalen begon Pelops met de spelen ter ere van Oinomaos. In ieder geval maakten sport, een gezond lichaam en een competitieve geest een groot deel uit van de Griekse opvoeding, en het is dan ook niet verwonderlijk dat er op een gegeven moment georganiseerde atletiekwedstrijden zouden ontstaan.

De eerste Olympische Spelen werden gehouden in 776 v. Chr. bij de eerste volle maan na de zomerzonnewende. De winnaar van het eerste en enige evenement, de stadion-voetrace (één lengte van het stadionparcours, 600 voet of 192 m), was Koroibos van Elis, en van toen af aan werd elke overwinnaar geregistreerd en elke Olympiade naar hem genoemd, waardoor wij de eerste nauwkeurige chronologie van de Griekse wereld kregen. Tijdens een drie maanden durende Pan-Griekse wapenstilstand kwamen atleten en maar liefst 40.000 toeschouwers uit heel Griekenland om aan de Spelen deel te nemen. Individuen en stadstaten brachten offers aan Zeus, waaronder geld, standbeelden (waaronder de prachtige Nike van Paionios, ca. 424 v. Chr., en de Hermes van Praxiteles, eind 4e eeuw v. Chr.), bronzen driepoten, schilden, helmen en wapens, waardoor Olympia een levend museum van Griekse kunst en cultuur werd. Veel steden bouwden ook schatkamers – kleine maar indrukwekkende gebouwen om hun offers in onder te brengen en het prestige van hun stad te verhogen.

Na verloop van tijd werden andere evenementen aan de Spelen toegevoegd zoals langere voetlopen, worstelen, boksen, wagenrennen, discuswerpen, speerwerpen, springen, en de vijfkamp. Op het hoogtepunt waren er 18 evenementen verspreid over vijf dagen. Het was echter altijd het oorspronkelijke stadion dat het belangrijkste evenement bleef. De winnaars wonnen kronen van olijfbladeren en een olijftak uit de bange boomgaard, maar veel belangrijker was dat ze roem en glorie wonnen, en in zeer reële zin historische onsterfelijkheid.

Teken in voor onze wekelijkse e-mail nieuwsbrief!

Een tweede belangrijk evenement dat in Olympia werd gehouden, waren de Heraia-spelen voor vrouwen, die om de vier jaar werden gehouden ter ere van de godin Hera. Kinderen, adolescenten en jonge vrouwen liepen in afzonderlijke voetwedstrijden over een afstand van 160 meter van het stadionparcours. De prijzen voor de winnaars bestonden uit olijfkronen en het recht om een portret van zichzelf op te hangen op de plaats van de wedstrijd. De verantwoordelijkheid voor de organisatie van beide spelen en voor het onderhoud van het terrein wanneer het niet in gebruik was, lag bij de Eleeërs.

De spelen werden voortgezet in de Hellenistische periode met als opmerkelijke architectonische toevoeging het Philippeion, een cirkelvormig gebouw met zuilengangen, opgericht door Philippus II van Macedonië en met gouden beelden van de koninklijke familie (ca. 338 v. Chr.). De Romeinen hechtten weinig belang aan de religieuze betekenis van de spelen, maar bleven ze toch hoog waarderen en ondanks de poging van Sulla in 80 v. Chr. om de spelen definitief naar Rome te verplaatsen, bleven zij Olympia verfraaien met nieuwe gebouwen, verwarmde baden, fonteinen (met name het Nymphaion van Herodes Atticus, 150 n. Chr.) en standbeelden. Het beroemdst is keizer Nero, die in 67 n.C. streefde naar de glorie van de Olympische overwinning door mee te doen aan elk onderdeel waaraan hij meedeed en dat hij, zoals te verwachten was, won.

Met het decreet van keizer Theodosios om alle cultuspraktijken te verbieden, kwamen de Spelen tot een einde in 393 n.C. na een reeks van 293 Olympische Spelen gedurende meer dan een millennium. De plaats raakte geleidelijk in verval, werd gedeeltelijk verwoest onder het decreet van keizer Theodosios II in 426 n.C. en werd overgenomen door een christelijke gemeenschap die er een basiliek bouwde in de vroege Byzantijnse periode. Aardbevingen in 522 en 551 CE verwoestten veel van de overgebleven ruïnes, en slib van de nabijgelegen rivieren Alpheios en Kladeos bedekte uiteindelijk de site tot de herontdekking in 1829 CE door de Franse Archeologische Missie en systematische opgravingen door het Duitse Archeologisch Instituut vanaf 1875 CE.