Musée virtuel du protestantisme

De oorsprong van de doop

De term “doop” stamt, etymologisch, van het Griekse “baptõ”, wat dompelen in water of onderdompelen betekent. De doop werd in de eerste eeuw na Christus, ten tijde van Jezus, zeer vaak toegepast, maar is in sommige godsdiensten nog verder terug te voeren. Zo werden soortgelijke rituelen in sommige stromingen van het jodendom toegepast om nieuwe leden te zuiveren en in de gemeenschap op te nemen. Later gebruikte Johannes de Doper het, in de eerste eeuw, als een teken van bekering. Sinds het ontstaan van het christendom voldoet het aan het gebod van Jezus Christus, volgens Mattheüs, hoofdstuk 28, verzen 19-20: “Gaat dan henen, maakt alle volken tot uw discipelen en doopt hen in de naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen-Geests…”. De doop is een van de kenmerken van de Christelijke Kerk.

Wat de doop betekent

De doop wordt beschouwd als het eerste van de twee sacramenten die erkend worden door de belangrijkste takken van het protestantisme, het tweede is het Avondmaal of Heilig Avondmaal. Voor de reformatoren is het sacrament een manifestatie van Gods genade en van de hulp die God biedt om het geloof van de gelovigen te ondersteunen. Het symboliseert een verbond tussen God en de mensen. Zo kan de doop gedefinieerd worden als de vereniging van christenen in de dood en opstanding van Jezus Christus, volgens de brief van Paulus aan de Romeinen, hoofdstuk 6, vers 4: “Daarom zijn wij met Hem begraven door de doop in de dood: opdat, gelijk Christus uit de doden opgewekt is door de heerlijkheid des Vaders, alzo ook wij in nieuwheid des levens wandelen.”

Maar de doop is ook het zichtbare teken van een onzichtbare genade. De genade wordt geopenbaard door de doop, wanneer de gedoopte een nieuw leven begint en deel wordt van het Nieuwe Verbond tussen God en de mensen. Het is een concreet teken dat ons helpt geestelijke ideeën te begrijpen, zoals :

• De doop is een teken van de gave van de Geest, zonder welke er geen nieuw leven kan zijn. Inderdaad, “christen zijn betekent de Geest ontvangen hebben, die ons tot zijn kinderen maakt”. Gods belofte, volgens Johannes hoofdstuk 7, verzen 36-38, is dat de Heilige Geest in de gelovigen woont en hen verzekert van hun aanneming tot kinderen van God en hen in staat stelt een nieuw leven te leiden.
• De doop is ook het bewijs dat de christen deel gaat uitmaken van de Kerk. God verenigt zich met allen die zijn volk op aarde vormen, ongeacht hun ras, geslacht of sociale status. Om te symboliseren dat men deel gaat uitmaken van de gemeenschap van gelovigen, neemt de voorganger, als de doop tijdens de eredienst plaatsvindt, in veel Gereformeerde Kerken het kind in zijn armen nadat hij het gedoopt heeft, en nadat de ouders zich gecommitteerd hebben, en presenteert hem aan de leden van de parochie.
• De doop is verbonden met bekering. De bekering door Jezus Christus gebeurt niet automatisch. Het roept ons en verwacht van ons dat wij onze houding veranderen. Het doopsel is het teken van een nieuw leven, getekend door Gods liefde en die van onze naaste.
• Het doopsel getuigt van de vergeving van zonden.

Bovendien kan de doop worden omschreven als “een goddelijke verordening” waardoor God ons welkom heet in zijn Koninkrijk, te midden van zijn volk. De doop is een openbare manifestatie van Gods verbond en roept ons op tot zijn dienst hier op aarde. Het is zowel een getuigenis als een mogelijkheid om te laten zien wat God ons geeft en in ons doet. In de doop belijden wij voor de gemeenschap van gelovigen, en voor de wereld, wat God voor ons betekent, en verklaren wij onze inzet voor het evangelie.

De praktijk van de doop

In het protestantisme is de doop een ritus van intrede, van welkom in het leven van de kerkgemeenschap. Het behoort tot de zogenaamde overgangsrituelen, zoals ceremonies die de overgang markeren van de ene staat, situatie of status naar de andere.

De doop wordt dus gevierd door een gewijde predikant of een bevoegde leek. In alle tradities wordt water gebruikt om te dopen. Water is het symbool van zuiverheid en leven, maar ook van de dood, zoals men zich overstromingen en verdrinkingsrampen herinnert. De ambivalentie wordt gesymboliseerd in de doop, de gedoopte “sterft” immers aan al zijn zonden, maar wordt herboren tot een nieuw leven in Jezus Christus.

Er zijn echter verschillende soorten praktijken. In de Lutherse en Hervormde tradities kan de doop van drieërlei aard zijn, namelijk onderdompeling, uitdrijving (water over het hoofd gegoten), of aspersie (een paar druppels op het hoofd gesprenkeld als symbool). Maar beide tradities passen over het algemeen de doop door onderdompeling toe. In de Evangelische traditie geschiedt de doop uitsluitend door onderdompeling, hetgeen betekent dat de gedoopte geheel in water wordt ondergedompeld.

Dit verschil wordt verklaard door de karakteristieken van elke kerk. Inderdaad, de Luthero-hervormde tak, ook wel “multitudinist” genoemd, praktiseert de belijdenis-doop. De aan allen aangeboden goddelijke genade staat dus voorop, vandaar het dopen van kinderen. Terwijl de Evangelicals, in de zogenaamde belijdende kerken, de nadruk leggen op de individuele verbintenis van de gelovige.

De leeftijd voor de doop

De Gereformeerde en Lutherse Kerken, die ook wel pedo-dopers worden genoemd omdat zij kinderen dopen, vieren de doop gewoonlijk op verzoek van de familie. Wat de tieners betreft die catechisatie krijgen, zij die niet gedoopt zijn vragen om gedoopt te worden als ze 16 zijn, terwijl de anderen alleen hun doopsel bevestigen. Tenslotte kunnen volwassenen die tot geloof gekomen zijn, vragen om gedoopt te worden. Er is geen leeftijdsgrens om het sacrament te ontvangen.

Omgekeerd worden in baptistengemeenten waar het geloof van de gelovige een voorwaarde is voor de doop, jonge kinderen niet gedoopt omdat zij niet in staat zijn hun geloof te belijden. De verschillende takken van de kerk presenteren dus een ingewikkeld en verschillend front. Zo erkent bijvoorbeeld de luthers-gereformeerde tak de doop in een baptistenkerk, maar de baptisten erkennen de doop van jonge kinderen niet, hoewel de huidige dialoog de tolerantie binnen de verschillende kerken aanmoedigt. De doop wordt echter wederzijds erkend binnen de Lutherse en Gereformeerde Kerken enerzijds en de Katholieken anderzijds. Dit is het resultaat van een oecumenische dialoog die tot een algemene erkenning heeft geleid.

Dus kan worden gesteld dat, ondanks verschillen van mening over de doop van jonge kinderen, het protestantisme eensgezind is over het sacrament. De gereformeerden, de lutheranen, de baptisten zijn het erover eens dat de doop het zichtbare teken is van een onzichtbare genade, en het symbool van de gemeenschap in de dood en verrijzenis van Jezus Christus, maar ook het instrument dat Gods Geest gebruikt om nieuw leven te brengen en zondaars tot kinderen van God te maken.