Techniek
Molas worden met de hand gemaakt met behulp van een omgekeerde appliqué-techniek. Verscheidene lagen (gewoonlijk twee tot zeven) van verschillend gekleurde stof (gewoonlijk katoen) worden aan elkaar genaaid; het ontwerp wordt dan gevormd door delen van elke laag weg te snijden. De randen van de lagen worden dan naar onder gekeerd en vastgenaaid. Vaak zijn de steken bijna onzichtbaar. Dit wordt bereikt door een draad van dezelfde kleur te gebruiken als de laag die wordt genaaid, door blinde steken te naaien, en door kleine steekjes te naaien. De fijnste mola’s hebben uiterst fijne steken, gemaakt met behulp van piepkleine naalden.
Het grootste patroon wordt meestal uit de bovenste laag gesneden, en geleidelijk kleinere patronen uit elke volgende laag, waardoor de kleuren eronder in de opeenvolgende lagen zichtbaar worden. Dit basisschema kan worden gevarieerd door meerdere lagen tegelijk te snijden, waardoor de volgorde van de kleuren varieert; sommige mola’s bevatten ook patches van contrasterende kleuren, die op bepaalde plaatsen in het ontwerp zijn opgenomen om extra kleurvariaties te introduceren.
Mola’s variëren sterk in kwaliteit, en de prijs voor kopers varieert dienovereenkomstig. Een groter aantal lagen is over het algemeen een teken van hogere kwaliteit; mola’s met twee lagen zijn gebruikelijk, maar exemplaren met vier of meer lagen zullen een betere prijs vragen. De kwaliteit van het stiksel is ook een factor, waarbij het stiksel op de beste mola’s bijna onzichtbaar is. Hoewel sommige mola’s tot op zekere hoogte gebruik maken van borduurwerk om het ontwerp te verfraaien, worden mola’s die uitsluitend met de zuivere omgekeerde-appliqué techniek zijn vervaardigd (of bijna) als beter beschouwd.
Mola’s worden vaak te koop aangeboden met tekenen van gebruik, zoals steeksporen rond de randen; dergelijke onvolkomenheden geven aan dat de mola werd gemaakt voor gebruik, en niet alleen voor verkoop aan toeristen. Het maken van een mola kan twee weken tot zes maanden duren, afhankelijk van de complexiteit van het ontwerp.
Toepassing
De traditionele klederdracht van een Kuna-vrouw bestaat uit een gedessineerde blauwe katoenen gewikkelde rok, rode en gele hoofddoek, arm- en beenkralen, gouden neusringen en oorbellen en de vele lagen en fijn genaaide mola-paneelblouse.
De kunstzinnigheid van een mola weerspiegelt een synthese van de traditionele Kuna-cultuur met de invloeden van de moderne wereld. Mola-kunst ontwikkelde zich toen Kuna-vrouwen toegang hadden tot in de winkel gekochte tuinartikelen. Mola-ontwerpen zijn vaak geïnspireerd op moderne afbeeldingen zoals politieke posters, etiketten, afbeeldingen uit boeken en TV-tekenfilms, maar ook op traditionele thema’s uit Kuna-legenden en -cultuur.
Geometrische mola’s zijn de meest traditionele, die zich hebben ontwikkeld uit oude lichaamsschilderontwerpen. Vele uren van zorgvuldig naaien zijn nodig om een fijne mola te maken. Het vermogen om een voortreffelijke mola te maken is een bron van status onder Kuna-vrouwen.
De kwaliteit van een mola wordt bepaald door factoren als
het aantal lagen
de fijnheid van het stiksel
de vlakheid en breedte van de uitsnijdingen
toevoeging van details zoals zigzagranden, rasterwerk of borduurwerk
algemene artistieke verdienste van het ontwerp en de kleurencombinatie.
Wanneer Kuna-vrouwen moe worden van een bepaalde blouse, halen zij deze uit elkaar en verkopen de mola’s aan verzamelaars.
Doordat mola-panelen gedragen werden als onderdeel van de traditionele kleding van een Kuna-vrouw, vertonen zij vaak tekenen van slijtage zoals vervaging en steeksporen langs de randen van de panelen. Deze “onvolkomenheden” geven aan dat de mola authentiek is en niet uitsluitend is gemaakt om aan toeristen te worden verkocht.
Mola’s worden vaak in paren verkocht, waarbij het paar bestaat uit de achter- en voorpanelen van een blouse. De twee mola’s zijn meestal twee variaties op een thema. Bij elkaar passende mola’s vullen elkaar aan en moeten samen worden getoond of gebruikt voor het grootste effect.
Mola-panelen hebben vele toepassingen. Ze kunnen worden ingelijst als kunst of worden verwerkt tot kussens, placemats of wandkleden. Sommige mensen maken er zelfs bedspreien van of verwerken ze in quiltprojecten.
Mola’s zijn zeer stevig en goed genaaid. Authentieke mola’s zijn al vele malen gewassen en kunnen veilig met de hand worden gewassen in warm water. Molas kunnen worden gekocht in Panama of in Colombia.
De mola blouse is een belangrijk symbool van de Kuna cultuur.
Oorsprong
Mola’s hebben hun oorsprong in het beschilderen van lichamen. Pas na de kolonisatie door de Spanjaarden en het contact met missionarissen begonnen de Kuna hun traditionele geometrische ontwerpen op stof over te brengen, eerst door rechtstreeks op de stof te schilderen en later door de techniek van omgekeerde appliqué te gebruiken. Het is niet met zekerheid bekend wanneer deze techniek voor het eerst werd toegepast. Aangenomen wordt dat de oudste mola’s tussen 150 en 170 jaar oud zijn.
Als inspiratie voor hun ontwerpen gebruikten de Kuna eerst de geometrische patronen die vroeger voor het beschilderen van lichamen werden gebruikt. In de afgelopen 50 jaar hebben zij ook realistische en abstracte ontwerpen van bloemen, zeedieren en vogels, en populaire cultuur afgebeeld.
Afhankelijk van de traditie van elk eiland, beginnen Kuna-vrouwen met het vervaardigen van molas ofwel na het bereiken van de puberteit, of op veel jongere leeftijd. Vrouwen die er de voorkeur aan geven zich in westerse stijl te kleden, zijn in de minderheid, evenals in de gemeenschappen in Panama-Stad.
Mola’s zijn zo belangrijk voor de Kuna en hun traditionele identiteit, dat zij verantwoordelijk kunnen worden geacht voor de onafhankelijke status van de Comarca San Blas. Na de poging van de Panamese regering om de Kuna in het begin van de 20e eeuw te “verwesteren” door hun gebruiken, hun taal en hun traditionele kleding te verbieden, ontstond er een enorme golf van verzet. Deze verzetsbeweging culmineerde in de Kuna-revolutie van 1925 waarbij, na zware gevechten, de Panamese regering het Kuna-volk het recht gaf om hun eigen gebied autonoom te besturen.