In dit blad wordt ingegaan op de blootstelling aan lithium tijdens de zwangerschap en de periode waarin borstvoeding wordt gegeven. Deze informatie mag niet in de plaats komen van medische zorg en advies van uw zorgverlener.
Wat is lithium?
Lithium is een geneesmiddel dat wordt gebruikt voor de behandeling van bipolaire stoornis, ook wel manisch-depressiviteit genoemd. Lithium kan ook worden gebruikt voor de behandeling van andere psychiatrische en medische aandoeningen. Lithium wordt verkocht onder vele merknamen, zoals Cibalith-S®, Eskalith®, Lithane®, Lithobid® en Lithonate®.
Ik neem lithium. Kan dat het zwanger worden bemoeilijken?
Uit onderzoek is niet gebleken dat vrouwen door het slikken van lithium moeilijker zwanger kunnen worden.
Ik ben er net achter gekomen dat ik zwanger ben. Moet ik stoppen met lithium?
Overleg eerst met uw arts voordat u uw medicatie verandert. Stoppen met lithium wordt in verband gebracht met terugval (terugkeer van de symptomen) en dit risico is nog groter als lithium snel wordt gestopt. In sommige situaties kunnen u en uw arts besluiten om tijdens de zwangerschap te stoppen met lithium. Als u tijdens de zwangerschap doorgaat met het gebruik van lithium, moet u de lithiumspiegel in uw bloed gedurende de zwangerschap vaak laten controleren. Tijdens de zwangerschap heeft u mogelijk een hogere dosis nodig om een terugval te voorkomen. Bij de bevalling kan het nodig zijn de dosis te verlagen om bijwerkingen voor u en uw baby te voorkomen.
Ik gebruik lithium, maar ik wil ermee stoppen voordat ik zwanger word. Hoe lang blijft het medicijn in mijn lichaam?
Mensen elimineren medicijnen in verschillende snelheden. Bij gezonde volwassenen duurt het gemiddeld tot vier dagen voordat het grootste deel van het lithium uit het lichaam is verdwenen. Ook is uit onderzoek gebleken dat hoe langer iemand lithium gebruikt, hoe langer het kan duren voordat het lichaam het na het stoppen volledig heeft opgeruimd.
Verhoogt het gebruik van lithium de kans op een miskraam?
Een miskraam kan zich bij elke zwangerschap voordoen. Hoewel één onderzoek een lichte verhoging van de kans op een miskraam liet zien bij lithiumgebruik, hield het onderzoek geen rekening met alle andere factoren die in verband worden gebracht met een miskraam, zoals de leeftijd van de moeder of de voorgeschiedenis van een eerdere miskraam. Het is niet bekend of het gebruik van lithium de kans op een miskraam verhoogt.
Verhoogt het nemen van lithium in het eerste trimester de kans op aangeboren afwijkingen?
In elke zwangerschap begint een vrouw met een kans van 3-5% op een baby met een aangeboren afwijking. Dit wordt haar achtergrondrisico genoemd. Sommige studies hebben gesuggereerd dat lithium in verband wordt gebracht met een kleine kans op hartafwijkingen, met name een zeldzame hartafwijking genaamd Ebstein’s anomalie. Ebstein’s anomalie is de abnormale plaatsing van een van de kleppen die de bloedstroom in het hart regelt. Deze zeldzame hartafwijking kan milde medische problemen of een ernstige levensbedreigende aandoening veroorzaken. Andere studies hebben echter geen verband aangetoond tussen het gebruik van lithium tijdens het eerste trimester van de zwangerschap en een verhoogde kans op hartafwijkingen. Dit betekent dat niet kan worden geconcludeerd dat lithium geboorteafwijkingen veroorzaakt.
Kan het gebruik van lithium in het tweede of derde trimester andere zwangerschapscomplicaties veroorzaken?
Er zijn gevallen bekend van lithiumgebruik tijdens de zwangerschap en de ontwikkeling van een struma (vergrote schildklier in de hals) bij de moeder. Dit is het gevolg van hypothyreoïdie (een onderactieve schildklier). Indien onbehandeld bij de moeder, kan hypothyreoïdie leiden tot een struma bij de baby. De schildklierfunctie van de moeder moet tijdens de zwangerschap worden gecontroleerd, zodat zij kan worden behandeld voordat zij of de baby problemen ontwikkelen.
Ook zijn er gevallen bekend van verminderde spierspanning (hypotonie), sedatie (slaperigheid) en moeilijkheden met ademhalen en voeden bij de pasgeborene wanneer lithium werd gebruikt in de buurt van de bevalling, vooral als de lithiumspiegel in het bloed van de moeder hoog was. Met behandeling zou de baby in ongeveer twee tot tien dagen volledig moeten herstellen.
Doorgaan met lithium verlaagt de kans op terugval van de bipolaire stoornis na de bevalling. Postpartum-relapses zijn zeer ernstig en kunnen leiden tot een postpartum-psychose. Om de kans op lithiumtoxiciteit bij de moeder en de baby te verlagen, kan het nodig zijn de dosis bij de bevalling te verlagen. Zorg ervoor dat uw zorgverlener en de zorgverlener van uw baby op de hoogte zijn van uw lithiumgebruik, zodat u en de baby na de bevalling in de gaten kunnen worden gehouden.
Ik gebruik lithium sinds het begin van mijn zwangerschap. Zijn er onderzoeken die ik tijdens de zwangerschap kan laten doen om iets te weten te komen over de gezondheid van mijn baby?
Een screeningstest, de nuchal translucency scan genaamd, is een echografie die tijdens het eerste trimester van de zwangerschap wordt gedaan. Het kan worden gebruikt om een zakje vocht te meten dat zich normaal achter de nek van de baby bevindt. Deze meting kan worden gebruikt om te screenen op hartafwijkingen. Als u tijdens de eerste tien weken van de zwangerschap lithium hebt gebruikt, wordt u aangeraden om rond de 18e week van de zwangerschap ook een meer gedetailleerde echografie te laten uitvoeren (een zogenaamde niveau II-echografie). Dit is om de groei en ontwikkeling van de baby te bekijken. Uw arts kan ook een speciale echografie van het hart van de baby (foetaal echocardiogram) rond 21-22 weken zwangerschap met u bespreken. Deze echografieën zijn alleen bedoeld als screening en brengen niet alle problemen aan het licht. Op basis van wat er wordt gezien, kan uw arts vervolgonderzoek aanbevelen.
Heeft het gebruik van lithium tijdens de zwangerschap langdurige gedrags- of leerproblemen bij de baby tot gevolg?
In studies bij kinderen tot vijftien jaar die tijdens de zwangerschap aan lithium werden blootgesteld, werden geen significante lichamelijke, geestelijke of gedragsproblemen gevonden in vergelijking met kinderen die tijdens de zwangerschap niet aan lithium werden blootgesteld.
Kan ik borstvoeding geven als ik lithium gebruik?
Lithium gaat over in de moedermelk en wordt door de baby opgenomen. De hoeveelheid lithium in het bloed van een zogende baby is veel lager dan in het bloed van de moeder. Als een vrouw lithium gebruikt terwijl ze borstvoeding geeft, moeten zij en haar zorgverlener de baby in de gaten houden op symptomen als rusteloosheid, lage spierspanning of problemen met voeden. Er zijn enkele meldingen van omkeerbare veranderingen in de schildklier- en nierfuncties van de baby, dus het controleren van de lithiumspiegel en de schildklier- en nierfuncties van de baby wordt aanbevolen. Praat met uw arts over al uw vragen met betrekking tot borstvoeding.
Als een man lithium gebruikt, kan het dan zijn vruchtbaarheid (vermogen om een partner zwanger te maken) beïnvloeden of de kans op aangeboren afwijkingen vergroten?
In sommige rapporten over mannen die met lithium werden behandeld, werd een verminderde kwaliteit en beweging van het sperma gevonden, terwijl dat in andere rapporten niet het geval was. In een van deze rapporten werd geen bewijs gevonden dat de vruchtbaarheid is verminderd. In een ander onderzoek werd een verminderde zin in seks gemeld, maar dit is een veel voorkomende bijwerking van depressie en is mogelijk niet te wijten aan het lithiumgebruik. Er zijn geen rapporten die suggereren dat lithiumgebruik bij mannen geassocieerd is met een verhoogd risico op geboorteafwijkingen.
In het algemeen is het onwaarschijnlijk dat blootstellingen die vaders hebben de risico’s voor een zwangerschap verhogen. Voor meer informatie, zie de MotherToBaby factsheet Paternal Exposures op https://mothertobaby.org/fact-sheets/paternal-exposures-pregnancy/pdf/.