Kösem Sultan, (geboren ca. 1589-gestorven 2 september 1651), Osmaanse sultana die een sterke invloed uitoefende op de Osmaanse politiek gedurende meerdere decennia in een tijd waarin de vrouwen van het paleis een belangrijke, zelfs geformaliseerde autoriteit genoten binnen het paleis.
Wie was Kösem Sultan?
Kösem Sultan was een echtgenote van de Osmaanse sultan Ahmed I, de moeder van sultans Murad IV en İbrahim, en een grootmoeder van Mehmed IV. Zij oefende een halve eeuw lang een beslissende invloed uit op de Osmaanse politiek, vooral als regentes van Murad IV en Mehmed IV.
Hoe groot was de invloed van Kösem Sultan?
Kösem Sultan heeft een halve eeuw lang invloed uitgeoefend op de Osmaanse politiek, niet alleen als regentes van haar zoon Murad IV en kleinzoon Mehmed IV, maar ook door het opbouwen van een aanzienlijke factie van steun binnen het Osmaanse hof. Ze had genoeg macht om haar zoon Ibrahim te laten afzetten en executeren toen hij probeerde haar op een zijspoor te zetten.
Hoe kwam Kösem Sultan aan de macht?
Kösem Sultan werd regentes voor haar zoon Murad IV toen hij op 11-jarige leeftijd de Osmaanse sultan werd, en ze bleef invloedrijk gedurende zijn gehele bewind. Na zijn dood probeerde zijn broer Ibrahim haar buitenspel te zetten, maar zij spande samen met de Janitsaren om hem omver te werpen. Ze genoot opnieuw van het regentschap onder haar zes jaar oude kleinzoon Mehmed IV.
Hoe stierf Kösem Sultan?
Kösem Sultan probeerde haar kleinzoon Mehmed IV van de troon te stoten, vooral omdat zijn machtige moeder, Turhan Sultan, een uitdaging vormde voor de invloed van Kösem Sultan. Maar Turhan Sultan kreeg lucht van het plan en stuurde haar gevolg erop uit om Kösem Sultan met gordijnkoorden te wurgen.
Kösem kreeg invloed in het paleis door haar huwelijk met Sultan Ahmed I. Zoals veel koninklijke bruiden zou zij van Griekse afkomst zijn geweest en mooi toen zij jong was. Haar bijzondere schoonheid hielp haar bij Ahmed in de gunst te komen en, gecombineerd met haar intelligentie, bezorgde haar een aanzienlijke autoriteit en invloed in het paleis onder zijn vrouwen.
Na Ahmed’s dood in 1617 gebruikte zij haar invloed om de aanspraak van zijn broer, Mustafa I, op de troon te ondersteunen. Hij werd als geestesziek beschouwd, en Kösem kon via hem de macht uitoefenen, maar hij werd onbekwaam verklaard en al na drie maanden afgezet. Mustafa werd vervangen door Osman II, Ahmed’s zoon via een andere vrouw, en Kösem werd op een zijspoor gezet, maar Osman’s bewind werd ingekort nadat een opstand van de Janitsaren in 1622 een einde aan zijn leven maakte. Mustafa werd tijdelijk opnieuw geïnstalleerd.
Kösem’s zoon Murad IV werd sultan in 1623, waardoor Kösem de prestigieuze positie van valide sultan (“moeder van de sultan”) kreeg. Deze machtige positie – compleet met pracht en praal – had de laatste generaties aanzienlijk aan gezag gewonnen, vooral toen het gezag van de grootvizier tanende was. Kösems positie was des te machtiger omdat zij het volledige regentschap genoot gedurende de eerste vijf jaar van Murads bewind, toen hij nog minderjarig was. Toen hij meerderjarig werd, regeerde hij met harde hand, maar het was bekend dat hij af en toe rekening hield met de inbreng van zijn moeder. Hij bleef regeren tot aan zijn dood in 1640, die vermoedelijk verband hield met chronisch alcoholgebruik.
De troon ging toen naar Ibrahim, de enige overgebleven zoon van Kösem. Zijn heerschappij werd gekenmerkt door verwaarlozing en wanbeheer omdat Kösem zijn gehoor verloor en het paleis verliet. Hoewel afwezig uit het paleis, bleven haar relaties en invloed aan het hof intact. In 1648, met het rijk in een trieste staat, spanden zij en andere hoffunctionarissen samen tegen Ibrahim, en de Janitsaren wierpen hem omver.
Mehmed IV, de zes jaar oude zoon van Ibrahim, was zijn opvolger, en Kösem oefende opnieuw het regentschap uit. De titel van valide sultan ging natuurlijk over op de moeder van Mehmed, Turhan Sultan, maar Kösem bleef haar meerdere met de nieuwe titel büyük valide (“grootmoeder”). Er ontstond rivaliteit tussen de twee, want Turhan begon haar eigen factie te vormen binnen het paleis en onder het leger. Kösem spande samen om Turhan Sultan te onttronen door Mehmed af te zetten en hem te vervangen door zijn halfbroer, wiens moeder geen bedreiging zou vormen voor haar gezag. Turhan Sultan kwam van dit complot op de hoogte en verijdelde haar. In de nacht van 2 september 1651 werd Kösem in haar bed gewurgd door mannen uit de entourage van Turhan Sultan, die naar verluidt haar eigen vlechten of de koorden van haar bedgordijnen gebruikten om haar te doden.