We hebben allemaal wel eens gehoord dat olifanten nooit vergeten. Onderzoekers en wetenschappers bestuderen al vele jaren het gedrag van olifanten en hun geheugen. Wat zij hebben ontdekt vertelt ons dat olifanten inderdaad sommige dingen vergeten. Maar als het gaat om wat ze moeten onthouden om bedreigende omstandigheden te overleven, is hun geheugen ongelooflijk.
Het is niet ongewoon voor intelligente zoogdieren om een geweldig geheugen te hebben voor negatieve ervaringen en het lijkt erop dat de hersenen van olifanten niet anders zijn. Nog fascinerender is dat uit bewijs blijkt dat olifanten in staat zijn om een breed scala aan emoties te voelen die zeer vergelijkbaar zijn met die van mensen. Onderzoekers ontdekten dat wat olifanten deze emoties laat voelen een complex neuraal netwerk is dat ook verantwoordelijk zou kunnen zijn voor de reden waarom ze nooit vergeten.
Is het waar dat olifanten nooit vergeten?
Meer treffend gezegd, olifanten vergeten nooit iets dat ze nodig hebben om te overleven of om in hun behoeften te voorzien. Net als mensen kunnen ze kleine dingen vergeten die niet nodig zijn voor het dagelijks leven. Ook als het gaat om dingen die hen onveilig maakten, vergeten olifanten dat nooit. Het gedrag van olifanten vertoont tekenen van traumareacties bij olifanten die worden uitgelokt door geuren en geluiden, zoals blijkt uit talrijke studies en onderzoeksprogramma’s. Wetenschappers geloven dat dit iets te maken heeft met hun complexe sociale structuren en de grootte van hun hersenen.
Gedrag dat aantoont dat olifanten in staat zijn emoties te voelen en te tonen, is door veel mensen waargenomen. Er is gerapporteerd dat olifanten een andere olifant kunnen herkennen na tientallen jaren van elkaar gescheiden te zijn geweest. Het tonen van verdriet over de beenderen van hun dierbaren, zoals wij rouwen over graven, is meer dan eens door wetenschappers gedocumenteerd. Nog schokkender dan hun vermogen om elkaar te herkennen en te rouwen is hun vermogen om zich kaarten te herinneren die hen helpen water te halen in tijden van ernstige droogte. Nadat uit MRI-scans van een paar olifanten bleek dat het deel van hun hersenen dat verantwoordelijk is voor emotie en traumaverwerking in volume groter was dan dat van mensen, werd duidelijk waarom olifanten nooit vergeten.
Elifanten vergeten nooit op dezelfde manier als mensen nooit vergeten
Het zien van de grootte van de hippocampus in de hersenen van een olifant onthulde waarom ze deze emoties kunnen vertonen en zelfs tekenen van wraak en vergelding werden duidelijker. De hippocampus is het emotionele centrum van de hersenen. Het controleert het zenuwstelsel en is een vitaal onderdeel van het geheugen. Door de manier waarop de hersenen werken, is het logisch dat olifanten nooit iets vergeten dat traumatisch was.
Gelijk aan de manier waarop het lichaam en de hersenen van mensen nooit een traumatische gebeurtenis vergeten, doen olifanten dat ook niet. Hun hersenen zijn in staat om zich te herinneren waar ze heen moeten in tijden van ernstige droogte, gebaseerd op mentale kaarten die vele jaren eerder zijn gemaakt. Dit soort herinneringen komt bij mensen alleen voor wanneer zij ook bang zijn dat iets hen zal beletten te overleven. Nog overtuigender is dat olifanten negatief en uit angst reageren op geuren die hen herinneren aan iets ergs dat in het verleden is gebeurd. Olifanten die bedreigd werden door een bepaalde stam en hun rituelen reageerden negatief op het ruiken van geuren die hen herinnerden aan de stam die hen jaren geleden geterroriseerd had.
Het is nauwkeuriger om te zeggen dat olifanten nooit iets traumatisch vergeten. Daarom kunnen ze zich herinneren waar water is in een droogte situatie en waarom ze onrustig worden van geuren die ze associëren met hun mishandelaars. Wetenschappers hebben ook agressieve aanvallen van olifanten in verband gebracht met traumaverwerking. Sommigen speculeerden dat de olifanten uitvallen omdat de groeiende bevolking in een nabijgelegen dorp hun families uit elkaar dwingt.
Dit zou ook kunnen worden toegeschreven aan hun grote hippocampus. Vermoedelijk vergeten olifanten daardoor nooit iets traumatisch.