Er zijn maar weinig psychiatrische aandoeningen die voor een gezin beangstigender of uitdagender zijn dan het omgaan met een psychose, een extreme mentale toestand waarbij iemand door veranderde gedachten en emoties het contact met de werkelijkheid verliest. Dit kan betekenen dat men dingen hoort of ziet die er niet zijn (hallucinaties) of dat men dingen gelooft die niet waar zijn (waanideeën).
De ziekte die het vaakst met psychose wordt geassocieerd, schizofrenie, openbaart zich gewoonlijk pas zeer laat in de adolescentie of in de vroege volwassenheid. Recentelijk hebben deskundigen echter gewerkt aan het identificeren van kinderen met een hoog risico die symptomen vertonen die kunnen dienen als vroege waarschuwing voor psychose, en er zijn verschillende academische centra opgericht om zich te richten op deze cruciale periode waarin het mogelijk kan zijn om het traject van geestesziekte te veranderen.
Niet alle kinderen die worden geïdentificeerd met wat deskundigen “prodromale” symptomen noemen, zullen zich ontwikkelen, of “morphen”, tot een gevestigde psychotische ziekte. Maar vroegtijdige interventie blijkt de resultaten te verbeteren voor degenen die dat wel doen. En omdat psychotische symptomen het leven van een adolescent verstoren, van school tot vriendschappen tot familie, hopen onderzoekers dat snelle actie verstoring kan voorkomen en het normale functioneren kan verlengen.
Enige van de benaderingen die veelbelovend zijn voor het vertragen van het begin van psychose of het verminderen van de symptomen zijn vrij eenvoudige veranderingen in levensstijl, zoals stressreductie en slaaphygiëne, en het omgaan met samen voorkomende stoornissen, zoals angst. De sleutel: het eerder identificeren van kinderen met een hoog risico, wanneer deze maatregelen met weinig effect nog effectief zijn.
Wat zijn “prodromale” symptomen?
Prodromale symptomen zijn “verzwakte” of zwakke symptomen van psychose. Bovendien “zijn ze een waarschuwingssignaal”, zegt Dr Christoph Correll, medisch directeur van het Recognition and Prevention Program (RAP) van het Zucker Hillside Hospital in Queens, New York, dat gespecialiseerd is in de diagnose en behandeling van vroege symptomen van geestesziekten bij adolescenten en jonge volwassenen. “Deze verschijnselen kunnen zich voordoen bij mensen die geen psychose ontwikkelen, maar als we de mensen volgen die een risico lopen op basis van deze mildere versies, zal een derde van hen waarschijnlijk een psychose ontwikkelen. Dat is veel meer dan in de algemene bevolking.”
Prodromale symptomen komen voor in een spectrum van zeer, zeer mild tot ernstig en kunnen omvatten:
- Teruggetrokkenheid van vrienden en familie/ wantrouwend tegenover anderen
- Veranderingen in slaappatroon of voedselinname
- Minder bezorgdheid over uiterlijk, kleding of hygiëne
- Moeite met het ordenen van gedachten of spraak
- Verlies van gebruikelijke interesse in activiteiten of verlies van motivatie en energie
- Ontstaan van ongewone ideeën of gedrag
- Ongewone percepties, zoals visioenen of het horen van stemmen (of zelfs het zien van schaduwen)
- Het gevoel dat dingen onwerkelijk zijn
- Verandering in persoonlijkheid
- Grootheidsgevoelens (geloven dat hij een superkracht heeft, enz.)
In sommige gevallen zijn deze symptomen de beginstadia van een stoornis en zullen ze uiteindelijk veranderen. Bij anderen nemen de symptomen juist af of blijven ze mild. Dr. Tiziano Colibazzi is psychiater in de COPE kliniek (Centrum voor Preventie en Evaluatie) van Columbia Presbyterian, die werd opgericht om prodromale symptomen te onderzoeken en te behandelen. “We kunnen een groep mensen identificeren die een hoog klinisch risico lopen,” zei Dr. Colibazzi. “Wat we niet kunnen doen is die groep verder verkleinen om de 30 procent te identificeren die zal transformeren.”
De eerste stap als u denkt dat uw kind risico loopt: een evaluatie
De juiste behandeling voor prodromale symptomen hangt volledig af van hoe ernstig ze zijn wanneer ze worden gediagnosticeerd. De eerste stap is een juiste en grondige diagnose door een deskundige in de geestelijke gezondheidszorg met ervaring in het beoordelen van psychotische ziekten.
Als u merkbare veranderingen in motivatie, denken en/of gedrag bij uw kind opmerkt, is de eerste plaats om te beginnen bij uw kinderarts om een medische ziekte uit te sluiten. U moet ook drugsgebruik uitsluiten als oorzaak van gedragsveranderingen bij adolescenten. Daarna zult u uw kind willen laten evalueren door een gekwalificeerde psychiater of psycholoog. Dat op zich kan al een proces van meerdere stappen zijn.
“Misschien zie je het kind maar één keer en krijg je een stukje van de voorgeschiedenis en dan zoek je uit wat er aan de hand is,” zegt Dr. Correll. “Kinderen evolueren; symptomen evolueren. En het traject – hoe dingen veranderen, beter of slechter worden, welke andere symptomen worden toegevoegd – zal zeer informatief zijn om ons iets te vertellen over de prognose, wat we verwachten dat er zal gebeuren.”
Een hulp bij het voorspellen van de evolutie en de ernst van de symptomen, merkt Dr. Colibazzi op, is het vermogen van de patiënt om te twijfelen over zijn symptomen. Als uw kind het zelfbewustzijn behoudt om te weten dat het zijn geest is die hem voor de gek houdt, is dat een aanwijzing dat de symptomen zich nog in een zeer vroeg stadium bevinden. Naarmate de symptomen ernstiger worden, worden de overtuigingen van de patiënt (of ze nu paranoïde, grandioos of hallucinerend zijn) steeds moeilijker te weerleggen.
Levensstijlkeuzes en geestelijke gezondheid
Psychotische symptomen en ziekten blijken nogal te variëren, afhankelijk van de omgeving – de gezondheid van ons lichaam, onze intermenselijke relaties, onze mentaliteit. Zoals bij elke ziekte, maar vooral bij onze risicojeugd, is gezond leven de sleutel. Ongeacht de ernst van de prodromale symptomen, zegt Dr. Correll dat het resultaat van zijn werk positief is. Correll zegt dat het resultaat van uw kind kan worden verbeterd door ervoor te zorgen dat uw kind zich houdt aan een routine die bestaat uit:
- Goed eten
- Regelmatig bewegen
- Een regelmatig slaapschema volgen
- Stress zo veel mogelijk verminderen
- Vrij blijven van drugs – vooral marihuana, die kunnen interageren met prodromale symptomen en het risico op psychose aanzienlijk verhogen. Volgens Dr. Correll “vertoonden volwassenen die uiteindelijk schizofrenie ontwikkelden een periode van drie tot vijf jaar waarin zij depressief of angstig waren voordat zij prodromale symptomen van psychose ontwikkelden en vervolgens een gevestigde psychose kregen”. “Dus het vroegtijdig behandelen van depressie,” zegt hij, “kan eigenlijk de progressie van depressie naar psychose bij sommige patiënten onderbreken.”
Behandeling voor prodromale symptomen van psychose
Dr. Correll raadt aan om een verscheidenheid aan benaderingen te proberen. Milde symptomen vragen om mildere behandelingen die bestaan uit:
- Psychoeducatie: zowel het kind als het gezin leren over de symptomen en de ziekte.
- Therapie, met name cognitieve gedragstherapie: “CGT kan goed zijn in het veranderen van iemands denkpatronen,” zegt Correll, “en ook omgaan met het ontwikkelen van gevoel van eigenwaarde. We moeten oppassen dat kinderen met een psychiatrische diagnose zichzelf niet gaan stigmatiseren en in een hopeloze of negatieve toestand terechtkomen waarin ze het gevoel hebben dat ze niets kunnen bereiken.”
- Aanpassingen in de levensstijl: beoordelen of de huidige schoolomgeving het beste is voor het kind. Misschien een therapeutische sociale groep om het kind te helpen ermee om te gaan.
- Stress verminderen: stress is vaak een trigger voor symptomen, dus het verminderen van stress in het leven van deze kinderen is cruciaal en kan de overgang naar psychotische ziekte voorkomen of vertragen.
Inzicht in prodromale symptomen en monitoring van kinderen die een hoog risico lopen op psychotische ziekte betekent dat ouders meer voor hun kinderen kunnen doen dan wachten tot de symptomen zich openbaren of er gewoon het beste van hopen. Vroeg toezicht en interventie kunnen kinderen met een hoog risico een voorsprong geven, wat hopelijk de kansen op een psychotische ziekte zal veranderen.
“De duur van onbehandelde psychose lijkt inderdaad van invloed te zijn op het verloop van de ziekte,” zegt Dr. Colibazzi. Hoe langer de ziekte onbehandeld blijft, hoe groter de kans dat zij een ernstige ontwrichting van alle aspecten van het leven van de patiënt veroorzaakt. “Het is dus redelijk om te denken dat het nuttig is om iemand op de voet te volgen en vroeg te behandelen, zodra de symptomen zich voordoen.