In een nu beroemd geworden YouTube-video wordt Henry, een oudere demente man, getransformeerd door de kracht van muziek. Henry, die aanvankelijk onderuitgezakt in een stoel zit en zijn eigen dochter niet herkent, lijkt op wonderbaarlijke wijze uit zijn toestand te worden gehaald door een paar minuten muziek uit zijn jeugd: Hij vertelt over zijn favoriete jazz-zanger, zingt een paar verzen in een rijke bariton en vertelt poëtisch over hoe muziek hem laat voelen.
De aangrijpende beelden tonen een bekend maar onderbestudeerd effect aan: Experts zeggen dat muziek Alzheimer- en dementiepatiënten echt kan “wakker schudden”. Neurologen van het Boston University Alzheimer’s Disease Center zijn toonaangevend in het ontdekken waarom muziek het geheugen lijkt te beïnvloeden en, nog belangrijker, hoe muziektherapie kan worden gebruikt om het leven te verbeteren van mensen van wie het geheugen vervaagt.
Andrew Budson, associate director for research at the center, zei dat er momenteel twee theorieën zijn om het transformerende effect van muziek op Henry en andere dementiepatiënten te verklaren. Ten eerste heeft muziek een emotionele inhoud, en dus kan het horen ervan emotionele herinneringen opwekken – “enkele van de krachtigere herinneringen die we hebben,” vertelde Budson aan Life’s Little Mysteries. Dit soort herinneringen hebben de beste kans om naar boven te komen bij Alzheimer-patiënten.
Ten tweede, wanneer mensen muziek leren, slaan we de kennis op als “procedureel geheugen,” het soort geassocieerd met routines en repetitieve activiteiten (ook bekend als spiergeheugen). Dementie vernietigt vooral de delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor het episodisch geheugen – het type dat overeenkomt met specifieke gebeurtenissen in ons leven – maar laat de delen die geassocieerd zijn met het procedureel geheugen grotendeels intact. Omdat we dit geheugen niet kwijtraken als we ouder worden, behouden we onze waardering voor muziek.
Het vermogen van muziek om het procedurele geheugen aan te boren en aan onze emotionele hartstochten te trekken, kan betekenen dat het meer kan doen dan alleen dementiepatiënten toegang geven tot ongerepte herinneringen uit het verleden. In 2010 ontdekten de onderzoekers dat Alzheimerpatiënten zich songteksten veel gemakkelijker konden herinneren nadat de woorden voor hen waren gezongen dan nadat ze de woorden hadden uitgesproken. “Het suggereerde dat muziek de vorming van nieuw geheugen bij patiënten zou kunnen versterken,” zei Nicholas Simmons-Stern, ook aan de Boston University en hoofdauteur van de studie.
Sindsdien hebben de onderzoekers onderzocht of patiënten vitale informatie kunnen leren, zoals wanneer ze hun medicijnen moeten innemen, door middel van liedjes. Volgens Simmons-Stern geven nog niet gepubliceerde resultaten hoop aan het idee, wat suggereert dat muziek in de toekomst een krachtig instrument zal zijn voor de behandeling en verzorging van dementiepatiënten. Om het beoogde effect te bereiken, moet de muziek echter wel klinken: “De teksten moeten bij de muziek passen op een manier die natuurlijk en versterkend is, en het proces van passen is uiterst belangrijk,” zei hij. Herhaling van de teksten is ook van cruciaal belang.
Ondanks deze vooruitgang weten de wetenschappers nog steeds niet zeker of muziek helpt bij het vermogen van patiënten om nieuwe herinneringen te vormen door het procedurele geheugen aan te wenden, nieuwe kennis te versterken door er emoties aan te verbinden, of een of andere combinatie van de twee te doen. Het is misschien niet verwonderlijk dat ze nu pas vat krijgen op de invloed van muziek op de geest van ouderen; ze hebben de effecten op de rest van ons nog nauwelijks bestudeerd. “Ik denk dat muziek als wetenschappelijk studiegebied tot voor kort niet als legitiem of mainstream werd beschouwd,” zei Budson.
Zelfs in de stevige handen van de wetenschap, is muziek glibberig: Net als liefde, is het zo’n complexe neurale stimulans dat wetenschappers worstelen om de wisselwerking tussen teksten en melodie, geluid en betekenis te bepalen. Simmons-Stern zei dat wat ze weten dit is: “Elke patiënt, en zo’n beetje iedereen, zou kunnen profiteren van het hebben van meer muziek in hun leven.”
Volg Natalie Wolchover op Twitter @nattyover. Volg Life’s Little Mysteries op Twitter @llmysteries en kom erbij op Facebook.
Recent nieuws