Hidalgos de sangre (op grond van afstamming) zijn “zij voor wie geen herinnering aan de oorsprong bestaat en er geen kennis is van enig document waarin melding wordt gemaakt van een koninklijke schenking, welke obscuriteit alom wordt geprezen, zelfs meer dan die edellieden die anderszins hun oorsprong kennen”, of met andere woorden, een adellijke van onheuglijke tijden. In geval van betwisting kan een hidalgo de sangre van de Koninklijke Kanselarij van Valladolid of Granada een gerechtelijk vonnis verkrijgen dat zijn adeldom bekrachtigt, indien hij kan bewijzen dat deze adeldom door de plaatselijke samenleving en gebruiken is aanvaard. In dit geval wordt het resulterende juridische document dat zijn adeldom verifieert een carta ejecutoria de hidalguia (brievenpatent van adeldom) genoemd.
Om als hidalgo solariego (“voorouderlijke hidalgo”) in aanmerking te komen, moest men bewijzen dat alle vier zijn grootouders hidalgos waren. Hidalgos solariegos werden beschouwd als de meest nobele en werden met het meeste respect behandeld.
Hidalgos de privilegio (krachtens koninklijk voorrecht) en hidalgos de Real Provision (krachtens verdienstelijke daden) impliceren een verlening van adeldom door Zijne Majesteit de Koning van Spanje in zijn positie als vorst, of vanuit zijn positie als beschermer van een militaire confraterniteit of hermandad zoals de Nobele Compagnie van Kruisboogschutters van Sint Filips en Sint Jacobus.
Hidalgo de bragueta (“vlieg-van-de-trui hidalgo”) verkreeg belastingvrijstelling voor het hebben van zeven zonen in wettige echtverbintenis.
In Asturië, Cantabrië en andere streken van Spanje liet de koning om de zeven jaar padrones (“registers”) aanleggen, waarin de bevolking werd ingedeeld in ofwel hidalgos nobles, en dus vrijgesteld van belasting vanwege hun militaire status, ofwel pecheros (van een archaïsch werkwoord, pechar, “betalen”) die de estado llano (“lagere rangen”) vormden en uitgesloten waren van militaire dienst en wel belasting moesten betalen. Deze padrones vormen tegenwoordig een bron van informatie over de genealogie en de verdeling van de bevolking, en in sommige gevallen ook een bewijs van adeldom.
In de loop der jaren verloor de titel aan betekenis, vooral in Spanje. Koningen kenden de titel routinematig toe in ruil voor persoonlijke gunsten. Ten tijde van de regering van het Huis Bourbon genoten meer dan een half miljoen mensen belastingvrijstelling, wat een enorme druk legde op de koninklijke staat, die geen beroep deed op hun diensten, maar meer op beroepslegers en kostbare huurlingen.
Er werden pogingen ondernomen om de titel te hervormen en tegen het begin van de negentiende eeuw, met de verplichte militaire dienstplicht voor alle burgers zonder enige minimumeisen van adel of soldij of loyaliteit op grond van eer maar door dwang bij desertie, was de titel geheel verdwenen, samen met de sociale klasse die hij oorspronkelijk had gesymboliseerd en het grootste deel van de eeuwenoude ontwikkelde erecode in de sociale cultuur van de natie.
Onder invloed van het beleid in Frankrijk werden de hidalgos allemaal “pecheros” (belastingbetalers), zonder de privileges van de vroegere titel, en samen met alle burgers werden zij ook onderworpen aan de dienstplicht. Beide landgoederen van het rijk (sociale klassen) werden verenigd, verplicht bijdragen leverend aan de natie in dienst en belastingen zonder vrijstelling, terwijl de getitelde adel en koningshuizen hun vroegere privileges en vrijstellingen behielden.
In tegenstelling tot Zuid-Spanje was in het noorden het aantal edelen groot en waren hun verschillen met het gewone volk gering, daar de maatschappij zich vanaf het begin om historische en demografische redenen had hervormd, waarbij milities werden georganiseerd ter ondersteuning van de vorsten. In Asturië maakten de hidalgos bijna 80% van de bevolking uit en in Cantabrië was dit percentage nog hoger: 83% in de zestiende eeuw en meer dan 90% rond 1740. In de Señorío de Vizcaya en in Guipuzcoa bestond ook het zogenaamde universele recht van hidalguía, op grond waarvan alle inwoners van Vizcaya en alle inwoners van Gipuzko geboren waren als hidalgos.
In de zestiende eeuw verleenden de plaatselijke oorkonden de inheemsen van Baskenland automatisch de status van hidalgos, waardoor zij toegang kregen tot militaire en administratieve carrières. De reden hiervoor was dat zij, in tegenstelling tot andere streken in Spanje, geacht werden geen Moorse of Joodse afkomst te hebben. In tegenstelling tot andere hidalgos die handarbeid weigerden.