Franse Revolutie

De “affaire van de diamanten halsketting” was een schandaal naar aanleiding van de diefstal van Frankrijks waardevolste sieraad. De diamanten halsketting werd in 1785 gestolen als onderdeel van een oplichterij waarbij de katholieke kardinaal Louis de Rohan en andere figuren betrokken waren. De betrokkenen gebruikten de naam van Marie Antoinette om de zwendel te vergemakkelijken. Het schandaal werd later uitgepakt tijdens een openbaar proces en ondanks het feit dat de koningin er niet rechtstreeks bij betrokken was, werd zij het voorwerp van roddels en hoon.

De halsketting

De diamanten halsketting in het centrum van de furore was gemaakt door de Parijse juweliers Boehmer en Bassenge. Het bevatte 647 loepzuivere diamanten, sommige meerdere karaten groot. De ketting was het duurste juweel in Frankrijk en misschien wel ter wereld. Voorzichtige schattingen schatten het op 1,5 miljoen livres, hoewel de werkelijke waarde waarschijnlijk hoger was.

De diamanten halsketting in kwestie was oorspronkelijk besteld door Lodewijk XV voor zijn maîtresse, Madame du Barry – de koning stierf echter een jaar later, lang voordat de halsketting voltooid was.

De afmetingen van het halssnoer waren zo groot dat het verzamelen van de diamanten om het in elkaar te zetten de makers bijna failliet maakte. Het is begrijpelijk dat Boehmer en Bassenge het afgewerkte collier graag wilden verkopen – maar door de buitengewone kosten was de Franse koninklijke familie de enige potentiële koper.

Een aanbod aan Versailles

In 1778 benaderden de juweliers Lodewijk XVI officieel en boden hem het halssnoer aan als geschenk voor Marie Antoinette.

Volgens berichten kreeg de koningin het halssnoer te zien, paste het en toonde enige belangstelling, maar de koop werd niet gesloten. De legende suggereert dat Antoinette zelf haar veto uitsprak, omdat zij vond dat het geld beter aan slagschepen kon worden besteed. De echte reden is echter niet bekend.

Boehmer en Bassenge moesten het halssnoer verkopen aan vorsten en gefortuneerde edelen buiten Frankrijk. Ze hadden echter geen geluk vanwege de exorbitante vraagprijs.

De la Motte en De Rohan

Jeanne de la Motte, een van de architecten van de ‘diamanten halsketting’ zwendel

In maart 1784 begon Jeanne de la Motte, de jonge vrouw van een oplichter, te communiceren met Kardinaal de Rohan, een hooggeplaatst geestelijke en diplomaat. Rohan’s impopulariteit bij Marie Antoinette was een struikelblok gebleken voor zijn politieke ambities. Zijn gretigheid om de gunst van de koningin te winnen bleek zijn ondergang.

Binnen een paar maanden had Jeanne Rohan ervan overtuigd dat zij een agente was voor Marie Antoinette. De kardinaal begon een lange briefwisseling met Antoinette, waarin hij zijn loyaliteit en toewijding aan haar betuigde. Rohan ontving liefdevolle antwoorden van Hare Majesteit, antwoorden die in werkelijkheid vervalsingen waren, geschreven door Jeanne of haar echtgenoot.

De list was zo effectief dat Rohan begon te geloven dat Antoinette verliefd op hem was. Hij drong er bij Jeanne op aan een geheime ontmoeting met de koningin te regelen. Jeanne organiseerde een nachtelijk rendez-vous tussen Rohan en een Parijse prostituee die sprekend op de koningin leek.

De grote zwendel

Wapend met grote sommen geld die zij van Rohan had geleend, werd Jeanne de la Motte een vaste waarde in de gegoede kringen. Anderen geloofden ook dat Jeanne een vertrouwelinge van de koningin was. Onder hen waren Boehmer en Bassenge.

Eind 1784 benaderden de Parijse juweliers Jeanne en vroegen of zij Antoinette kon overhalen de diamanten halsketting te kopen. Jeanne en haar man vonden deze kans te mooi om te laten liggen. Met behulp van vervalste papieren overtuigde Jeanne kardinaal de Rohan om de ketting namens Antoinette te kopen. Het bedrag van 1,6 miljoen livres, zo beweerden deze papieren, zou in termijnen aan hen worden betaald.

In februari 1785 werd het halssnoer overgedragen aan kardinaal de Rohan, die het overhandigde aan een derde die zich voordeed als vertegenwoordiger van de koningin. Het halssnoer verdween onmiddellijk en werd nooit meer intact gezien. Het werd uit elkaar gehaald en het goud en de diamanten werden verkocht op de zwarte markten van Parijs en Londen.

Het complot onthuld

Kardinaal de Rohan, die werd vrijgesproken van criminele wandaden

Het bedrog kwam weken later aan het licht toen een van de juweliers aan een koninklijk kamermeisje vroeg of Antoinette het halssnoer nog in het openbaar zou dragen. Een onderzoek bracht al snel de betrokkenheid van Jeanne de la Motte en kardinaal de Rohan aan het licht. Beiden werden in augustus 1785 gearresteerd, Rohan toen hij op het punt stond de mis te leiden in Versailles.

Het paar stond de volgende lente terecht voor het Parijse parlement. Met zijn aaneenschakeling van leugens, vervalsingen, geheime brieven, prostituees, nachtelijke ontmoetingen en Rohan’s misleide liefde voor de koningin – en niet te vergeten de verdwenen halsketting van 1,6 miljoen livre – veroorzaakte het proces een sensatie in Parijs.

Jeanne de la Motte werd uiteindelijk schuldig bevonden en veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf, gepaard gaande met geseling en brandmerken. Kardinaal de Rohan werd vrijgesproken, ondanks de grote hoeveelheid bewijs tegen hem en ondanks zijn grote rol in de hele affaire.

Uitkomsten

De meeste historici zijn het er over eens dat Marie Antoinette weinig of geen rol speelde in de ‘diamanten halsketting affaire’. Er was geen bewijs dat ze had gecommuniceerd met – of zelfs maar gehoord van – Jeanne de la Motte. Zowel Lodewijk XVI als Antoinette handelden met voorzichtigheid en fiscale verantwoordelijkheid door te besluiten de ketting niet te kopen en de natie verder in de schulden te steken.

In een klimaat vergiftigd door laster, politieke pornografie en anti-koninklijke roddels, gaven velen er echter de voorkeur aan de koningin te beschouwen als een gewillige speler in het fiasco.

Al snel deden geruchten de ronde dat het proces een doofpotaffaire was, een vonnis dat was bedacht om de reputatie van de koningin te beschermen. Zij interpreteerden de vrijspraak van Rohan door het parlement als een teken dat hij was ‘gebruikt’ of verraden door Antoinette. In de vergiftigde omgeving van het Parijs van de jaren 1780 was het gemakkelijker Marie-Antoinette schuldig te achten, ongeacht het gebrek aan bewijs.

De mening van een historicus:
“Toen Marie-Antoinette eenmaal moeder was geworden, richtte ze het grootste deel van haar energie op haar kinderen. Dit leidde tot een merkbare afname van de overdadigheid die haar jeugd had gekenmerkt. Ze kocht geen juwelen meer en droeg geen uitgebreide pruiken. Toch bestond haar huishouden uit 500 personen die angstvallig hun kleine rijkjes bewaakten. Ondanks de duidelijke vermindering van haar sociale activiteiten, stond zij bekend als de “Oostenrijkse wolvin”. Laster over haar verspreidde zich, schandalige verhalen werden vrijelijk verzonnen, vele ervan geloofd. Haar reputatie stond al op een laag pitje toen ze ten onrechte betrokken werd in de… Diamanten halsketting affaire.”
G. Fremont-Barnes

1. De “affaire met de diamanten halsketting” was een incident in 1784-85, waarbij een zeer waardevol halssnoer werd gestolen door oplichters die beweerden koningin Marie Antoinette te vertegenwoordigen.

2. De zwendel begon in 1784 toen Jeanne de la Motte begon te communiceren met kardinaal de Rohan, die beweerde een agent te zijn van de koningin, Marie Antoinette.

3. Gretig om het halssnoer, dat door Louis XVI en Antoinette was afgewezen, van de hand te doen, benaderden de makers Jeanne de la Motte, in de overtuiging dat zij een echte koninklijke hoveling was.

4. De juweliers werden voorzien van vervalste documenten, waarin werd beweerd dat zij de aankoop van het halssnoer voor Marie Antoinette regelde. Het halssnoer werd geleverd aan een derde partij die beweerde de koningin te vertegenwoordigen, maar verdween prompt om te worden opgebroken en verkocht.

5. De betrokkenen werden gearresteerd en voor de rechter gebracht. Jeanne de la Motte werd schuldig bevonden en gestraft, terwijl Kardinaal de Rohan werd vrijgesproken. Tegen het bewijs in raakten velen in Parijs ervan overtuigd dat Marie Antoinette er direct bij betrokken was, wat haar reputatie verder schaadde.

Citatie-informatie
Titel: “De affaire van de diamanten ketting”
Auteurs: Jennifer Llewellyn, Steve Thompson
Uitgever: Alpha History
URL: https://alphahistory.com/frenchrevolution/affair-of-the-diamond-necklace/
Datum gepubliceerd: September 10, 2020
Date accessed: February 04, 2021
Copyright: De inhoud van deze pagina mag niet worden herpubliceerd zonder onze uitdrukkelijke toestemming. Voor meer informatie over het gebruik verwijzen wij u naar onze gebruiksvoorwaarden.