Een gids voor voedselverslaving en 4 tips om het te overwinnen

Leestijd: 6 minuten

Er zijn veel verschillende meningen en standpunten rond het concept voedselverslaving, sommige goed geïnformeerd, andere niet zo veel.

Niettemin is voedselverslaving een zeer controversieel onderwerp dat een enorme hoeveelheid wetenschappelijke, media, en publieke aandacht krijgt.

Ik zal er eerst op wijzen dat de wetenschappelijke literatuur over voedselverslaving nog in de kinderschoenen staat – er moet nog zoveel meer onderzoek naar dit onderwerp worden gedaan voordat we dit concept onomstotelijk goed- of afkeuren.

In dit artikel ga ik putten uit de meest recente wetenschappelijke literatuur en een uitgebreide discussie geven rond het idee van voedselverslaving, met inbegrip van het volgende:

Wat is voedselverslaving?

Onderzoek op het gebied van verslaving en voeding heeft onlangs een aantal belangrijke overeenkomsten ontdekt in patronen van voedselinname en de consumptie van illegale drugs.

Dit soort werk heeft geleid tot het begrip voedselverslaving, dat verwijst naar het idee dat bepaalde voedingsmiddelen (meestal “junk”-voedsel) bij sommige mensen een verslavende reactie kunnen opwekken.1Gearhardt AN, Corbin WR, Brownell KD. Voorlopige validatie van de Yale Food Addiction Scale. Eetlust. 2009;52:430-436..

Sommigen hebben gesuggereerd dat voedselverslaving zeer nuttig is om te verklaren waarom sommige mensen zoveel moeite hebben om zich aan een gezonder dieet te houden, en waarom sommige mensen obesitas ontwikkelen.

Dus, is voedselverslaving “een ding”?

Laten we eens kijken naar het wetenschappelijk bewijs dat het concept van voedselverslaving ondersteunt.

Wetenschappelijk bewijs voor voedselverslaving

Het meeste bewijs dat het concept van voedselverslaving ondersteunt, is biologisch van aard, met ook enig gedragsmatig bewijs beschikbaar.

Hier volgen enkele van de belangrijkste bevindingen uit onderzoeken die het begrip voedselverslaving ondersteunen:

1. Het bewijs toont aan dat verschillende bewerkte (“junk”) voedingsmiddelen en illegale drugs gebruik maken van dezelfde neurobiologische systemen in de hersenen, namelijk de dopamine- en opiaatsystemen 2Nieto MM, Wilson J, Cupo A, et al. Chronische morfine behandeling moduleert de extracellulaire niveaus van endogene enkefalines in rat hersenstructuren betrokken bij opiaatafhankelijkheid: een microdialyse studie. Tijdschrift voor Neurowetenschappen. 2002;22(3):1034-1041.. Beide systemen zijn verantwoordelijk voor de waargenomen waarde van de beloning van zowel voedsel als drugs.
2. Aantasting van het dopaminerge systeem is aangetoond dat de beloningswaarde van zowel suikerrijk voedsel als illegale drugs vermindert.3Avena NM, Hoebel BG. A diet promoting sugar dependency causes behavioral cross-sensitization to a low dose of amphetamine. Neuroscience. 2003;122(1):17-20..
3. Positron emission tomographic (PET) imaging studies hebben ook aangetoond dat zowel zwaarlijvige personen als drugsafhankelijke personen (in vergelijking met gezonde controles) een verminderde gevoeligheid van het dopamine-beloningssysteem vertonen4Wang G-J, Volkow ND, Logan J, et al. Brain dopamine and obesity. The Lancet. 2001;357(9253):354-357..
4. Het toedienen van een opiaatblokker, zoals naloxon, blijkt de versterkende waarde van alcohol voor mensen met alcoholverslaving en van suikerhoudende voedingsmiddelen voor mensen met een eetbuienstoornis in vergelijkbare mate te verminderen5Drewnowski A, Krahn DD, Demitrack MA, et al. Naloxone, an opiate blocker, reduces the consumption of sweet high-fat foods in obese and lean female binge eaters. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding. 1995;61(6):1206-1212..
5. Gedragsmatig bewijs voor voedselverslaving komt uit onderzoek dat grote overeenkomsten laat zien in het gedrags- en psychologische profiel van mensen die voldoen aan de diagnostische criteria voor een stoornis in het gebruik van middelen en mensen met een eetbuienstoornis6Gearhardt AN, Corbin WR, Brownell KD. Preliminary validation of the Yale Food Addiction Scale. Eetlust. 2009;52:430-436.. Deze overeenkomsten omvatten:
   • Verlies van controle tijdens perioden van consumptie.
   • Keer op keer mislukte pogingen om het gedrag te verminderen of te stoppen.
   • Doorlopend doen van het gedrag ondanks de negatieve gevolgen.
   • Het gedrag gaat gepaard met klinisch significante distress en impairment.
   • Pogingen om het gedrag te verbergen voor belangrijke anderen.
   • Consumptie wordt typisch uitgelokt door hunkeren naar of negatief affect.
   • Verhoogde niveaus van impulsiviteit.

De tekenen en symptomen van voedselverslaving

Je vraagt je misschien af of je tekenen van voedselverslaving vertoont.

Volgens het beschikbare onderzoek zijn er 12 criteria die ten grondslag liggen aan de diagnose “voedselverslaving “7Gearhardt AN, Corbin WR, Brownell K. Development of the Yale Food Addiction Scale Version 2.0. Psychology of Addictive Behaviors. 2016;30:113..

De 12 criteria zijn ontleend aan de diagnostische criteria voor stoornissen in het gebruik van middelen, maar worden beoordeeld in de context van het eetgedrag van een persoon:

1. Een stof die in grotere hoeveelheden en langer dan bedoeld wordt ingenomen
2. Durend verlangen of herhaalde onsuccesvolle pogingen om te stoppen
3. Meer tijd/activiteit om te verkrijgen, te gebruiken, te herstellen
4. Belangrijke sociale, beroepsmatige of recreatieve activiteiten opgegeven of verminderd
5. Gebruik gaat door ondanks kennis van nadelige gevolgen
6. Tolerantie
7. Karakteristieke ontwenningsverschijnselen; stof die wordt ingenomen om de ontwenning te verlichten
8. Gedurig gebruik ondanks sociale of interpersoonlijke problemen
9. Niet voldoen aan belangrijke rolverplichting
10. Gebruik in fysiek gevaarlijke situaties
11. Verlangen, of een sterk verlangen of een sterke drang om te gebruiken
12. Gebruik veroorzaakt klinisch significante hinder of leed

Om een “diagnose” van voedselverslaving te krijgen, moet de persoon aan minstens twee van de bovenstaande criteria voldoen plus tekenen vertonen dat hun eetgedrag hen klinisch significante hinder en leed bezorgt.

Als de persoon veel van de bovenstaande tekenen en symptomen vertoont, maar niet het gevoel heeft dat zijn gedrag hem klinisch significante beperkingen of ongemak bezorgt, dan zou de persoon niet worden geclassificeerd met voedselverslaving.

Hoeveel mensen hebben “voedselverslaving”?

Een recente systematische review onderzocht de totale prevalentie van voedselverslaving bij mensen over de hele wereld8Pursey K, Stanwell P, Gearhardt A, et al. The prevalence of food addiction as assessed by the Yale Food Addiction Scale: a systematic review. Nutriënten. 2014;6(10):4552-4590… Enkele interessante bevindingen uit deze review kwamen naar voren:

• De wereldwijde prevalentie van voedselverslaving is 19,9%.
• Vrouwen (12,2%) hadden hogere percentages van voedselverslaving dan mannen (6.4%).
• Mensen met overgewicht/obesitas (24,9%) hadden hogere percentages voedselverslaving dan mensen met een normaal gewicht (11,1%).
• Mensen met een eetstoornis hadden veel hogere percentages voedselverslaving (57.6%) dan mensen zonder eetstoornis (16,2%).

Sommigen denken dat voedselverslaving gewoon een andere term is voor eetbuistoornis.

Het bewijs ondersteunt dit niet, want meer dan 40% van de mensen met een eetbuistoornis krijgt geen diagnose van voedselverslaving9Linardon J, Messer M. Assessment of food addiction using the Yale Food Addiction Scale 2.0 in individuals with binge-eating disorder symptomatology: Factorstructuur, psychometrische eigenschappen, en klinische betekenis. Psychiatry Research. 2019..

Dit suggereert dat het voedselverslavingsconstruct niet volledig overlapt met (of verklaard wordt door) binge-eating disorder.

How To Overcome Food Addiction

Je vraagt je misschien af hoe voedselverslaving kan worden behandeld.

Helaas is het bewijs rond de effectiviteit van psychologische interventies voor voedselverslaving in wezen onbestaand. Er zijn geen studies, en nog belangrijker geen gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken, uitgevoerd op dit gebied.

Dat wil echter niet zeggen dat we geen antwoorden hebben. In feite kunnen we behandeltechnieken nuttig “lenen” van psychologische behandelingen waarvan bekend is dat ze effectief zijn voor eetbuienstoornis en stoornissen in het gebruik van middelen, omdat deze aandoeningen tot op zekere hoogte overlappen met voedselverslaving.

Omdat van deze strategieën bekend is dat ze mensen met een eetbuienstoornis en een stoornis in het middelengebruik helpen, is er reden om te vermoeden dat ze ook heilzaam kunnen zijn voor mensen met tekenen van voedselverslaving.

Enkele belangrijke strategieën om te implementeren zijn:

1. Normaliseer het eetgedrag: Een patroon van flexibel en regelmatig eten aannemen. Het is belangrijk dat u zich houdt aan 3 maaltijden en 3 tussendoortjes per dag om eventuele verlangens uit te bannen die dwangmatig eten kunnen uitlokken. Het toepassen van deze techniek vereist dat u vóór elke avond de precieze tijdstippen plant waarop u van plan bent deze maaltijden en tussendoortjes te eten en dit plan dagelijks uitvoert.
2. Effectief problemen oplossen: Episoden van dwangmatig eten zijn voorspelbaar; ze treden meestal op nadat iemand in een slechte bui is, een dieetregel heeft gebroken, of een interpersoonlijk conflict heeft gehad. Leren hoe je deze problemen effectief oplost zonder naar voedsel te grijpen is noodzakelijk om weer controle over je eten te krijgen. De vier stappen voor probleemoplossing zijn:
   • Benoem het probleem.
   • Bedenk een reeks oplossingen voor dit probleem.
   • Denk zorgvuldig na over de implicaties van elke oplossing.
   • Selecteer de meest geschikte oplossing en handel ernaar.
3. Cue-blootstelling: mensen die “verslaafd zijn aan voedsel” overeten zich over het algemeen aan “verboden voedsel”. We moeten voorkomen dat deze voedingsmiddelen “trigger”-voedsel worden, en om dit te doen moet je deze voedingsmiddelen langzaam in kleine hoeveelheden weer in je dieet introduceren. Regelmatige blootstelling aan kleine hoeveelheden van deze voedingsmiddelen voorkomt de drang om er te veel van te eten en zorgt voor een patroon van genormaliseerd eten.
4. Vaardigheidstraining: assertiever zijn kan je helpen je eetverslaving aan te pakken. Soms zetten mensen ons onder druk om dingen te eten waar we op dat moment geen zin in hebben. Het is OK om nee te zeggen met een zekere mate van zelfverzekerdheid. Probeer wat “assertiviteitstraining” te oefenen op een vriend.

Kritiek op “voedselverslaving”

Voedselverslaving wordt niet zo breed onderschreven als de literatuur suggereert.

Enkele van de belangrijkste kritiekpunten op het concept voedselverslaving zijn10Fletcher PC, Kenny PJ. Voedselverslaving: een valide concept? Neuropsychofarmacologie. 2018:1.:

• De verslavende stoffen binnen voedingsmiddelen zijn onduidelijk: Dit is een groot probleem omdat het voedselverslavingsmodel ervan uitgaat dat sommige voedingsmiddelen rechtstreeks inwerken op de hersenen, door de “beloningssystemen” ervan te kapen. Critici stellen dat het moeilijk is om beweringen te aanvaarden dat voedsel verslavend kan zijn als we nog niet precies weten wat de verslavende eigenschappen zijn.
• Voedselverslaving = eetbuistoornis: Er is veel overlap tussen voedselverslaving en eetbuienstoornis, zowel op diagnostisch niveau als op symptoomniveau. Gezien de aanzienlijke overlap vragen critici zich af of voedselverslaving niet gewoon een andere mooie term is voor eetbuienstoornis.
• Het neurobiologische bewijs is slecht: Critici beweren dat er geen overtuigend menselijk bewijs is dat aantoont dat neurobiologische veranderingen inderdaad ten grondslag liggen aan voedselverslaafd gedrag. Ook kunnen dezelfde hersengebieden die “oplichten” als reactie op voedsel en drugs, ook oplichten als reactie op andere plezierige stimuli.
• Er wordt te veel vertrouwd op diermodellen: Hoewel ratten bewijzen vertonen van dwangmatig eten en een reeks andere kenmerken die in verband worden gebracht met verslaving wanneer ze intermitterend de beschikking krijgen over suikerrijk voedsel, is betwijfeld of deze bevindingen kunnen worden gegeneraliseerd naar mensen.

Voedselverslaving is een interessant gebied van studie. Het is een concept dat nog steeds op grote schaal wordt bestudeerd, en, zoals de meeste studiegebieden, is er bewijs voor en tegen.

Er moet nog veel meer worden gedaan op dit gebied, en ik hoop dat dit artikel u verder heeft geïnformeerd over voedselverslaving.

Laat ons hieronder in de commentaren weten wat u van dit studiegebied vindt.