Profiel
Op Puerto Rico wonen nu ongeveer 100.000 Dominicanen, waarvan ongeveer 30.000 illegale immigranten zonder papieren zouden zijn. Sommige Dominicanen zijn op weg naar de VS en gebruiken Puerto Rico als vertrekpunt, maar de meesten blijven en vormen een duidelijke enclave-minderheid op het eiland.
Geen enkele andere bevolkingsgroep van Puerto Rico is in de afgelopen vier decennia zo snel gegroeid. Dominicanen hebben Cubanen verdrongen als de belangrijkste in het buitenland geboren bevolkingsgroep, en zijn nu de grootste en meest zichtbare etnische minderheid op het eiland. 75% van de migranten woont in San Juan, waar een bruisende Dominicaanse gemeenschap is ontstaan. San Juan heeft nu na New York City het grootste aantal migrerende Dominicanen.
De huisvesting van het toegenomen aantal immigranten zonder papieren wordt een probleem. Voor het eerst in de geschiedenis van Puerto Rico leven veel Dominicaanse migranten nu in getto-achtige omstandigheden: d.w.z. binnenstedelijke gebieden waar grote concentraties arme etnische en raciale minderheden samenwonen in vervallen woonwijken, gesegregeerd naar klasse, huidskleur en nationale herkomst.
Naast geografische nabijheid is een grote aantrekkingskracht van Puerto Rico de culturele gelijkenis. Hoewel het een Amerikaans grondgebied is met een hoge levensstandaard, deelt het ook veel linguïstische, religieuze en klimatologische kenmerken met het Dominicaanse thuisland. Gesteund door een systeem van gemeenschapsbanden en wederzijdse hulp blijven veel Dominicanen liever in deze vertrouwde tropische omgeving dan verder naar het noorden te reizen om zich bij de naar schatting 300.000 Dominicanen in New York te voegen.
Veranderende profielen
Het grootste deel van de Dominicaanse migranten is afkomstig uit de lagere middenklasse van de Dominicaanse samenleving. Velen waren geschoolde of halfgeschoolde arbeiders in hun land van herkomst, die in emigratie de beste overlevingsstrategie zagen om te ontsnappen aan een binnenlandse economie waar armoede en werkloosheid blijven toenemen en soortgelijke banen minder betalen.
Maar nu het aantal illegale immigranten is toegenomen, is dit profiel aan het veranderen. Terwijl een grotendeels middenklassegolf van Dominicanen in de jaren zestig legaal emigreerde, is er nu een toenemende stroom van migranten zonder papieren, meestal uit de arbeidersklasse, naar Puerto Rico.
Veel van de immigranten zijn nu jonge mannen met een basisopleiding en een ongeschoolde baan in de Dominicaanse Republiek. Anderen zijn arme vrouwen die in hun land van herkomst als huishoudster, fabrieksarbeidster of informele handelaar hebben gewerkt.
Dominicaanse immigranten in Puerto Rico zijn betrokken bij laagbetaalde stedelijke banen met een lagere status die een leegte opvullen in de beroepsbevolking van het eiland. In de binnenste rurale hooglanden van Puerto Rico werken Dominicanen voornamelijk als seizoensarbeiders in de landbouw, voornamelijk tijdens de koffieoogst. Bijna een derde van de migranten werkt als huisbediende, schoonmaker en ober; nog eens een derde is bediende, ambachtsman, arbeider en straatverkoper. Verkoopmedewerkers en kantoorpersoneel vertegenwoordigen een aanzienlijk deel van degenen die een witte-boordenbaan hebben.
Uit enquêtes is gebleken dat drievijfde van de nieuwe immigranten vrouw is. Het overwegend vrouwelijke profiel van de Dominicaanse immigrantenbevolking is in de eerste plaats een weerspiegeling van de vraag naar goedkope arbeidskrachten, met name in de dienstensector. De meeste vrouwelijke Dominicaanse migranten zijn tussen de twintig en veertig jaar oud, alleenstaand of gescheiden, hebben vóór de migratie ervaring opgedaan in de huishoudelijke dienstverlening en hebben gemiddeld acht jaar basisonderwijs genoten.
Veel vrouwelijke migranten laten hun gezin achter vanwege het risico van illegaal reizen en de hoge kosten van levensonderhoud in Puerto Rico. Zij zijn vaak de eersten die naar het buitenland verhuizen en zo de weg vrijmaken voor latere migratie door andere familieleden. Een groot deel van het geld dat zij verdienen wordt gerepatrieerd om voor hun families te zorgen via de meer dan 40 Dominicaanse overboekingskantoren in heel Puerto Rico.
Als gevolg van de omvang van de immigratie neemt de Dominicaanse invloed in Puerto Rico toe en manifesteert zich in de omgangstaal, muziek, religie en keuken. Er is een levendige commerciële sector die zich specialiseert in een breed scala van diensten om aan de behoeften van de immigrantengemeenschap te voldoen, waaronder bouwbedrijven, autodealers, medische en professionele diensten en geldovermakings- en reisbureaus.
Intolerantie
Naarmate het aantal Dominicanen in Puerto Rico is gegroeid, zijn zij echter in toenemende mate het slachtoffer geworden van racisme en xenofobie. Talrijke studies hebben de toenemende vijandigheid jegens Dominicaanse immigranten op het eiland en het effect daarvan op hun publieke imago gedocumenteerd. Net als andere achtergestelde minderheden zijn Dominicanen in Puerto Rico het voornaamste doelwit van een reeks etnische grappen, racistische opmerkingen, kwinkslagen en anekdotes.
Aan de basis ligt wat sommige regionale sociologen hebben omschreven als de “white bias”. Hierdoor worden Dominicanen in Puerto Rico op dezelfde manier bekeken als Haïtianen in de Dominicaanse Republiek en uiteindelijk hoe Puerto Ricanen zelf in de Verenigde Staten worden bekeken.
Op het westelijk halfrond heeft het kleur-kaste-systeem dat tijdens de slavernij en het koloniale tijdperk werd ingevoerd, een duidelijke voorkeur doen ontstaan voor een lichter gekleurde huid en Europese fysieke kenmerken. De mate van discriminatie die een individu ervaart is uiteindelijk afhankelijk van deze kenmerken en van een combinatie van bijkomende factoren, waaronder gezinsachtergrond, inkomen/opleidingsniveau, culturele oriëntatie, en het accent dat wordt gebruikt bij het spreken van Spaans of een andere taal.
Stereotypering
Puerto Ricanen hebben de neiging Dominicanen te typeren als donkerder van huidskleur dan zijzelf en benadrukken hun door Afrika beïnvloede gelaatstrekken en haartextuur. Dominicanen in Puerto Rico krijgen dus, net als de Haïtianen met een donkere huidskleur in hun eigen land, te maken met de intense stigmatisering, stereotypering, vooroordelen, discriminatie, lage sociale positie en uitsluiting waaraan mensen van Afrikaanse afkomst in dat land en elders al lang blootstaan.
De opvattingen van het Puerto Ricaanse publiek behoren tot de belangrijkste factoren die een volledige integratie van Dominicanen in de Puerto Ricaanse samenleving in de weg staan, maar dit wordt nog verder bemoeilijkt door de tegenstrijdigheid tussen de sociale realiteit en het beeld dat Dominicaanse immigranten van zichzelf hebben. Dominicanen hebben in het verleden de gewoonte ontwikkeld zichzelf te zien en te beschrijven als “indios” (Indianen). Dit is een losjes beschrijvende titel die ‘bruine huid’ betekent, vooral gebruikt om de woorden ‘zwart of mulatto’ te vermijden.’
De racialisering van Dominicaanse immigranten dringt door in alle aspecten van hun leven en hun pogingen om opgenomen te worden in de Puerto Ricaanse samenleving. Dit varieert van discriminatie op het werk en moeilijkheden bij het vinden van huisvesting tot het krijgen van onderwijs en de keuze van huwelijkspartners. Bovendien breidt het zich uit tot de tweede generatie.
Historische context
Migratie tussen de Dominicaanse Republiek en Puerto Rico heeft een lange geschiedenis. Er is altijd een kleine maar constante stroom van mensen in beide richtingen geweest die teruggaat tot de 16e en 19e eeuw.
Honderden Spaanse vluchtelingen trokken van Hispaniola naar Puerto Rico nadat Spanje het westelijke deel van het eiland had afgestaan aan Frankrijk (1795), en nog eens honderden migreerden van Spanje’s kolonie aan de oostkant na de triomf van de Haïtiaanse revolutie in 1804 en de daaropvolgende pogingen van Haïti om Santo Domingo in te lijven (1822-1844).
Onder deze migranten bevonden zich niet alleen Europese landeigenaren en de Afrikanen die zij tot slaaf hadden gemaakt, maar ook vrije mensen van gemengd Europees/Afrikaanse afkomst. Deze migranten vestigden zich vaak in het westelijk deel van Puerto Rico in de buurt van de steden Mayagüez en San Germán.
Ook Puerto Ricanen waren prominent betrokken bij de ontwikkeling van de Dominicaanse suikerindustrie; niet alleen als adviseurs en investeerders maar ook onder de duizenden arbeiders die van andere Caribische eilanden naar het gebied trokken. Bovendien zijn veel Dominicanen, waaronder de voormalige presidenten Joaquín Balaguer en Juan Bosch, van gemengde Dominicaanse en Puerto Ricaanse afkomst.
Tussen 1930 en 1960 was er weinig verkeer tussen de twee landen, maar na de omverwerping van het Trujillo-regime in 1961 begonnen mensen die banden hadden met die regering, zoals leden van de heersende klasse, conservatieve politieke leiders en overheidsmedewerkers, naar Puerto Rico te vertrekken. Het verminderen van de politieke spanningen in de DR door dissidenten naar Puerto Rico te verplaatsen werd uiteindelijk zelfs onderdeel van het buitenlands beleid van de VS.
Dankzij zijn nauwe band met de Verenigde Staten heeft Puerto Rico de rijkste economie per hoofd van de bevolking van heel Latijns-Amerika, geholpen door aanzienlijke investeringen van Amerikaanse bedrijven. De Dominicaanse Republiek blijft het economisch slecht doen en een groot deel van de bevolking leeft in extreme armoede.
Economische migranten
Sinds de jaren veertig is de Dominicaanse immigratie naar Puerto Rico via de zeevaart gestaag toegenomen. Reizen tussen de twee landen is altijd relatief gemakkelijk geweest. Al tientallen jaren zijn er regelmatige veerdiensten tussen de twee eilanden, die goedkoop vervoer bieden voor passagiers, auto’s en andere zware voorwerpen. Reizen op informele wijze per kleine langzame boot kan het 100 kilometer lange Monakanaal in ongeveer een dag oversteken, afhankelijk van het weer en de oceaanstromingen.
De migratiestroom die halverwege de jaren zestig op gang kwam, versnelde in de jaren tachtig toen de Dominicaanse Republiek te kampen kreeg met een economische recessie en hoge werkloosheid. Net als hun Haïtiaanse buren gaan veel arme Dominicanen vaak aan boord van kleine, overvolle houten bootjes, bekend als yolas, en steken de verraderlijke Mona Passage over op weg naar Puerto Rico. Gevaren zijn verdrinking of levend opgegeten worden door haaien na kapseizen in zware zee of gedwongen worden om uit overbeladen boten te stappen die dreigen te zinken; of sterven van honger en uitdroging na verscheidene dagen op zee te zijn verdwaald,
Sinds de jaren ’80 heeft de Amerikaanse kustwacht meer dan 24.400 Dominicanen zonder papieren onderschept die probeerden Puerto Rico per boot te bereiken. Bovendien werden in de jaren ’90 jaarlijks gemiddeld ongeveer 3.500 immigranten zonder papieren gedeporteerd, waarvan 90 procent Dominicanen waren.
Huidige kwesties
De grote vijandigheid jegens Dominicanen in Puerto Rico, en hun aantal en hun invloed op het loonniveau worden in de media nog steeds overdreven.
Dominicanen worden in de populaire media belachelijk gemaakt als komische, onwetende, vulgaire en onhandelbare figuren. Graffiti als ‘Dood aan de Dominicanen’ zijn af en toe verschenen op openbare muren in de hoofdstad en anonieme pamfletten waarin ‘De Dominicaanse Pest’ wordt gehekeld, zijn geproduceerd en verspreid tijdens academische conferenties.
Discriminatie
Omdat ook Dominicanen volgens racistische classificatie overwegend zwart en ‘mulatto’ zijn en daarom een bedreiging vormen, arresteren de Puerto Ricaanse autoriteiten vaak Afro-Puerto Ricanen zonder identificatie, in de veronderstelling dat zij illegale Dominicaanse migranten zijn.
De koppeling van het idee ‘dominicaan of dominicano’ te zijn aan ‘zwart of neger’ maakt het voor immigranten moeilijker om door de dominante samenleving te worden geaccepteerd.
Illegale migratie
Veel van de Dominicanen die Mayaguez en andere gebieden in Puerto Rico bereiken, vinden moeilijk werk vanwege hun ongedocumenteerde status of vanwege de concurrentie om banen en zijn dan gedwongen andere manieren te zoeken om in hun levensonderhoud te voorzien. Als gevolg daarvan is er een toename van de Dominicaanse maffia in Puerto Rico, wat heeft geleid tot executies en schietpartijen tussen henzelf en de Puerto Ricaanse maffia en andere onderwereldgroepen.
Yola’s
Wegens het grote aantal levens dat tijdens de yola-tochten verloren kan gaan, zijn de regeringen van Puerto Rico en de Dominicaanse Republiek massale mediacampagnes begonnen om te trachten het verkeer terug te dringen. In de Dominicaanse Republiek worden video’s van lijken op het water op televisie vertoond als afschrikmiddel.
Puerto Ricaanse onderdanen die illegale immigranten naar Puerto Rico vervoeren, riskeren lange gevangenisstraffen als zij worden aangehouden, maar Dominicanen die worden betrapt, worden gewoonlijk met commerciële luchtvaartmaatschappijen naar hun land teruggevlogen waar zij niet strafrechtelijk worden vervolgd.
Tussenhuwelijk
Er is thans een hoog percentage van tussenhuwelijken tussen Dominicanen en Puerto Ricanen. Dit komt tot uiting in een stijging van het aantal mensen van Dominicaanse afkomst die in Puerto Rico worden geboren. De toename van het aantal Dominicanen van de tweede generatie komt ook tot uiting in het groeiende aantal leerlingen van Dominicaanse afkomst in het schoolsysteem. Dit vormt een belangrijke uitdaging voor de onderwijsstructuur in Puerto Rico. Enkele van de problemen die zich voordoen zijn de noodzaak van een grotere waardering van de culturele diversiteit binnen de bevolking van het eiland en de noodzaak om het leerplan, het lesmateriaal, de onderwijs- en begeleidingsstrategieën en ook de buitenschoolse activiteiten aan deze verandering aan te passen.
Autonomie van de vrouw
Daarnaast zal deze tendens zich waarschijnlijk voortzetten, omdat Dominicaanse vrouwen in Puerto Rico, net als die in de Verenigde Staten, de neiging hebben de terugkeer naar huis uit te stellen, deels uit onwil om de mate van autonomie te verliezen die zij in het buitenland als echtgenote, moeder en werknemer hebben verworven.
Gemeenschapsorganisatie
Pogingen om overkoepelende organisaties op te richten voor de gehele Dominicaanse gemeenschap, zoals de Concilio de Organizaciones Dominicanas en de Unión Internacional de Dominicanos Inmigrantes, hebben slechts beperkt succes gehad.
Dominicanen in Puerto Rico vormen nog steeds voornamelijk losjes gestructureerde immigrantenclubs die zich meestal bezighouden met persoonlijke sociale en culturele kwesties. Immigranten vormen zeer informele clubs, gewoonlijk om huisbezoeken te organiseren, donaties te doen of speciale evenementen te vieren (bijvoorbeeld carnaval). Deze zijn gewoonlijk gecentreerd rond sterke populaire leiders en houden geen verband met het verdedigen van rechten.
Het klaarblijkelijke gebrek aan belangstelling van Dominicanen voor integratie in de Puerto Ricaanse samenleving zal van invloed blijven op hun sociale en politieke marginaliteit. Dit is gedeeltelijk een gevolg van het voortdurende individuele reizen tussen de Dominicaanse Republiek, Puerto Rico en de Verenigde Staten. Dit verlangen naar flexibiliteit vermindert de mate van permanentie die nodig is om leiders en volgelingen van de gemeenschap te ontwikkelen. Bovendien werkt de discriminatie van Dominicanen in de Puerto Ricaanse samenleving de vorming tegen van sociaal geïntegreerde representatieve organisaties die kunnen pleiten en strijden voor burgerrechten.