Het Zoroastrisme is een van de oudst bekende levende godsdiensten ter wereld en vindt zijn oorsprong in het verre verleden. Het ontwikkelde zich ongeveer drie en een half duizend jaar geleden uit de oude Indo-Iraanse religie die ooit gedeeld werd door de voorouders van nomadische herdersstammen die zich later in Iran en Noord-India vestigden. Het Zoroastrisme heeft dus een gemeenschappelijke erfenis met de Vedische godsdienst van het oude India en het Hindoeïsme. Aangenomen wordt dat deze godsdienst in het tweede millennium v. Chr. in Centraal-Azië wortel heeft geschoten en zich van daaruit zuidwaarts naar Iran heeft verspreid. Met name de regio’s Sistan en het bekken van Helmand spelen een belangrijke rol in de Zoroastrische beeldspraak, hetgeen suggereert dat dit gebied al vroeg een centrum van het Zoroastrisme was. Zoroastrisme werd de belangrijkste godsdienst van de Achaemenidische (550-330 BCE), Parthische (247 BCE-224 CE) en Sasanian (224-651 CE) rijken, waarbij het zich inliet met de godsdiensten van de joden en met het ontluikende christendom en de islam.
Het Zoroastrisme verloor zijn dominante positie toen de Arabieren het Sasanische Rijk binnenvielen en versloegen, hoewel het met name in de plattelandsgebieden van Iran voortleefde tot de Turkse en Mongoolse invasies in de 11e en 13e eeuw. Pas daarna trokken de Zoroastriërs zich terug in de woestijnsteden Kerman en Yazd. Thans vormen zij een religieuze minderheid in Iran van 10-30.000 personen. Spoedig na de Arabische verovering van Iran in 651 n.C. was er een uittocht van Zoroastriërs uit Iran naar het Indische subcontinent waar zij zich vestigden en bekend werden als de Parsis, en een invloedrijke minderheid werden onder Brits koloniaal bewind. Van daaruit migreerden Zoroastriërs naar andere delen van de wereld, met name naar Groot-Brittannië, Amerika en Australië, waar zij vandaag de dag diasporagemeenschappen vormen.
Wat geloven Zoroastriërs?
Zoroastriërs geloven dat hun godsdienst door hun opperste God, Ahura Mazda genaamd, of ‘Wijze Heer’, werd geopenbaard aan een priester die Zarathustra (of Zoroaster, zoals de Grieken hem noemden) werd genoemd. Zarathustra wordt beschouwd als de stichter van de religie, en zijn volgelingen noemen zichzelf Zartosjtis of Zoroastriërs. Centraal in het Zoroastrisme staat de diepe dichotomie tussen goed en kwaad en het idee dat de wereld geschapen werd door God, Ahura Mazda, opdat de twee krachten met elkaar zouden kunnen wedijveren en de kwade zal worden uitgeschakeld. Hiermee verbonden is het geloof in een hiernamaals dat wordt bepaald door de keuzes die mensen maken terwijl ze op aarde zijn, de uiteindelijke en definitieve nederlaag van het kwaad aan het einde der tijden en een herstel van de wereld in zijn ooit volmaakte staat.
Wat zijn de belangrijkste heilige teksten van het Zoroastrisme?
Deze religieuze ideeën zijn samengevat in de heilige teksten van de Zoroastriërs en bijeengebracht in een corpus van literatuur dat de Avesta wordt genoemd. Samengesteld in een oude Iraanse taal, het Avestan, bestaat de Avesta uit verschillende teksten, waarvan de meeste worden gereciteerd in de Zoroastrische rituelen, sommige alleen door priesters, andere door zowel priesters als leken. Deze teksten werden mondeling gecomponeerd op verschillende tijdstippen, en de oudste ervan, de zogenaamde Gatha’s, of “liederen” van Zarathustra, de Yasna Haptanghaiti en twee gebeden, dateren waarschijnlijk van ergens in het midden tot het late tweede millennium v. Chr. Deze teksten worden de Oudere Avesta genoemd omdat hun taal archaïscher is dan die van de rest. De Jongere Avesta is niet alleen taalkundig recenter, maar ook veel omvangrijker en toont een verder gevorderd stadium in de ontwikkeling van de godsdienst. De Gathas worden traditioneel toegeschreven aan Zarathustra, de gelijknamige stichter van de Zoroastrische traditie. Alle Avestische teksten werden mondeling gecomponeerd en overgeleverd, hoewel er vermoedelijk vanaf de late Sasanische periode ook een schriftelijke traditie bestond.
De poëtische kracht van deze teksten, die de kern vormen van de Avesta of Zoroastrische heilige literatuur, kan vandaag de dag nog steeds worden gewaardeerd. De vijf Gatha’s bestaan uit zeventien hymnen, die samen met de Yasna Haptanghaiti het centrale deel vormen van het belangrijkste ritueel van de Zoroastrische traditie, de Yasna van tweeënzeventig hoofdstukken. De dagelijkse Yasna-ceremonie, die priesters nog steeds moeten leren en uit het hoofd reciteren, is het belangrijkste van alle Zoroastrische rituelen. De folio’s 96-97 van dit afschrift van de Yasna sādah, of “zuivere” Yasna (d.w.z. de Avestaanse tekst zonder enig commentaar), bevatten het einde van Yasna 43 en het begin van Yasna 44. Ongetwijfeld één van de meest poëtische secties van de hele Avesta, Yasna 44, bestaat uit retorische vragen die aan Ahura Mazda worden gesteld over de schepping van het universum, zoals: wie bepaalde het pad van de zon en de sterren, wie deed de maan wassende en afnemende, en wie houdt de aarde beneden en voorkomt dat de wolken naar beneden vallen? Het impliciete antwoord is natuurlijk dat Ahura Mazda dit alles heeft geregeld.