De praktijk van de stemplicht: een recht of een plicht?

Oorspronkelijke vraag:

Ik ben geïnteresseerd in meer informatie over de praktijk van de stemplicht.

Meer in het bijzonder zou ik willen weten:

• wat de belangrijkste argumenten zijn om stemmen als een verplichte burgerlijke verantwoordelijkheid te beschouwen (waarbij niet-stemmers kunnen worden bestraft) en niet als een recht waarvan een burger al dan niet vrij gebruik kan maken; en
• in hoeveel landen ter wereld deze stembepalingen momenteel worden toegepast.

Quote uit de ACE Encyclopedie over de opkomstplicht:

“Verscheidene landen pakken de kwestie van deelname aan door gebruik te maken van opkomstplicht, waaronder Australië, België, Griekenland en veel landen in Latijns-Amerika.

Vele andere landen wijzen opkomstplicht echter principieel af. While it is probably equally compatible with any electoral system, its use can be considered simultaneously with other turnout-related issues”.

Links naar gerelateerde bronnen

• The Voter Turnout Project at International IDEA

Network Facilitator’s response:

Wat betreft uw eerste vraag: de meeste democratische regeringen beschouwen deelname aan nationale verkiezingen als een recht van burgerschap. Sommige beschouwen deelname aan verkiezingen ook als een burgerlijke verantwoordelijkheid. In sommige landen, waar stemmen als een plicht wordt beschouwd, is het stemmen bij verkiezingen verplicht gesteld en in de nationale grondwetten en kieswetten geregeld.

Sommige landen gaan zelfs zo ver dat zij niet-stemmers sancties opleggen.

Verplicht stemmen is geen nieuw concept. Enkele van de eerste landen die stemplichtwetten invoerden waren België in 1892, Argentinië in 1914 en Australië in 1924.

Er zijn ook voorbeelden van landen zoals Italië, Venezuela en Nederland die ooit in hun geschiedenis de stemplicht hebben toegepast, maar deze sindsdien hebben afgeschaft.

Diegenen die voor zijn: Voorstanders van stemplicht betogen dat besluiten van democratisch gekozen regeringen legitiemer zijn wanneer een groter deel van de bevolking deelneemt. Zij voeren ook aan dat stemmen, al dan niet vrijwillig, een educatief effect heeft op de burgers. Politieke partijen kunnen financieel voordeel halen uit de opkomstplicht, omdat zij geen middelen hoeven uit te geven om het electoraat ervan te overtuigen dat het in het algemeen moet gaan stemmen.

Ten slotte, als democratie regering door het volk is, en dat omvat vermoedelijk alle mensen, dan is het de verantwoordelijkheid van iedere burger om zijn vertegenwoordigers te kiezen.

Degenen die tegen zijn: Het belangrijkste argument tegen stemplicht is dat het niet strookt met de vrijheid die met democratie gepaard gaat. Stemmen is geen intrinsieke verplichting en de handhaving van de wet zou een inbreuk zijn op de vrijheid van de burgers die met democratische verkiezingen gepaard gaat. Het kan de politieke vorming van het electoraat ontmoedigen omdat mensen die gedwongen worden deel te nemen, zullen reageren tegen de vermeende bron van onderdrukking.

Is een regering werkelijk meer legitiem als de hoge opkomst tegen de wil van de kiezers is? Veel landen met beperkte financiële mogelijkheden kunnen de uitgaven voor handhaving en handhaving van de stemplichtwetten wellicht niet rechtvaardigen. Het is bewezen dat het dwingen van de bevolking om te stemmen leidt tot een groter aantal ongeldige en blanco stemmen in vergelijking met landen die geen stemplichtwetten hebben.

Een ander gevolg van een stemplicht is het mogelijk grote aantal “toevallige stemmen”. Kiezers die tegen hun vrije wil stemmen, kunnen willekeurig een kandidaat afvinken, met name de kandidaat die het hoogst op het stembiljet staat. Het maakt de kiezer niet uit op wie hij stemt, zolang de overheid maar tevreden is dat hij zijn burgerplicht heeft vervuld. Welk effect heeft deze onmeetbare categorie willekeurige stemmen op de legitimiteit van de democratisch gekozen regering?

Op uw tweede vraag kan ik antwoorden dat een cijfer dat het exacte aantal landen weergeeft dat een stemplicht kent, tamelijk willekeurig is. De simpele aan- of afwezigheid van stemplichtwetten in een grondwet is veel te simplistisch. Het is constructiever om de stemplicht te analyseren als een spectrum dat gaat van een symbolische, maar in wezen impotente wet tot een regering die systematisch elke niet-stemgerechtigde burger volgt en sancties tegen hem uitvoert.

Dit spectrum impliceert dat sommige landen formeel stemplichtwetten hebben, maar ze niet handhaven, en ook niet van plan zijn ze te handhaven. Daar zijn verschillende redenen voor:

• Niet alle wetten zijn gemaakt om te worden gehandhaafd. Sommige wetten zijn alleen maar gemaakt om het standpunt van de regering over wat de verantwoordelijkheid van de burger zou moeten zijn, duidelijk te maken. Verplichte stemwetten die geen sancties bevatten, kunnen in deze categorie vallen. Hoewel een regering misschien geen wetten inzake stemplicht handhaaft of zelfs formele sancties in de wet opneemt voor het niet stemmen, kan de wet toch enig effect hebben op de burgers. In Oostenrijk bijvoorbeeld is stemmen slechts in twee regio’s verplicht en worden de sancties slechts in beperkte mate gehandhaafd. In deze regio’s is de opkomst echter gemiddeld hoger dan het nationale gemiddelde.
• Andere mogelijke redenen voor het niet handhaven van de wetten kunnen de complexiteit en de voor de handhaving benodigde middelen zijn. Landen met beperkte budgetten geven wellicht geen hoge prioriteit aan de handhaving van de wetten op de opkomstplicht, maar hopen toch dat de aanwezigheid van de wet de burgers zal aanmoedigen om deel te nemen.
• Kan een land worden beschouwd als een land dat de opkomstplicht toepast, als de wetten op de opkomstplicht worden genegeerd en niet relevant zijn voor de stemgewoonten van de kiezers? Is een land stemplichtig als er geen sancties staan op niet-stemmen? Wat als er wel sancties staan op niet-stemmen, maar deze nooit of nauwelijks worden toegepast? Of als de sanctie te verwaarlozen is?

In veel landen zijn er, al dan niet opzettelijk, mazen in de wet waardoor niet-stemmers ongestraft hun gang kunnen gaan. In veel landen is het bijvoorbeeld alleen verplicht om te stemmen als je als kiezer bent geregistreerd, maar het is niet verplicht om je te laten registreren. Mensen kunnen dan worden gestimuleerd om zich niet te laten registreren. In veel gevallen, zoals in Australië, voorkomt een aanvaardbaar excuus voor afwezigheid op de verkiezingsdag sancties.

De uiteenlopende vormen die de opkomstplicht in de verschillende landen heeft aangenomen, leidt ertoe dat de perceptie ervan verschuift van een aan- of afwezigheid van landen naar een studie van de mate waarin en de manier waarop de overheid haar burgers dwingt deel te nemen.

Hieronder staat een tabel met alle landen die een wet hebben die voorziet in opkomstplicht. In de eerste kolom staat de naam van het land, in de tweede kolom het soort sancties dat het betreffende land oplegt aan niet-stemmers en in de derde kolom staat informatie over de mate waarin de stemplichtwetten in de praktijk worden gehandhaafd.

De getallen in de kolom voor Soort Sanctie staan voor verschillende soorten sancties. Deze zijn als volgt:

1. Uitleg. De niet-stemmer moet een geldige reden opgeven voor zijn/haar onthouding om eventuele verdere sancties te voorkomen.
2. Boete. De niet-stemmer wordt bestraft met een boete. Het bedrag varieert van land tot land, bijvoorbeeld 3 Zwitserse Francs in Zwitserland, tussen 300 en 3000 ATS in Oostenrijk, 200 Cyprische Ponden in Cyprus, 10-20 Argentijnse Pesos in Argentinië, 20 Soles in Peru enz.
3. Mogelijke gevangenisstraf. De niet-stemmer kan als sanctie een gevangenisstraf opgelegd krijgen, maar er zijn ons geen gedocumenteerde gevallen bekend. Dit kan ook gebeuren in landen zoals Australië, waar een boete als sanctie gebruikelijk is. In gevallen waarin de niet-stemmer de boetes niet betaalt na te zijn aangemaand of na verschillende keren te hebben geweigerd, kan de rechter een gevangenisstraf opleggen. Dit wordt gewoonlijk aangemerkt als gevangenisstraf voor het niet betalen van de boete, niet als gevangenisstraf voor het niet stemmen.
4. Inbreuken op de burgerrechten of ontzegging van het kiesrecht. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat de niet-stemmer, nadat hij binnen 15 jaar bij ten minste vier verkiezingen niet heeft gestemd, in België het kiesrecht wordt ontnomen. In Peru moet de kiezer gedurende een aantal maanden na de verkiezingen een stempel op zijn stemkaart dragen als bewijs dat hij heeft gestemd. Dit stempel is nodig om bepaalde diensten en goederen van sommige overheidsdiensten te verkrijgen. In Singapore wordt de kiezer uit het kiezersregister geschrapt totdat hij/zij opnieuw een verzoek indient om te worden opgenomen en een geldige reden voorlegt waarom hij/zij niet heeft gestemd. In Bolivia krijgt de kiezer een kaart wanneer hij/zij heeft gestemd, zodat hij/zij zijn/haar deelname kan bewijzen. De kiezer zou zijn/haar salaris niet van de bank kunnen ontvangen indien hij/zij gedurende drie maanden na de verkiezingen geen bewijs van deelname aan de verkiezingen kan tonen.
5. Andere. In België kan het bijvoorbeeld moeilijk zijn om een baan bij de overheid te krijgen als je geen kiezer bent, of in Griekenland kan het moeilijk zijn om een nieuw paspoort of rijbewijs te krijgen. Er zijn geen formele sancties Mexico of Italië, maar wel mogelijke willekeurige of sociale sancties. Dit wordt de “onschuldige sanctie” genoemd in Italië, waar het bijvoorbeeld moeilijk kan zijn om een dagopvangplaats voor je kind te krijgen of iets dergelijks, maar dit is op geen enkele manier geformaliseerd.