Eerst een korte samenvatting van het plot, wat betekent dat er SPOILERS in het verschiet liggen! Stang voert de show dit voorjaar op, dus als u geen spoilers wilt, sla deze paragraaf dan over (maar ik raad u aan eerst het verhaal van de musical te begrijpen). Het is een complex verhaal dat zich concentreert op meerdere thema’s en een paar groepen personages, allemaal door een vrij groot tijdsverschil in de eerste akte dat moeilijk te volgen kan zijn.
Een korte proloog dient als expositie, de hoofdpersoon van het verhaal, Jean Valjean, wordt vrijgelaten door Javert (de officier die de leiding heeft over het gevangenispersoneel) na 19 jaar gevangenschap. Na zijn voorwaardelijke vrijlating, op zoek naar levenslange rust en verlossing, vindt Valjean zichzelf opnieuw uit als burgemeester en fabriekseigenaar, en wordt hij een man die door velen geliefd en gerespecteerd wordt. Javert verneemt dat Valjean zijn parool heeft gebroken, en zweert op zijn waardigheid en zijn wezen Valjean te heroveren. De tijd springt acht jaar over en Valjean leeft met succes, terwijl het hartverscheurende personage van Fantine wordt geïntroduceerd. Zij is een fabrieksarbeidster (die werkt in de fabriek die Jean Valjean bezit) en een alleenstaande moeder, die worstelt om geld bij elkaar te krijgen zodat ze het naar haar dochter kan sturen. Er ontstaan problemen in de fabriek en Fantine wordt helaas ontslagen. Ondertussen ontmoet Javert Valjean en bevestigt zijn vermoedens dat Valjean de ontsnapte gevangene van lang geleden is, waarmee Javert zijn achtervolging op Valjean inzet.
Nu, terug naar Fantine. Alleen op straat, wil ze geld verdienen om aan haar dochter Cosette te geven voordat ze sterft, dus verkoopt ze haar haar en tanden en wordt een prostituee. Tragisch genoeg zegt ze stervende woorden tegen Valjean, sprekend over haar lieveling Cosette. Valjean besluit Cosette te redden van de mishandelende herbergiers bij wie ze is en haar op te voeden, waar Fantine haar zeer dankbaar voor is. Javert probeert Valjean hierna te vangen, maar hij ontsnapt ternauwernood met Cosette.
Er gaan enkele jaren voorbij en we maken kennis met de ABC-Studenten, een groep rebelse jongens die van plan zijn in opstand te komen tegen de falende Franse regering. Onder hen worden twee belangrijke personages geïntroduceerd: Enjolras en Marius. Marius is de romanticus in het verhaal – hij en Cosette worden verliefd (en hun plotlijn zorgt voor conflicten). Enjolras is het hart van de rebellie gepersonifieerd, aangezien hij zelfs verklaart dat zijn leven helemaal niets betekent zolang hij maar een revolutionaire strijd kan voeren.
Eponine is de dochter van de mishandelende herbergiers die vroeger voor Cosette zorgden; zij wil dolgraag meedoen aan de revolutie, maar wordt geweigerd omdat zij een vrouw is. Ze is een goede vriendin van Marius, en is erg verliefd op hem. Hij merkt dat nooit, en zwijmelt altijd over Cosette.
Na de eerste akte volgen bloedige veldslagen en Valjean doet ook mee in deze gevechten om Marius te beschermen.
In een van deze gevechten wordt Javert betrapt als spion door de ABC-Studenten, en zijn leven wordt gespaard door Valjean, wat fungeert als afsluiting van de verlossingsboog van onze protagonist. Javert, die zich zo verschrikkelijk voelt omdat hij Valjean voor niets meer dan een dief hield, pleegt zelfmoord.
Er volgen nog meer gevechten, waarbij iedereen tragisch omkomt behalve Marius, Cosette, de herbergiers en Valjean, hoewel Valjean later sterft op de bruiloft van Marius en Cosette. Zeker een lang en ingewikkeld verhaal, maar een die elk detail heeft geschreven voor een reden.
Nu het verhaal redelijk begrepen is, is het gemakkelijker om in te gaan op de eigenlijke geschiedenis ervan, die, nogmaals, niet de Franse Revolutie omvat. In het boek wordt onthuld dat de belangrijkste gebeurtenissen van het verhaal zich afspelen in 1832 (, het karakter van Lamarque kan worden gebruikt om ook de tijdsperiode te identificeren). Jean Maximilien Lamarque was een Franse commandant die veel heeft bereikt en zijn dood was een katalysator voor de Parijse Juni-opstand van 1832. In 1830 werd in Frankrijk een constitutionele monarchie ingesteld, en de koning werd binnen twee jaar vervangen. De mensen waren hier woedend over, terwijl ook enorme economische problemen verantwoordelijk waren voor de publieke verontwaardiging. Frankrijk hielp Amerika tijdens de Amerikaanse Revolutie, wat een grote reden was voor de economische mislukking. Tot overmaat van ramp veroorzaakte een uitbraak van cholera dat velen ziek werden en stierven. Hoewel de Franse Revolutie voorbij was, heerste er zeker nog minachting onder de Franse burgers. Op 5 juni 1832 werd een openbare begrafenis voor Lamarque gehouden en toen een vlag met het opschrift “La Liberté ou la Mort” (of “Vrijheid of de Dood”) werd gehesen, begon de verontwaardiging. Opstandelingen kwamen in opstand en namen zelfs meerdere wijken in Parijs in, waardoor het Franse leger meer dan 60.000 man moest sturen om de spontane opstand het hoofd te bieden. Dit komt vrij dicht in de buurt van het verhaal van Hugo’s Les Miserables, maar de “opstand” is veel meer gedramatiseerd en geromantiseerd. Het Franse publiek in die tijd voelde een vuur in zich, boos en emotioneel over hun situatie en Victor Hugo deed daar een beroep op.
Les Miserables werd gemaakt in een tijd waarin de rebelse pogingen van een worstelende samenleving mislukten, en terwijl de omstandigheden verslechterden, had de republiek in Frankrijk iets nodig om hen hoop te geven. Vechten en oproer dienden om aan deze behoefte te voldoen, maar elke poging tot hervorming leidde tot bloedvergieten. Literatuur is altijd een instrument geweest dat door een samenleving werd gebruikt om niet alleen haar omstandigheden te bekritiseren, maar ook om hoop en gemak te geven aan een publiek dat worstelde. Victor Hugo’s Les Miserables is poëtische gerechtigheid voor een post-revolutionair Frankrijk dat als enige hoop overbleef om voor hun grieven te vechten, en dat maakt het tot een prachtig verhaal met thema’s die een publiek meer begrip voor de tijdsperiode geven, terwijl het ook de ontstoken gevoelens van rebellie en wrok overbrengt die de burgers van Frankrijk in die tijd voelden.