Bangkok, Thailand – Afdamming van de hoofdstroom van de benedenloop van de Mekong-rivier zou een belangrijke nieuwe bedreiging vormen voor het voortbestaan van de Mekong-reuzenmeerval, een van ’s werelds grootste en zeldzaamste zoetwatervissen, zo blijkt uit een nieuwe studie in opdracht van het WWF.
De studie werpt een nieuw licht op de status van deze ongrijpbare soort, met gegevens over de aantallen, de verspreiding, de bedreigingen en de maatregelen die nodig zijn om de verdwijning te voorkomen. Hoewel de exacte omvang van de populatie onbekend is, zouden er nog maar een paar honderd volwassen Mekong-reuzenmeervallen over kunnen zijn.
Volgens de studie zou de Xayaburi-dam in de hoofdstroom van de Mekong in Noord-Laos een onoverkomelijke barrière blijken voor de migrerende reuzenmeervallen – die tot drie meter lang kunnen worden en tot 300 kg kunnen wegen – en dreigt de soort uit te sterven.
“Een vis van het formaat van een Mekong-reuzenmeerval kan eenvoudigweg niet over een grote barrière als een dam zwemmen om stroomopwaarts zijn paaigronden te bereiken,” aldus de auteur van de studie en universitair hoofddocent aan de Universiteit van Nevada, Dr. Zeb Hogan.
“Deze riviertitanen hebben grote, ononderbroken stukken water nodig om te migreren, en specifieke waterkwaliteit en stromingsomstandigheden om hun levenscyclus van paaien, eten en broeden te doorlopen.”
Soorten sterk in aantal afgenomen
De aantallen Mekong-reuzenmeervallen nemen al sterk af als gevolg van overbevissing, vernietiging van habitats en dammen langs de zijrivieren van de Mekong. In de Mun-rivier, de grootste zijrivier van de Mekong, blokkeert een dam reeds de migratie van de Mekong-reuzenmeerval en heeft de Mun-rivier geïsoleerd van de rest van het stroomgebied van de Mekong. In de studie wordt beweerd dat de omstreden Xayaburi-dam het kuitschieten zou kunnen verstoren en zelfs blokkeren, en de sterfte zou kunnen verhogen als de vissen door de damturbines komen.
“Het is waarschijnlijk dat de Mekong-reuzenmeerval het deel van de rivier van de Xayaburi-dam gebruikt als een migratiecorridor, waarbij volwassen vissen waarschijnlijk door dit gebied trekken op hun migratie van kweekgebieden in de uiterwaarden naar paaiplaatsen stroomopwaarts,” voegde Dr. Hogan toe. “Het is ook mogelijk dat de reuzenmeerval kuit schiet in het gebied waar de dam zich nu bevindt.”
De ministers van milieu en water waren op de vergadering van de Mekong River Commission in 2011 overeengekomen om een beslissing over de bouw van de Xayaburi-dam uit te stellen in afwachting van verdere studies naar de milieueffecten ervan. Deze overeenkomst werd vorig jaar november van tafel geveegd toen Laos besloot door te gaan met de bouw.
Dam vispassages onbewezen
De kritiek op het 3,5 miljard dollar kostende Xayaburi-project is toegenomen, waarbij de bezorgdheid zich concentreert op de ernstige lacunes in de gegevens en het feit dat niet volledig rekening is gehouden met de gevolgen van de dam, met name wat betreft visserij en sedimentstromen.
Pöyry, het Finse bedrijf dat Laos adviseert over de bouw van de dam, stelt dat er “vispassages” kunnen worden gebouwd om vissen in staat te stellen langs de turbines van de dam te komen en de rivier op en af te zwemmen. Maar deze bewering is nog nooit met succes in praktijk gebracht.
“Je kunt niet verwachten dat vistrappen werken zonder inzicht in je doelsoorten, hun zwemcapaciteiten, en de waterstroom die deze vissen naar de ingang van de pas zal trekken,” zei Dr. Eric Baran van het World Fish Centre. “Onderzoek is nog steeds nodig om er zeker van te zijn dat de maatregelen zullen werken.”
De Mekong-reuzenmeerval was ooit wijdverspreid in het stroomgebied van de Mekong, mogelijk zelfs tot in Myanmar en het zuidwesten van China, en was relatief talrijk tot het begin van de 20e eeuw. Hun aantal is sindsdien sterk gedaald en de soort is nu beperkt tot de Mekong en zijn zijrivieren in Cambodja, Laos en Thailand.
Ook de vangstcijfers zijn een ontnuchterend bewijs van de achteruitgang van de soort: de aantallen zijn gedaald van duizenden vissen aan het eind van de jaren 1880 tot tientallen in de jaren 1990 en nog maar enkele in recente tijden. Ondanks wetten in Thailand, Laos en Cambodja om de visserij op de Mekong-reuzenmeerval te reguleren, met een verbod op de visserij op de soort in Thailand en Cambodja, wordt de soort nog steeds illegaal gevangen en per ongeluk gevangen bij de visserij op andere soorten.
“De vangsten moeten worden gecontroleerd om ervoor te zorgen dat de Mekong-reuzenmeerval niet illegaal wordt bevist door vissers,” voegde Dr. Hogan eraan toe. “De bijvangsten moeten ook worden gecontroleerd, omdat dit een van de beste en enige bronnen van informatie is over de verspreiding, levensgeschiedenis en overvloed van deze rivierreus.”
Aanzienlijke inspanningen nodig om de soort te redden
In de studie worden belangrijke maatregelen genoemd om de verdwijning van de rivierreus te voorkomen, waaronder dringende inspanningen om de migratiecorridors en kritieke habitat te beschermen, en meer internationale samenwerking, zoals beheersplanning voor het hele stroomgebied, omdat de soort voorkomt in een internationale rivier en landsgrenzen passeert om zijn levenscyclus te voltooien.
“De Mekong-reuzenmeerval staat symbool voor de ecologische integriteit van de Mekong-rivier omdat de soort zo kwetsbaar is voor visserijdruk en veranderingen in het riviermilieu. Zijn status is een indicator voor de gezondheid van de hele rivier, en zijn herstel is een belangrijk onderdeel van het duurzame beheer van het Mekong-bekken,” zei Dr. Lifeng Li, directeur van het Global Freshwater Programme van het WWF.
“De Mekong-reuzenmeerval kan worden gered, maar het zal een niveau van inzet vergen van alle lagere Mekong-landen, evenals van internationale organisaties en donoren, dat momenteel niet bestaat.”