Het nieuws van de vroegtijdige dood van Anthony Bourdain in juni vorig jaar veroorzaakte een mediafrenzy en liet fans over de hele wereld in een staat van viscerale schok achter. Door zijn bestsellers en de documentaireshows die hij presenteerde op Travel Channel en CNN, was Bourdain een icoon geworden. Hij was de patroonheilige van de voedselminnende reizigers en net als veel mensen die dit misschien lezen, voelde hij een speciale band met Japan. Die band ging zo diep dat hij ooit schreef dat hij “Tokio in een seconde zou kiezen” als hij voor de rest van zijn leven in één stad moest wonen.
De tragische aard van Bourdains dood – hij nam zijn eigen leven op 61-jarige leeftijd – dient als een trieste herinnering dat de oppervlakkige glimpen die we van mensen zien, vaak verborgen reservoirs van pijn verbergen. Je hoeft geen beroemdheid te zijn om als het ware een leven buiten de camera te hebben. Helaas is het in deze tijd maar al te gemakkelijk om ook de dood van een persoon uit te buiten. Dankzij YouTube-persoonlijkheid Logan Paul begon 2018 eigenlijk met een nieuwe mediafrenzy rond het onbegrepen “zelfmoordbos” van Japan.”
Een manier waarop Bourdain’s leven het leven van Japanofielen kan hebben geraakt, is via de eerdere afleveringen van zijn twee shows, No Reservations en Parts Unknown, waarin hij plaatsen bezocht zoals Osaka, Hokkaido, Tokio, Okinawa, Ishikawa, en Tochigi. Als je teruggaat en die oude afleveringen bekijkt, leeft het individu voort dat andere reizigers zo’n grenzeloos gevoel voor avontuur en ontdekking inboezemde – ook al is de herinnering aan hem nu soms getint met weemoed.
Hoewel Bourdain er niet meer is, is het nog steeds mogelijk om met zijn creatieve geest in contact te komen door in de voetsporen van zijn reizen in Japan te treden en je ogen te laten openen voor nieuwe aspecten van de Japanse cultuur en keuken. In sommige opzichten lijkt dat in ieder geval een passender eerbetoon aan zijn levenslange nieuwsgierigheid naar dit land en andere landen. In plaats van stil te staan bij de omstandigheden van zijn dood en de depressie waaraan hij kan hebben geleden (als u of iemand die u kent een reddingslijn nodig heeft, lees dan ons artikel over zelfmoordpreventie in Japan), probeert de onderstaande informatie Bourdain’s leven en liefde voor Japan te vieren door het pad van zijn ervaringen op vier plaatsen hier terug te volgen.
1. Bourdain betreedt “de keuken van de natie” in Osaka
Photo: Joshua MeyerIn aanvulling op het verstrekken van zeer gedistilleerde doses eetcultuur, gebruiken de afleveringen van Bourdains twee reisshows vaak bekende toeristische oriëntatiepunten voor het opzetten van shots voordat ze zich buiten de gebaande paden in de spreekwoordelijke “onbekende delen” wagen. Zo is het dat zijn No Reservations aflevering over Osaka – dat hij “het culinaire hart van Japan” noemt – begint in Dotonbori.
De eerste plaats waar Bourdain eet is Gosakudon, een sushi sportbar waar hij getuige is van hardcore honkbalfans die het lokale Hanshin Tigers-team aanmoedigen met toegewijde gezangen voor elke speler. Hij vergelijkt de Tigers met de Boston Red Sox en vertelt over hun langdurige rivaliteit met de Yomiuri Giants in Tokio, die op hun beurt vergelijkbaar zijn met de New York Yankees.
In het gezelschap van een manzai (twee-mans comedy) team, eet Bourdain vervolgens takoyaki (octopus dumplings) in Pizza Ball House. Hun zoektocht naar kuidadore (zichzelf bankroet eten) leidt hen naar Jiyuken, waar ze rijst met kerrie en rauw ei eten.
Photo: Joshua MeyerBij Daruma branden ze hun mond aan kushikatsu (gefrituurde vlees- en groentespiesjes). Bourdain confronteert zijn angst voor clowns bij Kuidadore Taro; daarna bezoeken ze de originele Kani Doraku, een visfranchise die bekend staat om zijn mechanische rode krabbord. De epische food crawl en spoedcursus in de keuken van Osaka eindigt met okonomiyaki (hartige koolpannenkoeken).
Daarna maakt de aflevering een omweg naar Nagano, waar Bourdain een waterzuiveringsritueel ondergaat op Mt. Ontake en het Kiso Forest bezoekt, waarvan de heilige cipressen worden gebruikt bij de rituele wederopbouw van Ise Shrine. Voordat hij terugkeert naar Osaka, neemt hij deel aan een maaltijd bij de familie thuis en een bezoek aan de begraafplaats als onderdeel van het Obon Festival.
Aan het eind eet Bourdain horumonyaki (op de bakplaat gebakken organen van koe en varken) in de buurt van de Tsutenkaku Toren. De aflevering maakt de cirkel rond met een wedstrijd van de Tigers in het Hanshin Koshien Stadium.
2. Bourdain bezoekt “Japan’s last frontier” in Hokkaido
Photo: Joshua MeyerDe aflevering van No Reservations over Hokkaido werd eigenlijk gefilmd een paar weken voor de aardbeving en tsunami van 2011 in Tohoku in Japan. De aflevering begint in de Sapporo Beer Garden, waar Bourdain zich tegoed doet aan jingisukan (“Genghis Khan”), een gegrild lamsgerecht dat aan tafel wordt klaargemaakt op een grote, ronde koekenpan.
Daarna gaat hij naar de met neonlicht verlichte wijk Susukino, waar elk jaar de ijssculpturen van het Sapporo Snow Festival worden tentoongesteld. In Susukino’s Ramen Yokocho steegje eet Bourdain Sapporo’s kenmerkende miso ramen in een winkel genaamd Aji no Karyu.
Photo: Joshua MeyerElders in Sapporo bezoekt Bourdain de Centrale Groothandelsmarkt van de stad, waar hij in een restaurant met de naam Wakakoma dineert met uni ikura don – een rijstkom met zee-egel en zalmkuit. Dat klinkt waarschijnlijk veel smakelijker dan visspermazakken, maar Bourdain is nooit iemand die zich terugtrekt uit een eetuitdaging, en inderdaad, het is shirako (visspermazakken) dat hij later naar binnen schrokt in een izakaya genaamd Torimatsu in Niseko.
Door Bourdain omschreven als “een besneeuwde droom,” Niseko, brengt natuurlijk skiën. Het brengt ook handgemaakte boekweitnoedels bij Rakuichi Soba.
In Shiraoi bezoekt Bourdain het Ainu Museum en eet ohaw, een traditionele hartige soep van de Ainu, evenals zalm jerky. In Noboribetsu eet Bourdain robatayaki (Japans koken bij het haardvuur) bij Takinoya Ryokan. De aflevering eindigt met hem nippend aan sake in een onsen (warmwaterbad).
Photo: Joshua MeyerIn een verwijderde scène uit deze aflevering leert Bourdain over een van de absoluut beste fusion foods van Japan, namelijk: soepcurry. In het nieuwe millennium heeft het soepcurry-fenomeen zich verspreid van Sapporo naar andere delen van Japan. De plaats waar Bourdain soep curry eet, Okushiba Shoten, heeft een paar filialen in Hachioji, Tokyo.
Bourdain behandelt Tokyo – zijn favoriete stad – twee keer
Photo: Joshua MeyerBourdain begint zijn eerste rondreis door de Japanse hoofdstad voor No Reservations bij Sarashina-Horii, een restaurant dat dit jaar het 230-jarig bestaan viert van een soba-bedrijf. In Shibuya nipt hij aan een chique “Claudia”-cocktail in Bar Ishinohana. In de beroemde vechtsport- en concertarena Nippon Budokan probeert hij een bamboe kendo zwaard te hanteren.
Iron Chef Masaharu Morimoto verschijnt in deze aflevering in Restaurant Morimoto XEX. Hij serveert Bourdain een drie-gangen zeeduivel maaltijd, inclusief “Kentucky gebakken zeeduivel.” Toriki, bekend om zijn tataki (half gekookte, half rauwe kip), is de yakitori-tent in Shinagawa waar Bourdain spiesloze, versgeroosterde kip van een elektrische grill eet.
Vanaf het station van Tokio neemt Bourdain de shinkansen-trein naar Kyoto, waar hij ikebana (de Japanse kunst van het bloemschikken) leert in de Rokkakudo Tempel. Later eten hij en Morimoto kaiseki ryouri (een traditioneel Japans meergangendiner) en spelen ze drankspelletjes met geisha’s bij Hiiragiya Ryokan.
De aflevering eindigt weer in Shibuya, met Bourdain die het heeft over de detailgeoriënteerde schoonheid van de Japanse cultuur in Bar Piano op Nonbei Yokocho (Drunkards Alley). In een verwijderde scène uit deze aflevering zit Bourdain aan de balie van het Michelin 3-sterren sushirestaurant Sukiyabashi Jiro.
Bourdain’s Parts Unknown aflevering over Tokio ziet hem een aantal plekken in Shinjuku bezoeken die zeker op de checklist van veel toeristen zullen staan. Zo is er het Park Hyatt Tokyo hotel, Robot Restaurant, de rosse buurt van Kabukicho en de kroegen van Golden Gai (waar Bourdain drinkt in Bar Albatross).
Een van de interessantere mensen die Bourdain tijdens zijn reizen hier in Japan tegenkomt, is Naomichi Yasuda, een sushi-kok met wortels in karate die in New York een populair restaurant in het hogere segment heeft opgericht. In de aflevering is te zien hoe Yasuda ’s ochtends verse vis ophaalt bij de voormalige Tsukiji Fish Market en die vervolgens aan Bourdain serveert in Sushi Bar Yasuda.
Bourdain gaat ook “op zoek naar de donkere, extreme en bizarre fetisjistische onderkant van de stad.” Dit betekent rondhangen met een metalband genaamd Merging Moon, een ontmoeting met Toshio Maeda – een pornografische mangakunstenaar die bekend staat als de “tentakelmeester” – en dineren met een dominatrix en shibari (Japanse touw bondage) beoefenaar in Daitoryo op Ueno’s bruisende marktstraat van Ameyoko.
Bourdain voegt gevechten toe aan het eten in Okinawa
Omdat het de plaats is waar karate is ontstaan, is een groot deel van Bourdains Parts Unknown-aflevering over Okinawa gewijd aan karate en andere vechtvormen. Aan het begin van de aflevering neemt Bourdain deel aan enkele togyu-wedstrijden (Okinawan bull sumo) en sluit zich aan bij de menigte toeschouwers bij Ishikawa Dome die zitten te kijken hoe de stieren in elke wedstrijd de hoorns tegen elkaar opnemen totdat één dier zich terugtrekt. Later ziet hij hoe leerlingen van een karate-dojo hun knokkels en tenen verstevigen.
Een korte sparringsessie met de legendarische meester van de dojo, Tetsuhiro Hokama, geeft een levendige demonstratie van de kyusho karate-techniek met open handen, waarbij drukpunten op het menselijk lichaam kunnen worden gebruikt om zelfs een grotere tegenstander ten val te brengen. Tegen het einde van de aflevering neemt Bourdain een veerboot naar Kume Island, waar hij tegumi observeert en er aan deelneemt, de Okinawan worstelstijl waarbij je je handen in de riem van een tegenstander wikkelt met als doel je tegenstander op zijn of haar rug in het zand te wurgen.
De culinaire hoogtepunten van deze aflevering zijn een grote kom Okinawa soba (varkensbuik- of ribnoedelsoep) bij Nishmachi Soba en een grote berg tacorijst bij het originele tacorijstrestaurant, King Tacos, in het Kunigami District.
In Naha proeft Bourdain een breed scala aan gerechten, waaronder tofuyo (gefermenteerde tahoe) bij Urizen, zeedruiven bij de Makishi Public Market, en – mijn persoonlijke favoriet – yagi sashimi (rauw geitenvlees) bij Dojo Bar. Bij Dojo Bar drinkt hij ook habushu (Okinawan slang sake) uit een pot met een habu slang erin bewaard.
Photo: Joshua MeyerNa al deze exotische gerechten geproefd te hebben, belijdt Bourdain nog steeds een uitgesproken liefde voor de Japanse buurtwinkelketen Lawson. “Wat is er precies aan deze plek,” vraagt hij de camera, “dat zijn tentakels zo diep in mijn hart en mijn ziel heeft?” De ultieme guilty pleasure voor hem bij Lawson is de eiersalade sandwiches, die hij noemt, “kussens van liefde.”
Het is dat soort humor dat hielp Anthony Bourdain zo’n geliefde figuur voor expats en reizigers over de hele wereld te maken. Hoewel zijn einde tragisch was, laat hij een erfenis van avontuurlijke reizen achter en zal hij worden gemist.