New York had ooit een overvloed aan prominente verdedigingsadvocaten, het soort dat de rechtszaal zou binnenstormen en soms, tenminste, beroemdheden en zakenlieden zou bevrijden uit hun verwikkelingen met het strafrechtelijk systeem. Maar de federale overheid heeft de maffia zo goed als geneutraliseerd, pleidooi onderhandelingen hebben de processen grotendeels vervangen, en advocaten, zelfs de zogenaamde litigators, vonden de veiligheid van grote firma’s verkieslijker dan de risico’s van de rechtszaal. Dit alles heeft Benjamin Brafman vrijwel alleen laten staan. “Er zijn niet veel mensen meer die dit doen,” zei hij onlangs. “Het wordt eenzaam in de Alamo.”
Brafman is 1,80 m. Borst, geen nek… met een stem die alleen in New York tot wasdom had kunnen komen. Toen hij zijn carrière als verdediger begon, in de jaren tachtig, hield hij zich bezig met de meer gokkerige kant van het beroep – beschuldigde drugsdealers en dergelijke – maar zijn vaardigheden, vooral als kruisverhoorder, leverde hem al snel een meer elitaire klasse van vermeende misdadigers op. Tot zijn cliënten behoorden Dominique Strauss-Kahn, het voormalige hoofd van het Internationaal Monetair Fonds; Plaxico Burress, de New York Giant; Dinesh D’Souza, de rechtse politieke schoffie; en (kortstondig) Michael Jackson. De meest recente begunstigde van zijn pleidooi was Martin Shkreli, ook bekend als, zo vertelde Brafman me, “de meest gehate man ter wereld.”
Shkreli, die net vierendertig jaar oud is, werd in 2015 berucht toen hij als directeur van een biotechbedrijf de prijs van Daraprim, een antiparasitisch geneesmiddel, met meer dan vijfduizend procent verhoogde. Het jaar daarop werd hij voor een federale rechtbank in Brooklyn aangeklaagd wegens acht aanklachten wegens fraude. De zaak hield technisch gezien geen verband met de Daraprim-controverse, maar de toekomstige juryleden waren niet bepaald vergeetachtig over die kwestie. “Ik heb nog nooit deelgenomen aan een voir dire als deze in de veertig jaar dat ik zaken doe,” vertelde Brafman, die negenenzestig is. “Ik heb zaken gedaan over moord en in stukken gehakt, en juryleden konden zeggen dat ze eerlijk konden zijn. Ik heb nog nooit zo’n vijandigheid tegenover een gedaagde gezien.”
In de meeste fraudezaken hebben de slachtoffers geld verloren. Wat het proces tegen Shkrel ongewoon maakte, was dat de meeste investeerders in zijn bedrijf daadwerkelijk winst maakten. De regering beschuldigde de ondernemer ervan dat hij goochelde met zijn boeken – loog, dat wil zeggen – om ervoor te zorgen dat zijn investeerders winst maakten. Brafman’s verdediging was, in essentie, goed vertrouwen – dat Shkreli misschien een paar bochten heeft afgesneden, maar eigenlijk gewoon een excentrieke zakenman was die probeerde om genezing te vinden voor gevreesde ziekten. “Hij is briljant buiten woorden, op een andere planeet als het gaat om louter intellectuele capaciteit,” zei Brafman. “Hij is een workaholic, met beperkte sociale vaardigheden, maar ik heb geprobeerd hem te vermenselijken. Ik probeerde te laten zien dat hij het potentieel heeft om een buitengewoon succesvol persoon te zijn met de capaciteit om veel bij te dragen aan de wereld.” (Wat Brafman Shkreli’s “beperkte sociale vaardigheden” noemt, samen met zijn algemene onaangenaamheid, heeft zijn cliënt geschorst van Twitter). Uiteindelijk kwam de jury tot een gemengd oordeel, waarbij Shkreli op drie van de acht punten werd veroordeeld. Het belangrijkste was dat de jury hem vrijsprak van de aanklacht betreffende een miljoenenfraude, wat tot de langste straf had kunnen leiden. (Shkreli, die nog steeds een gevangenisstraf van meer dan tien jaar riskeert, is nog niet veroordeeld.)
Net als de beste procesadvocaten is Brafman een verhalenverteller, die zijn zaken probeert om te zetten in verhalen die juryleden op zijn manier zullen lezen. De Shkrelicase deed hem het meest denken aan zijn vertegenwoordiging van Sean (Diddy) Combs in 2000, toen de muzikant werd beschuldigd van illegale wapenbezit en omkoping in verband met een vechtpartij in een New Yorkse nachtclub. “Het verhaal moet kloppen, moet overeenkomen met de waarheid, zodat de jury weet dat je geen dingen verzint,” zei Brafman. “Dit was een moeilijkere zaak in die tijd, toen mensen dachten dat iedereen die iets met rapmuziek te maken had, die over ‘wapens’ en ‘drugs’ en ‘wijven’ praatte, in de gevangenis thuishoorde. Maar Combs werd vermenselijkt binnen tien minuten nadat hij in de getuigenbank zat. Hij getuigde dat hij een stagiair was bij een platenmaatschappij en een jaar later, stond hij aan het hoofd. We maakten duidelijk dat dit iemand was die het potentieel had om de meest succesvolle Afro-Amerikaanse ondernemer in de geschiedenis van Amerika te worden.” In die zaak, waarin Brafman’s co-raadsman wijlen Johnnie Cochran was, werd Combs vrijgesproken.
Van oudsher is trial lawyering een spel voor jonge mannen (en, historisch gezien, zijn het vooral mannen), en Brafman is zich er terdege van bewust dat veel van zijn mentoren en leeftijdsgenoten, zoals Jimmy LaRossa en Gustave Newman, van het toneel zijn gepasseerd. Een zaak als die van Shkreli vergt niet alleen zes weken in de rechtszaal, maar ook de beheersing van honderdduizenden documenten en e-mails. Brafman is niet zeker hoelang hij dit nog wil blijven doen. Dus heeft hij besloten om een seizoensgebonden concessie te doen aan de voorbijgaande jaren. “Al mijn leeftijdsgenoten, als ze al werken, nemen augustus vrij,” zei hij. “Mijn vrouw zei tegen me: ‘Hoeveel zomers denk je dat je nog over hebt, Brafman?’ Dus ik heb mezelf min of meer beloofd dat ik dit soort zaken nooit meer in de zomer zal proberen. Maar ik heb geen probleem voor de rest van het jaar. Wat moet ik anders doen?”